ادامه پس‌لرزه‌های زلزله خاشقجی؛ آیا تغییراتی در حاکمیت عربستان در راه است؟
روزنامه نیویورک تایمز آمریکا نوشته است شاهزاده خالد بن سلمان برادر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که سفیر رژیم در واشنگتن بوده است، هفته گذشته در پی بحران ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه«گار منتقد سعودی، آمریکا را ترک کرده و دیگر به این کشور باز نخواهد گشت.
به گزارش تسنیم، جمال خاشقجی نویسنده 59ساله سعودی روز سه‌شنبه 10 مهر(دوم اکتبر) پس از آنکه برای ثبت ازدواج خود به کنسولگری سعودی در استانبول رفت، ناپدید شد که این موضوع به نگرانی‌ها درباره امنیت وی دامن زد، مقامات سعودی ادعا کرده‌اند که وی از سفارت خارج شده اما نامزد وی این موضوع را رد می‌کند، رسانه‌ها به نقل از برخی مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که این منتقد مشهور سعودی در کنسولگری کشته شده است.
سی ان ان به نقل از یک مقام مسئول ترکیه‌ای اعلام کرده بود که جسد جمال خاشقجی نویسنده منتقد سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول تکه تکه شده است؛ به گفته این منبع مطلع، سعودی‌ها اجازه نمی‌دهند که منزل کنسول عربستان در استانبول مورد بازرسی قرار بگیرد.
مقامات سعودی هرگونه دست داشتن در قتل خاشقجی را رد کرده‌اند و این در حالی است مقام های اطلاعاتی ترکیه اعلام کرده اند که فایل‌های صوتی و تصویری از بازداشت، شکنجه و قتل خاشقجی توسط ماموران سعودی در کنسولگری استانبول در اختیار دارند.
با افزایش فشارهای فزاینده جهانی بر عربستان، شبکه سی ان ان آمریکا به نقل از دو منبع گزارش داده بود که حکومت سعودی گزارشی را آماده می‌کند که طی آن به کشتن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی اعتراف کرده و قصد دارد دلیل قتل وی را اشتباه در بازجویی اعلام کند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز سه شنبه 24 مهر گفته بود مقصر معرفی کردن عربستان در ناپدید شدن “جمال خاشقجی” روزنامه نگار منتقد عربستانی نمونه دیگری از “گناهکار بودن است تا زمانی که بی گناهی ثابت شود”
ترامپ این اظهارات را در جریان مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس مطرح کرد تا بار دیگر وی از حکومت سعودی در برابر اتهامات مطرح شده درباره ناپدید شدن خاشقجی دفاع کند.
رئیس جمهوری آمریکا برای نجات بن سلمان و البته ادامه دوشیدن آل سعود مدعی شده است که«عناصر خودسر» در پس قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی قرار دارند، وی همچنین ادعا کرد که ملک سلمان به وی گفته است اطلاعی از این مسئله ندارد، این اظهارات ترامپ نشان داد که عملیات جست‌وجو برای یافتن سپر بلا با هدف معرفی وی به عنوان مسئول این جنایت و خروج آبرومندانه بن سلمان از این ورطه بزرگ کلید خورده است.
زمانی‌که ترامپ اعلام می‌کند عناصر خودسر پشت قتل روزنامه‌نگار در کنسولگری عربستان در استانبول قرار دارند و ملک سلمان تأکید می‌کند اطلاعاتی دراین‌باره ندارد، بدان معناست که جست‌وجو برای یافتن سپر بلا جهت معرفی او به‌عنوان مسئول این جنایت آغاز شده است.
در پی اظهارات ترامپ، یک رسانه عربی به نقل از منابعی که خواستند نامشان فاش نشود، نام افرادی را که باید قربانی شوند تا بن سلمان از بحران به وجود آمده در مسئله خاشقجی نجات یابد، اعلام کردند.
این منابع گفته‌اند عبدالعزیز بن سعود بن نایف وزیر کشور رژیم سعودی و همچنین عبدالعزیز بن محمد الهویرینی رئیس اداره آگاهی و بازپرسی این رژیم برکنار خواهند شد.
برادر بن‌سلمان دیگر به آمریکا باز نمی‌گردد؟
روزنامه نیویورک تایمز آمریکا نوشته است شاهزاده خالد بن سلمان برادر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که سفیر رژیم در واشنگتن بوده است، هفته گذشته در پی بحران ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه«گار منتقد سعودی، آمریکا را ترک کرده و دیگر به این کشور باز نخواهد گشت.
این روزنامه به نقل از یک مسئول آمریکایی که اشاره‌ای به نام وی نکرد، افزود فراخوانده شدن خالد بن سلمان در چارچوب تدابیر سفارت سعودی در واشنگتن صورت گرفته که شامل لغو جشن روز ملی بود که قرار بوده در هجدهم اکتبر جاری(پنجشنبه 26 مهر) برگزار شود.
این رسانه نوشته است هنوز مشخص نیست که چه زمانی وی برکنار خواهد شد یا چه کسی جایگزین وی خواهد شد.
بر اساس این گزارش، تدابیر پادشاهی سعودی در سایه اعتقاد روافزون نهادهای تصمیم‌گیرنده غربی قرار دارد مبنی بر اینکه محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که آتش جنگ در یمن را شعله‌ور کرده و تا حد یک فاجعه انسانی پیش رفته و همچنین قطر را تحت محاصره قرار داده و گروهی از نخبگان سعودی را برای دستیابی به پول دستگیر کرد و دو هفته هم طول کشید تا به یک تفسیر و توضیح قابل قبول درباره سرنوشت خاشقجی دست یابند،چنین فردی برای اینکه در آینده به تاج و تخت پادشاهی برسد،آماده نیست.
حکومت سعودی روایت جایگزینی را برای سرنوشت خاشقجی آماده می‌کند مبنی بر اینکه وی دو هفته پیش در یک بازجویی اشتباه در کنسولگری سعودی در استانبول ترکیه کشته شده است، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا هم که به نظر می‌رسد برای نجات بن‌سلمان در مقابل کسب منافع مادی بیشتر به میدان آمده، به داستان‌سرایی درباره خاشقجی پرداخته و مدعی شده است خاشقجی را قاتلان خودسر کشته‌اند.
با وجود تناقض روایت قابل پیش بینی سعودی با جزئیات زودهنگام این مسئله(سرنوشت خاشقجی)، از جمله اشاره‌هایی مبنی بر اینکه جسد وی مثله شده است، اما این روایت به مثابه راهی برای کاهش بحران سیاسی به وجود آمده برای پادشاهی سعودی و پایان یافتن انتقادها از دولت ترامپ به سبب مخالفت وی با توقف قراردادهای چندین میلیارد دلاری فروش تسلیحات قلمداد شده است.
حکومت سعودی در پی تاکید منابع آگاه از تحقیقات ترکیه مبنی بر اینکه خاشقجی به دست یک تیم ترور سعودی کشته شده است، با انتقادهای بین‌المللی گسترده‌ای در سایه پیش‌بینی‌ها مبنی بر اعمال تحریم‌ها علیه این رژیم روبرو شده است.
روزنامه الخلیج الجدید به نقل از یک منبع ویژه خود نوشته است این تیم ترور وابسته به گردان موسوم به «السیف الاجرب» است که به طور مستقیم زیر نظر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی فعالیت می‌کند، و به مثابه بازوی وی در اجرای دستورات ویژه‌اش از جمله بازداشت مبلغان و شاهزادگان در هتل ریتز کارلتون ریاض عمل کرد، علت انتخاب این نام برای گردان مذکور، انتساب به شمشیر مشهوری در رژیم سعودی است که به ترکی بن محمد آل سعود موسسه دولت دوم آل سعود و جد حاکمان عربستان برمی‌گردد که شمشیرش به الاجرب ملقب شده بود.
آیا سناریوسازی ترامپ بیانگر معامله بر سر خون خاشقجی است؟
یک رسانه لبنانی نوشته است اطلاعات موجود نشان می‌دهد که معامله‌ای که سه طرف آمریکا، ترکیه و عربستان برای خروج آبرومندانه ولیعهد سعودی از بحران خاشقجی به دنبال آن بودند، به دست آمده است.گفته می‌شود مسئولیت این ترور وحشتناک بر دوش «افراد غیر منضبط و خودسر» انداخته می‌شود.
الاخبار افزود از همان روز اول مشخص بود که جمال خاشقجی روزنامه نگار معارض سعودی توسط حاکمیت عربستان در داخل کنسولگری این کشور در استانبول ربوده شده است. اما سهل‌انگاری ها و سستی‌های صورت گرفته از سوی ترکیه در روند افشای ادله نشان می‌داد که احتمالا معامله‌ای در جریان است تا بتواند دست محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را از خون خاشقجی پاک نشان دهد.
به نوشته این روزنامه، سیگنال‌هایی که منتشر شد، نشان می‌دهد معامله مورد نظر نزدیک‌تر از هر زمان دیگری است. از جمله این سیگنال‌ها می‌توان به اشاره ضمنی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به بی گناه بودن محمد بن سلمان و پدرش در این حادثه اشاره کرد. وی دستور انجام تحقیقات تکمیلی داخلی در رابطه با این حادثه را صادر کرده و رسانه‌های آمریکایی گزارش می‌دهند که احتمالا نتیجه این تحقیقات این باشد که خاشقجی به صورت اشتباه کشته شده است.
درست در راستای همین معامله بود که دونالد ترامپ بعد از اظهارات تند خود که گفته بود در صورت اثبات دست داشتن عربستان در این ترور، این کشور به سختی تنبیه خواهد شد، در گفتگوی مطبوعاتی با روزنامه نگاران در کاخ سفید گفت: به نظر می‌رسد ملک سلمان و فرزندش از سرنوشتی که ممکن است روزنامه نگار سعودی گرفتار آن شده باشد، اطلاعی ندارند.
به نوشته الاخبار، این موضوع نشان می دهد که سه طرف به دنبال زمینه سازی برای سناریوی هستند که عربستان به ویژه ولیعهد این کشور خروجی آبرومند از این بحران داشته باشند. در همین رابطه شبکه سی ان ان گزارش داد که عربستان سعودی خود را آماده می‌کند تا به این نکته اذعان کند که خاشقچی در نتیجه یک بازجویی اشتباه! کشته شده است. این گزارش به نقل از منابع ویژه خود می‌افزاید که عربستان سعودی گزارشی آماده می‌کند که نشان می‌دهد عملیات مذکور بدون صدور مجوز از مقامات مافوق انجام شده و کسانی که در این عملیات دست داشته‌اند، محاکمه خواهند شد.
آیا «بن‌نایف» برمی‌گردد؟/ تغییرات در هیئت حاکمه سعودی در راه است؟
درپی بحران ناشی از ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی و متهم شدن محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به کشتن او، نام محمد بن نایف برای تصدی ولیعهدی دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است.
پایگاه خبری عربی 21 در گزارشی نوشت: درحالی که نام و اعتبار محمد بن سلمان هر روز در سطح رسانه ای بین المللی افول می کند؛ برخی از نویسندگان در رسانه های غربی نام محمد بن نایف وزیر کشور و ولیعهد سابق عربستان را یادآور می شوند و از کاردانی او در دوره مسئولیتش در این کشور ستایش می کنند.
روزنامه های بزرگی نظیر واشنگتن پست و نیویورک تایمز حمله تبلیغاتی گسترده ای علیه بن سلمان به راه انداخته اند و وی را مسئول ناپدید شدن جمال خاشقجی و کشتن او می دانند.
نیکولاس کریستوف نویسنده مشهور آمریکایی در اشاره به سیاست ها و رفتار نامناسب ولیعهد سعودی در سطح بین المللی، بن سلمان را “ولیعهد دیوانه توصیف کرد که روزنامه نگاری را می کشد و نخست وزیری را می رباید و هزاران کودک را در گرسنگی نگه می دارد و به هیچ وجه مستحق استقبال رسمی نیست بلکه جای مناسب او زندان است”.
منظور کریستوف از نخست وزیر در اینجا ، سعد حریری است که چندین روز در عربستان به گروگان گرفته شده بود و منظور او از هزاران کودک، کودکان یمنی است که در سایه جنگ تحمیلی عربستان علیه این کشور و محاصره همه جانبه آن از گرسنگی شدید رنج می برند.
جان برینان رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در سال های 2013 تا 2017 میلادی نیز به نوبه خود از برتری دوران محمد بن نایف نسبت به دوران پسرعمویش یعنی ولیعهد کنونی سخن گفته بود.
این نویسنده تصریح کرد: رویکرد حرفه ای دستگاه های امنیتی عربستان با کنار گذاشته شدن محمد بن نایف از یک سو و رفتن اداره آنها زیر دست مستقیم بن سلمان با تاثیر منفی همراه شده است.
مجله فارین پالیسی نیز در گزارشی این احتمال را مطرح کرد که بحران خاشقجی سبب شود تا بن سلمان جایگاه ولایتعهدی خود را از دست بدهد.
هر چند ترامپ مدعی شده است که ملک سلمان و ولیعهد وی گفته‌اند از آنچه بر سر خاشقجی آمده، اطلاعی نداشته‌اند، اما روزنامه نیویورک تایمز آمریکا تاکید کرده است که تمام 15 مظنون به قتل روزنامه نگار منتقد سعودی با ولیعهد عربستان در ارتباط بودند. یکی از مظنونان در سفر بن سلمان به پاریس و مادرید همراه وی بوده و یکی دیگر نیز از همراهان ولیعهد سعودی در سفر اخیرش به نیویورک با بن سلمان بوده است. به نوشته این روزنامه، ارتباط مستقیم مظنونان با بن سلمان، تبرئه وی از قتل خاشقجی را سخت می‌کند.
ترامپ در واکنش به ماجرای ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد سعودی و رها شدن از سیل انتقادات، در اظهاراتی مدعی شده بود در صورتی که عربستان پشت این جریان باشد، با «مجازات سخت» واشنگتن مواجه خواهد شد. ترامپ در گفتگو با «سی بی اس» در عین حال گفته بود: نمی‌خواهد با توقف فروش تسلیحات نظامی به عربستان سعودی به مشاغل در آمریکا صدمه وارد کند.
ترامپ که نشان داده موضع‌گیری‌هایش با ثبات همراه نیست و هر لحظه امکان تغییر آن وجود دارد، هنوز معلوم نیست که آیا به وعده خود برای آنچه مجازات سخت عربستان خوانده،عمل خواهد کرد یا خیر، با توجه به اینکه مجازات سخت مورد ادعای وی شامل مسائل اقتصادی و تجاری پرسود برای آمریکا نخواهد شد،.
با این حال فشارهای جهانی بر رژیم سعودی به حدی افزایش یافته که حتی نمایندگان کنگره آمریکا هم خواستار واکنش قاطع واشنگتن به رژیم سعودی هستند و این نشان می‌دهد که ناپدید شدن خاشقجی موجب اختلاف عمیق بین ترامپ و جمهوریخواهان شده است.
در حالی که نمایندگان جمهوریخواه کنگره آمریکا خواستار واکنش قاطع واشنگتن علیه ریاض هستند آن هم در صورتی که که ثابت شود مقام‌های سعودی مسئول قتل احتمالی جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد هستند ولی به نظر می‌رسد دونالد ترامپ تمایلی برای اتخاذ یک موضع قاطع و سختگیرانه علیه ریاض ندارد، چرا که گفته بود که محمد بن سلمان هرگونه اطلاع درباره سرنوشت خاشقجی را رد کرده است واین اظهارات ترامپ نشان می‌دهد که وی از توضیحات ارائه شده از سوی مقام‌های ریاض فعلا راضی شده است.
برخی مقامات آمریکا خواستار کناره‌گیری محمد بن سلمان از ولیعهدی شده‌اند، در این زمینه لیندسی گراهام سناتور جمهوریخواه و یکی از متحدان نزدیک ترامپ روز سه شنبه در اظهاراتی عربستان سعودی را به اعمال تحریم تهدید کرد و گفت محمد بن سلمان ولیعهد سعودی وجهه خود و کشورش را آلوده و مشوش کرده و باید کنار برود.
مارکو روبیو دیگر سناتور جمهوریخواه نیز گفت: در صورت نیاز کنگره به طور مستقل از دولت در خصوص عربستان سعودی اقدام خواهد کرد.
بن کاردین سناتور ارشد دموکرات نیز در این باره تاکید کرد: بی شک تبعاتی وجود خواهد داشت و ما اقدامات قاطع و روشنی را اتخاذ خواهیم کرد. ما نهادی مستقل از دولت هستیم. ما قبلا این مسئله را در خصوص رابطه با روسیه نشان داده ایم. ما این مسئله را در قبال کره شمالی نشان دادیم و درباره عربستان سعودی نیز نشان خواهیم داد.
مدیر سابق سیا گفته است غیرقابل تصور است که ناپدید شدن خاشقجی بدون اطلاع «بن‌سلمان» باشد. جان برنان در مصاحبه با شبکه ان بی سی گفت: ادعای عربستان سعودی در تکذیب دخالت در مرگ مشکوک جمال خاشقجی ستون نویس روزنامه واشنگتن پست، یک ادعای توخالی و غیرواقعی است.
این در حالی است که وبت سایت آمریکایی دیلی بیست گزارش داده بود دولت آمریکا در صدد بررسی اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه عربستان در ارتباط با پرونده ناپدید شدن جمال خاشقجی نویسنده منتقد سعودی است.
با این حال محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در جریان دیدار با مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا گفته بود عربستان و واشنگتن دو همپیمان قوی و قدیمی هستند.
باید منتظر ماند که آیا در آینده نزدیک، عربستان با پس‌لرزه‌های بزرگتری در ارتباط با پرونده خاشقجی روبرو خواهد شد یا خیر؟ آیا تغییراتی در هیئت حاکمه عربستان رخ خواهد داد؟ آیا دوران قدرت‌نمایی و ماجراجویی‌های محمد بن سلمان به پایان خواهد رسید؟ آیا خالد بن سلمان سفیر سعودی به واشنگتن باز خواهد گشت یا خیر؟ اگر بازنگردد چه سناریویی در انتظار وی خواهد بود؟ و اینکه آیا احتمال بازگشت مجدد شاهزاده محمد بن نایف قوت خواهد گرفت؟، سئوالات در این باره فراوان است ولی باید منتظر تحولات آینده این کشور بود، اما آنچه اهمیت دارد این است که رژیم آل سعود با بحران بسیار بزرگی در تاریخ خود روبرو شده است و محمد بن سلمان هرگز گمان نمی‌کرد که پرونده خاشقجی بسان زلزله‌ای باشد که به حیثت و اعتبار و جایگاه و آینده وی ضربه‌ای بزرگ وارد کند.
