احتمال رد شدن پرونده «شهر تاریخی یزد» در اجلاس یونسکو

به گزارش ایسنا، واقعیت آن است که ممکن است ایرادات یونسکو به پرونده ثبت جهانی یزد در اجلاس کمیته میراث جهانی (۲ تا ۱۲ جولای ۲۰۱۷) در لهستان چنان جدی شود که یزد را از قرار گرفتن در فهرست جهانی یونسکو محروم کند و موعد دیگری برای رای‌گیری در این پرونده مشخص کند.

معاون میراث فرهنگی و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اما امشب (یکشنبه) راهی اجلاس یونسکو می‌شوند تا در رایزنی با نمایندگان ۲۱ کشور عضو در کمیته میراث جهانی یونسکو تمام تلاش خود را جستجوی فایل‌هابرای جلب رای موافق اعضای یونسکو برای ثبت جهانی یزد به کار بگیرند.

معاون میراث فرهنگی کشور به همراه گروه کارشناسان و معاون استاندار یزد در حالی تهران را به مقصد شهر کراکوف در لهستان برای حضور در چهل و یکمین اجلاس میراث جهانی یونسکو ترک می‌کنند که قرار است پرونده جهانی شهر یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران و یکی از بزرگترین شهرهای خشتی جهان در کمیته میراث جهانی یونسکو بررسی و در صورت رای موافق اعضاء به ثبت جهانی برسد.

۹ سال از ثبت شهر تاریخی یزد در فهرست میراث موقت جهانی یونسکو می‌گذرد و این پرونده از سال‌های گذشته به دلیل ساخت و سازهای غیراصولی دستخوش پیچیدگی‌های بسیار شد و همین ساخت‌وسازها تبدیل به معضلی جدی برای ثبت جهانی یزد شده است، بدین ترتیب ثبت جهانی شهر یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست یونسکو نیازمند مدیریت یکپارچه، برنامه‌ریزی گسترده شهری، رعایت اصول معماری و تجدیدنظر در ضوابط نظام مهندسی و ساخت و ساز شد.

مسئولان سازمان میراث فرهنگی از دو سال گذشته با همکاری مردم و مسئولان شهر یزد تلاش کردند تا مقدمات ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را فراهم کنند. کارگاه‌ها و نشست های تخصصی متعدد در کنار دیگر فعالیت های پایگاه تاریخی شهر یزد برای آماده سازی مردم و مسئولان شهری برگزار شد و فرآیند مشارکت تا آن جا پیش رفت که از برخی مداخلات ناهمگون شهری در شهر یزد پیشگیری کرد.

اکنون با گذشت دو سال از تلاش‌های مداوم در شهر تاریخی یزد قرار است سرنوشت ثبت جهانی یزد در چهل و یکمین اجلاس یونسکو در کشور لهستان تعیین شود، اما هنوز این سوال مطرح است که آیا با پیچیدگی‌های موجود در پرونده ثبت جهانی یزد و مداخلات شهری گذشته پرونده قادر به جلب نظر اعضای یونسکو برای رای مثبت به جهانی شدن یزد می‌شود؟

محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که از دو سال گذشته به همراه کارشناسان میراث فرهنگی تلاش کرد تا شهر یزد را به عنوان الگوی شهر ایرانی در کویر که در دوره‌های تاریخی که الگوی توسعه پایدار را در خود داشته معرفی کند، می‌گوید: برای معرفی هر چه بهتر الگوی توسعه پایدار شهری در دوره‌های تاریخی، شهر یزد که در میان دیگر شهرهای تاریخی ایران نسبتا سالم و دست نخورده باقی مانده، برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو انتخاب شد تا برای نخستین بار یک شهر تاریخی زنده که از همه‌ی عناصر شهری برخوردار و مملو از مواریث فرهنگی ملموس و ناملموس است در فهرست آثار جهانی گنجانده شود.

نخستین گام در فرآیند ثبت جهانی شهر یزد اما نوشتن برنامه مدیریتی منظم در آغاز تدوین پرونده ثبت جهانی بود، برنامه‌ای که در آن مشارکت همه‌ی ارگان‌ها و نهادهای دست‌اندرکار به همراه جامعه محلی و ساکنان این شهر ضروری بود، بر همین اساس جلسات مداوم کارشناسی در شهر یزد با مسئولان مختلف شهری برگزار شد تا با همکاری آن‌ها و در تعامل ملی با همراهی کارشناسان بین المللی، برنامه جامع برای آینده شهر تاریخی یزد و حفاظت از آن نوشته شود.

ایرادات ایکوموس به پرونده یزد و پاسخ ایران

شورای جهانی بناها و محوطه های تاریخی (ایکوموس) – شورای زیر مجموعه یونسکو – اما ایراداتی به پرونده ثبت جهانی شهر یزد وارد کرده است که مهمترین آنها ساخت سازه‌های بتنی و غیر خشتی در بافت خشتی شهر یزد از جمله در محله زرتشتیان است.

ایکوموس معتقد است که اگر یزد قرار است به عنوان بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد، پس ساخت چنین سازه‌هایی چه توجیهی دارد؟

طالبیان در واکنش به این ایراد ایکوموس در پرونده ثبت جهانی یزد می‌گوید: باید این نکته را مدنظر قرار داد که  وقتی با یک شهر ۹۰۰ هکتاری و البته شهری زنده مواجه هستیم این مشکل در فرآیند بهتر مدیریت شهری می تواند به تدریج حل شود.

ساخت و ساز در محله زرتشتیان، نبود افزایش حریم باغ جهانی دولت‌آباد یزد، نداشتن اجازه ساخت بناهای خشتی توسط ساکنان یزد؛ یونسکو را در ثبت جهانی شهر تاریخی یزد مردد می‌کند.

طالبیان با اعلام این که پاسخ به ایرادات ایکوموس پیشتر ارسال شده است، افزود: در پاسخ به ایکوموس اعلام کرده‌ایم که آن بخش از محله زرتشتیان که این ساخت و ساز انجام شده در واقع مرز محله زرتشتیان است، آن که بخشی از محله زرتشتیان به دلیل دارا بودن عناصر مهم تاریخی در پرونده ثبت جهانی یزد پیشنهاد شده است.

به نقل از روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، ایراد دیگر ایکوموس به ضوابط ساخت و ساز در شهر یزد و نبود مدیریت یکپارچه مرتبط بود. کارشناسان ایکوموس بر این نظر هستند که اگر یزد قرار است شهر جهانی شود، چرا ساکنان آن اجازه ساخت بناهای خشتی را در بزرگترین شهر خشتی جهان ندارند و ضوابط شهرسازی چنین اجازه‌ای به آن‌ها نمی‌دهد؟

معاون میراث فرهنگی کشور اما در واکنش به دومین ایراد کارشناسان ایکوموس به پرونده ثبت جهانی یزد می‌گوید: به ایکوموس اعلام کرده‌ایم که در فرآیند تدوین پرونده جهانی شدن یزد این موضوع نیز مطرح شده و در مذاکره با سازمان نظام مهندسی کشور و وزارت راه و شهرسازی از آن‌ها خواسته شده است با تدوین دستورالعمل ویژه مهندسی خشت که در حال انجام است،  اجازه ساخت بناهای خشتی توسط ساکنان یزد صادر شود.

سومین ایراد ایکوموس در پروسه جهانی شدن شهر تاریخی یزد به حریم باغ ثبت جهانی شده دولت‌آباد،برمی‌گردد. شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی تاکید دارد که حریم باغ دولت‌آباد یزد باید افزایش یابد و ساخت و سازهای واقع در حریم این اثر باید ضابطه مند شوند.

این درحالی است که طالبیان برای دفاع از پرونده ثبت جهانی یزد در پاسخ به این ایراد نیز گفته است: باغ دولت آباد یزد پیشتر در پرونده ثبت جهانی باغ‌های ایرانی در ردیف میراث جهانی قرار گرفته است و ایکوموس و کمیته میراث جهانی آن را تایید کرده‌اند و در اجلاس لهستان نسبت به این ایراد ایکوموس اعتراض خواهیم کرد.

احتمال مخالفت یونسکو با ثبت جهانی یزد

ایرادات یونسکو به پرونده ثبت جهانی یزد از نگاه معاون میراث فرهنگی کشور حل شدنی است. اما به نظر می رسد مهمترین ایراد ایکوموس به این پرونده که مربوط به ساخت و ساز ساختمان‌های بتنی در برخی محلات یزد است که احتمال دارد شانس ثبت جهانی یزد در اجلاس امسال را از ایران بگیرد و پرونده جهانی شدن یزد به سال آینده موکول شود.

اما معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید: وقتی ایراد ساختمان‌های بتنی به پرونده یزد وارد شود موضوع عرصه و حریم مطرح می‌شود و معنای این ایراد آن است که ممکن است ثبت جهانی شهر یزد به سال آینده موکول شود.

معاون میراث فرهنگی تاکید می‌کند: ثبت جهانی یک شهر تاریخی کار آسانی نیست اما تمام تلاش کارشناسی خود را برای دفاع از ثبت جهانی یزد در کمیته میراث جهانی یونسکو خواهیم کرد تا این پرونده به نتیجه مطلوب برسد.

هیچ چیز در پرونده ثبت جهانی یزد مشخص نیست، همه چیز به دفاع و قدرت چانه‌زنی ایران از  پرونده پیش از برپایی کمیته میراث جهانی در داخل کمیته برمی‌گردد.او البته پیش بینی روشنی به رای موافق اعضای یونسکو با ایراداتی که شورای جهانی بناها و محوطه های تاریخی به پرونده یزد وارد کرده است ندارد و می‌گوید: هیچ چیز در پرونده ثبت جهانی یزد مشخص نیست و همه چیز به دفاع و قدرت چانه‌زنی ما از این پرونده پیش از برپایی کمیته میراث جهانی در داخل کمیته برمی‌گردد. البته رای مثبت اعضای یونسکو در پرونده یزد بستگی به نوع نگاه نمایندگان ۲۱ کشور حاضر در نشست کمیته میراث جهانی بستگی دارد.

طالبیان تاکید کرد: برای جلب نظر مساعد اعضای یونسکو نیازمند ِگفت‌وگو با همه‌ی اعضای کمیته میراث جهانی و ایکوموس هستیم و ثبت جهانی یزد بستگی به نگاه نمایندگان ۲۱ کشور عضو به مطالب کارشناسی ما در روز تصمیم گیری برای ثبت جهانی یزد دارد.

وی همچنین با اعلام این موضوع که یزد قابلیت ثبت جهانی را دارد، بیان می‌کند: متاسفانه برخی اتفاقات اجرایی که در شهر یزد صورت گرفته است موجب وارد آمدن ایراداتی از سوی ایکوموس به پرونده ثبت جهانی یزد شده است و این ایرادات بیانگر آن است که مردم و مسئولان شهر یزد باید بیش از گذشته با یکدیگر همراه شوند و این همراهی حتی در صورت ثبت جهانی یزد نیز برای صیانت از این شهر تاریخی بیشتر شود.

او ادامه می‌دهد: چون اگر همراهی وجود نداشته باشد ساخت‌وسازهای غیرهمگون در یزد همچنان ادامه بیابد، بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی به ثبت نخواهد رسید و مهمتر از همه اینکه اعتقاد به معماری گِلین باید در میان مسئولان و مردم نهادینه شود و به اصالت شهر و مصالح آن باز گردیم، هر چند این بازگشت با مقاومت‌ها و مشکلاتی همراه باشد.