سناریوهای پیش‌روی جنگ اوکراین؛ اروپا در تقاطع بحران‌های ژئوپلیتیک قرار می گیرد؟
با ورود جنگ اوکراین و روسیه به سومین سال خود، نه‌تنها صلح دور از دسترس به نظر می‌رسد، بلکه دامنه پیامدهای این بحران به حوزه‌های امنیت، انرژی و حتی آینده سیاسی اروپا سرایت کرده است.
بازتاب– حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، بزرگ‌ترین بحران نظامی اروپا پس از جنگ جهانی دوم را رقم زد. علی‌رغم فشارهای بین‌المللی و اعمال تحریم‌های گسترده علیه مسکو، جنگ همچنان ادامه دارد و طرفین تمایلی به عقب‌نشینی نشان نمی‌دهند. این تحولات، نه فقط سرنوشت دو کشور، بلکه ثبات کل منطقه و آینده نظم بین‌الملل را تحت‌الشعاع قرار داده است.
اختلافات عمیق میان روسیه و اوکراین به دوران پساشوروی بازمی‌گردد؛ جایی که اوکراین پس از استقلال، تلاش برای نزدیکی به غرب و عضویت در ناتو را آغاز کرد. روسیه، این روند را تهدیدی جدی علیه امنیت خود دانست.
در فوریه ۲۰۲۲، با بهانه حمایت از مناطق روس‌زبان شرق اوکراین، مسکو تهاجم نظامی خود را آغاز کرد. این تهاجم، نه‌تنها تمامیت ارضی اوکراین، بلکه شاکله امنیتی اروپا را به چالش کشید.
نقش بازیگران جهانی
ایالات متحده و اتحادیه اروپا با ارسال سلاح، کمک‌های مالی و اعمال تحریم‌های بی‌سابقه علیه روسیه، از اوکراین حمایت کردند. در مقابل، روسیه با استفاده از ابزارهای انرژی، تهدید به قطع صادرات گاز و گسترش همکاری با قدرت‌هایی چون چین و ایران، تلاش کرد فشار غرب را کاهش دهد.
پیامدهای اقتصادی و انرژی
جنگ اوکراین باعث شد قیمت جهانی انرژی و مواد غذایی به‌شدت افزایش یابد. اروپا که وابستگی بالایی به گاز روسیه داشت، به‌سرعت به‌دنبال منابع جایگزین رفت و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و واردات LNG را افزایش داد.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، واردات گاز روسیه به اروپا از ۴۰٪ به کمتر از ۱۰٪ رسیده است. با این حال، افزایش قیمت انرژی، تورم بی‌سابقه‌ای را در بسیاری از کشورهای اروپایی رقم زده است.
تأثیرات ژئوپلیتیک و امنیتی
در سایه این جنگ، مسابقه تسلیحاتی در اروپا شدت گرفته و کشورهای عضو ناتو بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند. همچنین، حملات سایبری و تهدیدات هیبریدی به یکی از ابزارهای جدید نبرد تبدیل شده‌اند. در کنار این، بحران آوارگان نیز به معضلی بزرگ بدل شده است؛ بیش از ۶ میلیون نفر آواره اوکراینی وارد کشورهای اروپایی شده‌اند که هزینه‌های سنگینی بر دولت‌های میزبان تحمیل کرده است.
سناریوهای آینده و چالش‌های پیش‌رو
تحلیل‌گران معتقدند سه سناریو محتمل‌تر است:
تداوم جنگ و فرسایشی‌شدن بحران: با ادامه حمایت غرب از اوکراین و مقاومت روسیه، جنگ می‌تواند سال‌ها ادامه یابد و تبعات اقتصادی و امنیتی بیشتری برای منطقه به همراه داشته باشد.
توافق موقت و آتش‌بس محدود: برخی نشانه‌ها از مذاکرات غیرمستقیم حکایت دارد، اما به دلیل اختلافات بنیادی، آتش‌بس پایدار بعید به نظر می‌رسد.
گسترش بحران به دیگر مناطق: تشدید اقدامات تلافی‌جویانه روسیه یا ورود بازیگران ثالث می‌تواند دامنه بحران را گسترش دهد.
جنگ اوکراین همچنان در حال تغییر معادلات قدرت در اروپا و جهان است. تأثیرات این بحران تا سال‌ها آینده ادامه خواهد داشت و امنیت، اقتصاد و سیاست اروپا را در تقاطع تصمیمات حساس قرار داده است.
برای کاهش مخاطرات، ضرورت دارد بازیگران منطقه‌ای و جهانی به‌دنبال دیپلماسی فعال‌تر و تلاش برای راه‌حل‌های پایدار باشند.
منابع: BBC- Reuters- Financial Times
