استراتژی اوپک نیازمند اصلاحات
دو هفته به نشست حساس اوپک برای تمدید توافق کاهش تولید باقی مانده و بازاری که چشم انتظار نتیجه این نشست است در این روزها گاهی اوج گرفته و گاهی فرود می‌آید.
روز گذشته و پس از انتشار گزارش‌هایی در رابطه با کاهش بیش از حد انتظار ذخایر نفت خام امریکا در یک هفته اخیر نوبت به اوج گرفتن بازار شد. پس از آنکه اعلام شد، عرضه نفت‌خام ایالات‌متحده با کاهش ۶ میلیون بشکه‌یی در هفته گذشته مواجه بوده است، دیروز قیمت نفت کمی مجال تنفس پیدا کرد و افزایش یافت. این درحالی است که انتظار کارشناسان این بود که در هفته گذشته چیزی حدود یک میلیون و ۸۰۰هزار بشکه از ذخایر نفت امریکا کم شود. البته تحلیلگران معتقدند افزایش قیمتی که دیروز اتفاق افتاد به احتمال فراوان موقت است. چراکه اداره اطلاعات انرژی امریکا در تازه‌ترین گزارش خود که روز سه‌شنبه انتشار پیدا کرد، پیش‌بینی خود در رابطه با افزایش تولید نفت خام این کشور را بالاتر برده است. براساس پیش‌بینی اداره اطلاعات امریکا، میانگین تولید نفت خام این کشور در سال ۲۰۱۸ به مرز ۱۰میلیون بشکه در روز خواهد رسید. تولید نفت امریکا در ماه‌های گذشته مرز ۹میلیون بشکه در روز را پشت سر گذاشته و به ۹میلیون و ۳۰۰هزار بشکه در روز رسیده است.
EIA سال آینده را سال خوبی برای قیمت‌های نفت نمی‌داند. منشأ این پیش‌بینی، جریان جدید عرضه نفتی است که از کشورهایی همچون برزیل و کانادا به سمت بازار روانه خواهد شد. نفت خام تولیدی این کشورها در کنار نفت امریکا می‌تواند همچون سیلابی بازار مواجه با مازاد عرضه را با چالش‌های بیشتری مواجه کند.
درحال حاضر قیمت هر بشکه نفت‌خام وست تگزاس‌اینترمدیت در بازار بورس نیویورک برای تحویل در ماه ژوئن ۴۶دلار و ۳۷سنت تعیین شده که رشد ۴۹سنتی نسبت به روز گذشته را نشان می‌دهد. همچنین نفت برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن برای تحویل در ماه جولای هر بشکه ۴۹دلار و ۱۹سنت معامله شد که رشد ۴۶سنتی برای این سبد نفتی را نشان می‌دهد.
هر چند دیروز بازار برای ساعاتی تحت تاثیر گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های نهادهای امریکایی انرژی ازجمله EIA و API بود و آنها نورافکن خود را روی بازار انداخته بودند اما همگان می‌دانند که تمرکز اصلی بازار کماکان روی تصمیمات و اقدامات سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) است و اینکه این کارتل چه تصمیمی در راستای مقابله با جوشش جدید چاه‌های تولید نفت در نقاط مختلف جهان خواهد داشت. به طور کلی انتظار می‌رود که کشورهای اوپک با همراهی روسیه و برخی دیگر از تولیدکنندگان غیراوپکی پای توافق کاهش تولید را به نیمه دوم سال جاری یا حتی سال ۲۰۱۸ بکشانند.
اما به نظر می‌رسد که نسخه فعلی توافق برای وارد شدن به نیمه دوم عمر خود نیاز به برخی اصلاحات دارد. اصلی‌ترین اصلاحات مورد انتظار مربوط به کشورهایی است که درحال حاضر از کاهش تولید خود معاف شده‌اند. صحبت از ۳کشور نیجریه، لیبی و ایران است. این کشورها با تمسک به این استدلال که در سال‌های اخیر سهم زیادی از بازار را با توجه به اختلال‌های تولید خود از دست داده‌اند از کاهش تولید نفت مستثنا شده‌اند. اما اکنون ایران در وضعیت آرمانی تولید و صادرات پس از انقلاب خود قرار دارد و براساس اظهارات مدیران نفتی این کشور، ظرفیت تولید به ۴میلیون بشکه در روز رسیده است. از سوی دیگر از افریقا نیز خبر می‌رسد که گشایش‌هایی قابل توجهی در تولید نفت نیجریه و لیبی اتفاق افتاده است. از این رو هر گونه افزایش قابل توجه تولید از سوی این دو عضو اوپک منجر به فشار بیشتر بر سایر اعضا برای کاهش بیش از پیش تولید خواهد شد تا اوپک را به خواسته اصلی خود که همانا کاهش سطح ذخایر نفت جهان به کمتر از میانگین ۵ سال اخیر باشد، نزدیک‌تر کند.
مساله دیگری که موجب جهت‌دهی به بازار شده است، انتشار گزارش رویترز در رابطه با عربستان سعودی است. کشوری که بار اصلی توافق کاهش تولید را به دوش می‌کشد به دنبال کاهش ۷میلیون بشکه‌یی صادرات خود به آسیا در ماه ژوئن است. پس از امضای توافق کاهش تولید برای نخستین بار است که عربستان به مشتریان آسیایی خود این موضوع را اطلاع داده است. به نظر می‌رسد این اقدام عربستان در راستای مقابله با افزایش شمار ریگ‌های حفاری در ایالات‌متحده باشد. افزایشی که تهدیدی جدی برای تلاش‌های صورت گرفته با هدف کاهش مازاد عرضه موجود در بازار است. تصمیم آرامکو در کاهش ۷میلیون بشکه‌یی صادرات به کشورهای آسیایی علاوه بر اینکه تصمیمی در راستای توافق اوپک است یک منشأ دیگر نیز دارد و آن جهش تقاضای برقی است که در فصل تابستان در این کشور اتفاق می‌افتد.
۷میلیون بشکه تقریبا معادل ۲روز واردات نفت کشور ژاپن به عنوان چهارمین وارکننده بزرگ نفت دنیاست. پیش از این آرامکو، فروش نفت به مشتریان مهم آسیایی خود را ثابت نگه داشته بود. البته این کاهش تقاضا از سمت مشتریان آسیایی نیز احساس می‌شود. به عنوان مثال مقرر شده که واردات چین در دو ماه آینده و با توجه به ورود پالایشگاه‌ها به دوران تعمیر و نگهداری به صورت بالقوه کاهش پیدا کند. ریک اسپونر، تحلیل‌گر بازار در موسسه سی‌ام‌سی مارکتز استرالیا معتقد است:«هر چند این کاهش موقت در واردات که ریشه فنی دارد، سبب نشده تا تغییر خاصی در انتظار تحلیلگران در رابطه با ادامه بهبود تقاضا در کشورهای آسیایی همچون هند و چین ایجاد شود و سرمایه‌داران کماکان به این موضوع باور داشته و امیدوارند. انتظار می‌رود که واردات نفت خام چین در سال جاری نیز مجددا افزایشی دو رقمی را به ثبت برساند و رکورد جدیدی به جای گذاشته شود. همچنین هند نیز به عنوان نقطه روشن رشد مصرف جهانی سوخت نامیده می‌شود. موسسه تحقیقاتی BMI پیش‌بینی می‌کند که تقاضای سوخت هند در سال جاری با ۷.۸درصد کاهش مواجه خواهد شد.
اما پرسش اصلی این است که سیاست‌های عربستان تا چه میزان توانسته این کشور را به اهداف مد نظر خود نزدیک کند. عربستان کشوری است که به احتمال فراوان در نشست ۱۷۲ اوپک در بیست‌وپنجم ماه مه به ادامه کاهش تولید رأی مثبت خواهد داد و دیگران را نیز به این موضوع ترغیب خواهد کرد. اما تجربه ۶ ماه اخیر نشان داده که رویکرد عربستان در زمینه مدیریت بازار دیگر کارکرد و اثربخشی ندارد. شاهد این مدعا قیمت نفت است که اکنون به زیر ۵۰ دلار در هر بشکه رسیده است. تولید نفت ایالات‌متحده نیز مجددا بالا رفته و در مجموع شرایط عربستان و اوپک از ماه نوامبر که توافق کاهش تولید امضا شد، بدتر شده است.
در روزگاری که تولید نفت شیل نقش انکارناپذیری در بازار نفت ایفا می‌کند، عربستان اگر خواستار این است که جایگاه تعیین‌کننده قیمت خود را بازیابی کند، نیازمند اتخاد اقدامات رادیکال‌تری است. فایننشالتایمز در گزارشی نقش فعلی عربستان را مشابه نقش فدرال رزرو امریکا در زمان بحران سال ۲۰۰۸ می‌داند. اگر عربستان‌سعودی را به عنوان بانک مرکزی نفت در نظر بگیریم، این کشور باید رویکردی همچون رویکرد فدرال رزرو در برابر ورشکستگی کمپانی«برادران لمن» اتخاذ کند و پاسخ غیرمعمولی به یک بحران غیرقابل پیش‌بینی بدهد.
کاهش تولید می‌تواند، بازار فیزیکی را تحت تاثیر بگذارد اما نمی‌تواند تاثیرگذاری قابل توجهی در رابطه با تغییر انتظارات نسبت به چشم‌انداز بازار در سال‌های آتی داشته باشد. این نقطه‌یی است که عربستان سعودی باید روی آن متمرکز شود.
در بحران مالی ۲۰۰۸ فدرال رزرو امریکا به جای اتخاذ رویکرد کاهش معمولی نرخ بهره کوتاه‌مدت سریعا به سمت درگیر شدن در خرید مستقیم اوراق بهادار بلندمدت حرکت کرد. هدف این استراتژی کاستن از فشار بر نرخ‌های بهره بلندمدت و تشویق سرمایه‌گذاران به هزینه کردن در این بخش برای بهبود وضعیت اقتصادی در آینده بود. این دیدگاه مال‌اندیشانه و بلندمدت فدرال رزرو موفقیت‌آمیز بود.
عربستان‌سعودی نیز می‌تواند رویکردی مشابه این اتخاذ کند و از طریق بازار مشتقات نفت اقدام به هج‌کردن تولید بلندمدت خود کند. معنای این پیشنهاد فایننشالتایمز این است که سعودی‌ها تولید خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند و همزمان اقدام به فروش قراردادهای آتی بلندمدت نفت کنند. هرچند فروش قراردادهای نفتی در بورس با هدف افزایش قیمت اقدامی غیرمعمول و متناقض محسوب می‌شود اما عربستان از این طریق می‌تواند این سیگنال را به بازار ارسال کند این کشور نقش فروشنده مطمئن و مأمن خریداران را در آینده ایفا خواهد کرد و از این طریق می‌تواند دستاوردهای بیشتری نصیب خود کند.
علاوه بر این فروش قراردادهای با سررسید بلندمدت توسط عربستان‌سعودی می‌تواند شرایط را برای هج‌کردن نفت شیل امریکا نیز پیچیده کند. درحال حاضر تولیدکنندگان نفت شیل می‌توانند از طریق مشتقات بازار نفت، قیمت‌ها را در سطوح بالا قفل کنند و از این طریق اطمینان حاصل پیدا کرده و به حفاری خود ادامه دهند. حتی آن دسته از تولیدکنندگان امریکایی نیز که درحال حاضر امکان تهیه پول نقد از طریق بازارهای فیزیکی را ندارند نیز می‌توانند با اتکا به این ابزارها به افزایش تولید خود بپردازند. براساس آمار موسسه وودمکنزی، تولیدکنندگان بزرگ و مستقل در امریکا ۲۷درصد از تولید انتظاری خود در سال ۲۰۱۷ را هج کرده‌اند که ۱۰واحد درصد نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته بیشتر است.
عربستان‌سعودی باید متوجه این موضوع باشد که برخلاف ایالات‌متحده، یک بازار نفت باثبات دیگر به نفع این کشور نیست. این کشور باید بتواند سیاست‌های انرژی خود را از میراث علی النعیمی، وزیر نفت پیشین این کشور بیرون بیاورد. ثبات قیمت‌هایی که النعیمی بسیار به آن ارج می‌نهاد دیگر در راستای منافع این کشور حرکت نمی‌کند. نوسان قیمت است که این هدف را محقق می‌کند. یک فضای قیمتی باثبات تامین اعتبار برای تولیدکنندگان نفت شیل را ارزان‌تر می‌کند. درحالی که نااطمینانی هزینه آن را بالاتر می‌برد. بنابراین عربستان‌سعودی اگر می‌خواهد که شرایط را به نفع خود تغییر بدهد باید به این نکته توجه داشته باشد که زمان عوض شده و نیاز به انجام کارهای جسورانه و استفاده از ابزارهای غیرمعمول است.
