تکلیف ابهامات تاریخی برای تعیین زمان شکل‌گیری نوش آباد به کجا رسید؟
اویی یا اوئی؛ شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل در کاشان است که در مجموعه تاریخی آب‌انبار چاله‌سی نوش‌آباد قرار دارد. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
هرچند گفته می‌شود این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله دارد و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفوی مربوط می‌شود و حتا گفته می‌شود نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی بود، اما هنوز یافته‌های مستندی که این مهم را اثبات کند در اختیار نداریم.
رضا نوری شادمهانی (مدیر پایگاه ملی شهر زیرزمینی نوش آباد) دراین خصوص به ایلنا گفت: با تخصیص اعتبارات در سال جدید، گمانه‌زنی باستان‌شناختی در مسجد جامع نوش آباد را در دستور کار داریم تا بتوانیم تاریخ شهر را بدست آوریم. با توجه به تناقضات موجود که بر اساس آثار تاریخی مانند مسجد جامع، تاریخ شهر نوش آباد به دوره سلجوقی بازمی‌گردد این درحالی است که در متون تاریخی، اشاره شده که نوش آباد توسط انوشیروان ساسانی ساخته شده. از آنجا که بازه زمانی انوشیروان ساسانی تا دوره سلجوقیان برای ما مبهم است، نیاز است تا گمانه‌زنی باستان‌شناسی برای رفع این ابهامات و رسیدن به تاریخ درست شکل‌گیری نوش آباد انجام شود.
او در ادامه به سایر فعالیت‌های این پایگاه ملی اشاره کرد و گفت: فاز نخست برنامه حفاظت و مرمت ساختمان پایگاه را در دستور کار داریم ضمن آنکه قرار است در سال جدید، جداره‌سازی محله “در” ریگ را نیز انجام دهیم. تکمیل فعالیت‌های مرمتی موزه شترخان را هم درحال انجام داریم.
شادمهانی با اشاره به فعالیت‌هایی که در حوزه پژوهش در نوش آباد درحال انجام است، گفت: الگوشناسی خانه‌های تاریخی نوش آباد را انجام داده‌ایم. بر اساس این پژوهش، راسته‌هایی که برای ساخت و ساز به کار گرفته شده، همه یک مدل هستند. الگوهایی مانند گودان باغچه که در شهر کاشان به وفور دیده می‌شود، در نوش آباد به ندرت ساخت و ساز انجام شده است. استفاده از مواهب طبیعی مانند نور و آب در الگوهای ساختمان‌سازی نوش آباد دیده می‌شود. همچنین راهیابی به پایاب‌ها و بعضا دستکندهای زیرزمینی امکان‌پذیر است. فاز دوم این پژوهش در سال ۹۹ با ابلاغ اعتبارات ادامه خواهد داشت.
مدیرپایگاه ملی شهر زیرزمینی نوش آباد همچنین از بهره‌برداری حوض‌خانه مسجد سیدحسن خبر داد و گفت: هنوز کاربری این مجموعه مشخص نشده اما این مجموعه به عنوان یک اثر شاخص می‌تواند جاذبه گردشگری باشد و نیازمند تعریف کاربری جدید نیست.
او درخصوص وضعیت شهر زیرزمینی نوش آباد و پذیرش گردشگر گفت: با توجه به آنکه این مجموعه دارای فضای زیرزمینی است و شیوع ویروس کرونا در فضاهای بسته بیشتر است از این رو با وجود تقاضاهایی که برای بازدید داریم، برای رعایت پرتکل‌های بهداشتی اجازه بازدید به گردشگران را نمی‌دهیم و از فرصت ایجاد شده برای انجام کارهای مرمتی و مطالعاتی استفاده می‌کنیم.
شادمهانی یادآور شد: با تفاهمی که با اوقاف داشتیم قرار شد آب انبار ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد و سایر بخش‌هایی که در اخیتار اوقاف است، توسط این مجموعه مرمت شود که باتوجه به کمبود اعتبارات مجموعه، نیاز است تا سایر ارگان‌ها ازجمله شهرداری و اوقاف به کمک میراث‌فرهنگی بیایند.
