اختلال گسترده در GPS؛ رانندگان سردرگم، اینترنت مختل، مردم کلافه
بازتاب– اختلال اخیر در سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) که همزمان با آغاز جنگ ۱۲ روزه میان رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی ایران شدت گرفت، حالا به یکی از چالش‌های روزمره زندگی ایرانیان بدل شده است.
گفته می شود دولت در اقدامی امنیت‌محور، دسترسی به GPS را در مناطق مختلف کشور محدود کرد. اقدامی که به باور کارشناسان، در راستای جلوگیری از نفوذ و عملیات نقطه‌زنی دشمن از طریق ریزپرنده‌ها و تسلیحات هوشمند انجام شده است.
رژیم صهیونیستی در جریان این جنگ با استفاده از داده‌های GPS برخی فرماندهان و دانشمندان ما را شناسایی و ترور کرد. از این منظر، اختلال در موقعیت‌یابی نه تنها اقدامی دفاعی بلکه ضرورتی استراتژیک محسوب می‌شود.
وقتی «نشان» و «بلد» هم گم می‌شوند
با وجود درک عمومی از ضرورت امنیت ملی، ادامه‌دار بودن اختلالات بدون مدیریت جایگزین، موجب نارضایتی شهروندان شده است. امروز اپلیکیشن‌هایی نظیر «ویز»، «بلد» و «نشان» که هزاران راننده، پیک، و شهروند برای مسیریابی به آن‌ها وابسته‌اند، به سختی کار می‌کنند یا کاملاً از کار افتاده‌اند. نتیجه؟ افزایش مصرف سوخت، تأخیر در جابه‌جایی‌ها، کاهش درآمد رانندگان و بی‌نظمی در حمل‌ونقل شهری.
دو راهکار امنیتی: جمینگ و اسپوفینگ
کارشناسان امنیت سایبری، این اختلال را ناشی از دو روش رایج می‌دانند:
جمینگ (Jamming): ایجاد پارازیت روی فرکانس‌های GPS؛
اسپوفینگ (Spoofing): دستکاری سیگنال‌ها و گمراه‌سازی دستگاه‌های موقعیت‌یاب.
جواد حسین‌پور، کارشناس امنیت سایبری، در گفت‌وگو با روزنامه ایران تأکید می‌کند که در زمان حملات اخیر می‌شد با سرعت بیشتری به سیستم جایگزین مانند سامانه چینی «بیدو» (Beidou) مهاجرت کرد تا از وابستگی به فناوری‌های آمریکایی کاسته شود.
خلأیی به نام GPS ایرانی
اگرچه در سال‌های گذشته بارها از ضرورت راه‌اندازی سامانه موقعیت‌یاب بومی سخن گفته شده، اما واقعیت این است که هنوز زیرساختی جامع برای جایگزینی GPS در کشور فراهم نشده است.
ماهواره‌های فعلی ایران اغلب در حوزه تصویربرداری فعالیت دارند و فاقد کارکرد ناوبری دقیق هستند. از همین‌رو در کوتاه‌مدت، اتکا به سیستم‌هایی چون «بیدو» تنها گزینه موجود است.
دولت اعلام کرده که قصد دارد در قالب همکاری‌های منطقه‌ای، یا با پرتاب ماهواره‌های جدید، زمینه راه‌اندازی یک سامانه بومی برای موقعیت‌یابی را فراهم کند. اقدامی که اگر به نتیجه برسد، می‌تواند علاوه بر حفاظت از حریم خصوصی، استقلال عملیاتی کشور را نیز تقویت کند.
وقتی اینترنت هم قربانی GPS می‌شود
اما اختلال فقط به مسیریابی محدود نمی‌شود. سرویس TD-LTE یا اینترنت ثابت نسل چهار، نیز به شدت دچار اختلال شده است. دلیل؟ زمان‌بندی دقیق آنتن‌های TD-LTE از طریق GPS انجام می‌شود. با کاهش دقت سیگنال‌ها، تداخل در شبکه رخ می‌دهد و اتصال اینترنت برای بسیاری از کاربران دچار مشکل شده است.
در حالی‌که شبکه‌های FDD-LTE کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند، TD-LTE به شدت وابسته به زمان‌بندی هماهنگ است. بدون سیگنال‌های دقیق GPS، این هماهنگی مختل و اتصال به‌کلی قطع می‌شود.
پایان یک سلطه؟
سامانه GPS آمریکایی با ۳۰ ماهواره در مدار، تاکنون مهم‌ترین ابزار موقعیت‌یابی جهانی بوده است. اما سلطه آن در حال پایان یافتن است. امروزه کشورهای روسیه، چین، اتحادیه اروپا، هند و ژاپن هر یک سیستم‌های جایگزین خاص خود را توسعه داده‌اند. ایران نیز اگر می‌خواهد در این نبرد فناورانه و ژئوپلیتیکی عقب نماند، باید با شتاب بیشتری به سمت ایجاد یک شبکه ناوبری ملی حرکت کند.
تعادل میان امنیت و زندگی دیجیتال
امنیت ملی بر هر چیز مقدم است، اما بی‌توجهی به نیازهای شهروندان در عصر دیجیتال می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. ایجاد اختلال در GPS ممکن است موقتی باشد، اما ساخت سامانه بومی باید یک هدف دائمی و راهبردی باشد؛ نه در کاغذ، بلکه در فضا.
