ارائه خدمات به حیوانات، مجازات حیوان آزارها
در روزهای اخیر در شبکه‌های مجازی تصویری از یک کامیون که لاشه سگی را بسته و به زمین می‌کشید، منتشر شد. این مساله با واکنش‌های متفاوتی از سوی فعالان محیط‌زیست و کاربران شبکه مجازی همراه شده است.
در سال‌های اخیر شهروندان در مقایسه با گذشته نسبت به حیوان‌آزاری و هرگونه بی‌توجهی به حقوق حیوانات دغدغه‌مندتر شده‌اند. این درحالی است که قوانین حمایت از حیوانات در کشور وجود دارد، اما اجرا نمی‌شود. گو اینکه با ارتقای فرهنگ عمومی می‌توان از بروز هرگونه آزار و اذیت حیوانات جلوگیری کرد. متاسفانه هنوز در برخی از شهرهای کشور رسم و رسوم مبارزه حیوانات با یکدیگر با عناوین خروس‌بازی، سگ‌بازی، کفتربازی و… مشاهده میشود. برای مثال در خروس‌بازی دو حیوان با یکدیگر جنگ می‌کنند، درحالی که این اقدام برخلاف حقوق حیوانات و حکم شرعی است. از سوی دیگر بر اساس قانون هرگونه آزار و اذیت حیوانات جرم تلقی میشود و باید به‌شکل قاطع با عاملان آن برخورد شود.
حدود 70سال از تصویب «اعلامیه جهانی حقوق بشر» که در آن حقوق اساسی همه انسان‌ها بدون هرگونه تبعیض به رسمیت شناخته شده، می‌گذرد. در این شرایط گروهی از افراد و انجمن‌ها از سراسر جهان درخواست کردند که به «حقوق حیوانات» نیز توجه شود. هرچند در برخی از کشورهای دنیا از دیرباز حقوق حیوانات مورد توجه قرار گرفته است، اما دفاع از حقوق حیوانات در ایران چندان قدمتی ندارد و شاید سابقه‌اش کمی بیشتر از زمان فراگیر‌شدن شبکه‌های اجتماعی باشد.
در اصل ارتقای فرهنگ عمومی یک قانون نانوشته است که فقط با آموزش می‌توان آن را اجرا کرد. اغلب ایرانی‌ها از سنین کودکی با بی‌توجهی به حمایت و احترام نسبت به حقوق حیوانات تربیت می‌شوند. بی‌‌‌شک به‌دلیل چنین تربیتی هم‌اکنون اغلب رانندگان در جاده‌ها با مشاهده مار در حال حرکت فقط در پی زیرگرفتن حیوان هستند. با این حساب، تردیدی نیست که باید بینش‌ها را نسبت به حیوانات تغییر داد.
لایحه مبارزه باحیوان‌آزاری
سال گذشته سازمان حفاظت محیط‌زیست لایحه مبارزه با حیوان‌آزاری را با کمک تشکل‌های محیط‌زیست و دوستداران حیوانات تنظیم و به دولت ارائه کرد. هم‌اکنون لایحه منع حیوان‌آزاری در قالب اصلاحیه قانون مجازات اسلامی و الحاق پنج تبصره به ماده ۶۷۹ قانون مجازات اسلامی به مجلس ارائه شده است. لایحه مذکور از سوی دولت به قوه‌قضائیه ارسال شده و قرار است در آینده نزدیک در صحن مجلس بررسی شود. این لایحه به‌منظور جرم‌انگاری برای افرادی که اقدام به حیوان‌آزاری می‌کنند، تدوین شده است.
علی تیموری، مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره وضعیت لایحه حمایت از حیوانات گفت: «بر اساس این لایحه، نگهداری گونه‌های حیات‌وحش در منزل یا از بین بردن یک حیوان، حیوان‌آزاری محسوب میشود که جنبه‌های عمومی و خصوصی جرم دارد؛ بر اساس قانون، حیوانات از حقوقی برخوردارند که نقض آن باید بر اساس قانون جرم‌انگاری شود.» بر اساس این لایحه وظیفه دستگاه‌های مختلف مشخص میشود.
در تبصره‌های این ماده آمده است که هر فردی بدون عمد و بدون ضرورت سایر حیوانات را بکشد یا مسموم کند یا تلف کند یا ناقص کند، به جزای نقدی تا 10میلیون ریال و خدمات رایگان به حیوانات تا شش ماه محکوم میشود. منظور حیواناتی همچون سگ و گربه یا حیواناتی به جز حیوانات وحشی است که قانون و تکلیف مجازات آنها مشخص است. درضمن هر گونه آزار حیوانات موضوع این ماده، قانون و تبصره‌های آن از قبیل شکنجه، ضرب‌وشتم، مثله کردن، زندانی کردن، جنگ انداختن و بهره‌کشی که منجر به تحمیل درد و رنج برای حیوان باشد، جرم است و مجازات آن نیز در حد مجازات کشتن است.
جای خالی فرهنگسازی
هرچند حیوان‌آزاری در کشور به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما حمایت از حقوق حیوانات مستلزم تصویب لایحه‌ای قوی از سوی دولت است. پرهیز از حیوان‌آزاری در سنین کودکی باید نهادینه شده و در مدارس به دانش‌آموزان آموزش‌های لازم ارائه شود. همچنین رسانه ملی می‌تواند در برنامه‌های کودک، این معضل را مورد توجه قرار دهد تا حقوق حیوانات از سوی کودکان به رسمیت شناخته شود و حیوان‌آزاری در کشور پایان یابد. البته برخوردهای قانونی با عاملان حیوان‌آزاری لازم است، اما برخورد قضائی تنها راهکار بازدارنده مقابله با معضل حیوان‌آزاری نیست، بلکه این معضل باید با فرهنگسازی مناسب به‌شکل ریشه‌ای برطرف شود.
رفع خلأهای قانونی درباره حمایت ازحیوانات
در سطح شهر یا در اتوبان‌ها بارها شاهد رهاشدن لاشه سگ‌ها و گربه‌ها بوده‌ایم. این لاشه‌ها باعث شیوع انواع بیماری و آلودگی میشود. در حالی که در گذشته تعداد بیماری‌های مشترک میان انسان و دام 800 بود، اما هم‌اکنون تعداد این بیماری‌ها به بیش از هزار بیماری رسیده است. رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس درباره وضعیت حیوان‌آزاری در کشور به «آرمان» می‌گوید: در دین مبین اسلام بر حمایت از حیوان و پرهیز از آزار و اذیت حیوانات تاکیدات فراوان شده است. محمدرضا تابش می‌افزاید: شاید در این زمینه موانع قانونی مشاهده شود؛ طبیعتا با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد با فعالان محیط‌زیست می‌توان شدت مشکلات موجود را کاهش داد.
به‌گفته او تاکنون در زمینه حمایت از حقوق حیوانات در فراکسیون محیط‌زیست و توسعه پایدار مجلس نشست‌های متعددی با فعالان محیط‌زیست در سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار شده است. در این شرایط فراکسیون محیط‌زیست مجلس از نظرات افراد در زمینه حمایت بیش از پیش از حقوق حیوانات استقبال می‌کند. رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس می‌گوید: با شفاف‌سازی شرایط حیوانات در فراکسیون محیط‌زیست می‌توان به تدوین قوانین جدید و بازدارنده پرداخت. تابش می‌افزاید: با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست و فراکسیون محیط‌زیست مجلس امید است که دیگر خلأهای قانونی در زمینه حمایت از حقوق حیوانات را شاهد نباشیم.
استفاده از حیوان برای آزمایشات بلامانع است
بروز هرگونه حیوان‌آزاری در کشور توجیه قابل‌قبولی ندارد. برخی مسائل فرهنگی در بروز حیوان‌آزاری‌ها نقش دارد که عمده عامل آن بداخلاقی اجتماعی است؛ در این زمینه باید برای مقابله با تصورات و برداشت‌های اشتباه افراد درباره حیوانات بی‌سرپرست نیز فرهنگسازی شود. سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس درباره وضعیت حیوان‌آزاری در کشور به «آرمان» می‌گوید: در دین مبین اسلام هرگونه آزار حیوان عملی قبیح دانسته شده است. حسن نوروزی می‌افزاید: هرگونه سوءاستفاده از حیوان از سوی شرع غیرقانونی است، مگر اینکه از حیوانات برای مصارف آزمایشگاهی یا سایر اقدامات مناسب و علمی استفاده شود. به‌گفته او بر اساس قوانین تدوین‌شده می‌توان به شکل بازدارنده از بروز هرگونه حیوان‌آزاری در کشور جلوگیری کرد.
در ضمن در جامعه اسلامی بهره‌گیری‌های شخصی از حیوان نهی شده و فرد نمی‌تواند به این شکل از حیوان استفاده کند. سخنگوی کمیسیون حقوقی قضائی مجلس تاکید می‌کند: می‌توان در لایحه جدید به‌شکل بازدارنده به حمایت از حیوانات پرداخت. نوروزی می‌گوید: اغلب حیوان‌آزاری‌ها برای ارضای تمایلات شخصی بروز می‌کند، در حالی که هر گونه استفاده از حیوان در زمینه آزمایشات و مسائل پزشکی مناسب و بلامانع است.
حیوان‌آزاری، تشدید‌کننده خشونت در جامعه
یک پرنده‌شناس درباره دلایل بروز حیوان‌آزاری در جامعه به «آرمان» می‌گوید: در فرهنگ گذشتگان نگهداری از حیوانات مرسوم بوده است. هم‌اکنون در حوالی امامزاده‌ها و روستاها شاهد نگهداری پرندگان فراوان هستیم. علیرضا هاشمی می‌افزاید: رویکردهای جدید زیست‌محیطی می‌تواند افراد را نسبت به نگهداری حیوانات علاقه‌مند کند. به‌گفته او اغلب افراد در حاشیه شهرها و روستاها به نگهداری حیوانات اهلی می‌پردازند و از این مقوله می‌توان تحت‌عنوان اقتصاد خرد یاد کرد. به‌گفته او وقتی افراد از حیوانات برای منافع شخصی استفاده کنند، طبیعتا حیوان نیز متحمل آسیب‌های فراوان میشود.
این پرنده‌شناس با بیان اینکه حیوان‌آزاری را باید از بعد فرهنگی مورد بررسی قرار داد، تاکید می‌کند: با بررسی اغلب حیوان‌آزاری‌ها برخی مسائل تحت‌عنوان شرط‌بندی نیز مشاهده میشود. به‌گفته او بروز حیوان‌آزاری نشان‌دهنده بیماری‌های اجتماعی در جامعه است. افرادی که از آزار حیوانات لذت می‌برد، باید مورد بررسی قرار بگیرند. این سوال نیز مطرح است که آیا بروز حیوان‌آزاری، بر شدت آزار انسانی نمی‌افزاید. او درباره قوانین بازدارنده در زمینه حیوان‌آزاری می‌گوید: قوانین جدید حمایت از حیوان می‌تواند بازدارنده باشد. از سوی دیگر قوانین شرعی در این زمینه به‌شکل واضح و شفاف مسائل را بیان کرده است . او تصریح می‌کند: قوانین موجود در زمینه حمایت از حیوان چندان کامل نیست.
با فرهنگسازی در زمینه احترام به حقوق حیوان می‌توان بیش از پیش در این زمینه موفق عمل کرد. به‌گفته او با این‌گونه اقدامات حقوق حیوانات اهلی و وحشی از سوی افراد به رسمیت شناخته میشود. در این زمینه می‌توان از ظرفیت شبکه‌های استانی برای حفاظت از محیط‌زیست و حیات وحش به‌طور مرتب و مداوم استفاده کرد تا مردم نحوه مواجهه با حیات وحش را به‌درستی فرا بگیرند و ناآگاهانه برای زنده‌گیری حیوان وارد عمل نشوند.
