آینده مبهم بازار خودرو ایران؛ موتور گرانی روشن می ماند؟
بازتاب– در حالی‌که بسیاری از فعالان اقتصادی و خانوارهای ایرانی چشم‌انتظار آرامش نسبی در بازار خودرو بودند، بار دیگر موتور گرانی خودرو روشن شد؛ اما این بار نه به‌دلیل جهش ارزی، بلکه به‌خاطر خلأ تصمیم‌گیری در سطح سیاست‌گذاری.
طبق گزارش‌های منتشرشده از سوی برخی رسانه ها، شرکت ایران‌خودرو اخیراً به‌صورت یک‌جانبه اقدام به افزایش میانگین ۲۵ درصدی قیمت محصولات خود کرده است. اقدامی که برخلاف مصوبات قانونی موجود بوده و صدای نهادهای نظارتی همچون شورای رقابت را درآورده است. این تحول در حالی رخ داده که بازار همچنان با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند و خریداران واقعی از قدرت خرید مناسبی برخوردار نیستند.
پشت‌پرده گرانی جدید
سه عامل اصلی را می‌توان پشت پرده موج جدید گرانی خودرو دانست:
خلأ سیاست‌گذاری وزارت صمت:
عدم صدور رسمی قیمت‌های جدید توسط وزارت صمت باعث شده ایران‌خودرو با تفسیر خاص خود از مصوبه ۵۴۳ شورای رقابت، قیمت‌ها را اعلام کند.ابهام در واردات خودرو:
وعده واردات خودرو با ارز اشخاص خارجی هنوز از مرحله آیین‌نامه فراتر نرفته و همین بلاتکلیفی، التهابی پنهان در بازار ایجاد کرده است.رکود تورمی در بازار:
هرچند معاملات اندکی در بازار انجام می‌شود، اما قیمت‌ها به طرز عجیبی بالا مانده‌اند؛ نشانه‌ای از رکود تورمی عمیق در بخش خودرو.
نهادهای نظارتی چه می‌گویند؟
شورای رقابت به صراحت اعلام کرده که اقدام ایران‌خودرو در تعیین و اعلام قیمت بدون طی مراحل قانونی، «غیرقانونی» بوده و قابل پیگیری است. مطابق قانون، فرمول قیمت‌گذاری توسط شورا تعیین می‌شود، سپس سازمان حمایت مصرف‌کننده قیمت نهایی را استخراج کرده و در نهایت وزارت صمت باید آن را به خودروسازان ابلاغ کند.
اما خلأ عملکردی وزارت صمت در این چرخه، عملاً فضا را برای تفسیرهای شخصی و اقدامات یک‌جانبه باز گذاشته است.
آیا واردات نجات‌بخش خواهد بود؟
در هفته‌های اخیر، مسئولان بانک مرکزی و وزارت صمت از نهایی شدن آیین‌نامه واردات خودرو با ارز اشخاص خبر داده‌اند. اگر این طرح عملیاتی شود، به گفته کارشناسان، می‌توان شاهد ورود مدل‌هایی با قیمت‌های رقابتی‌تر بود که به کاهش سطح عمومی قیمت‌ها در بازار داخلی منجر شود. با این حال، تجربه نشان داده که فرآیند واردات در ایران با موانع اجرایی و گمرکی متعدد همراه است.
پیش‌بینی آینده: سه سناریو
| سناریو | توضیح |
|---|---|
| ادامه روند فعلی | قیمت‌ها همچنان افزایشی باقی می‌ماند، بازار در رکود تورمی باقی می‌ماند. |
| ورود واقعی خودروهای وارداتی | رقابت در بازار افزایش یافته و قیمت‌ها با افت نسبی مواجه می‌شوند. |
| تغییر رویکرد دولت در سیاست‌گذاری | شفاف‌سازی و اعمال سیاست‌های بلندمدت ممکن است به ثبات منجر شود. |
نقش انتظارات تورمی و فضای روانی
تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که بیش از آن‌که قیمت خودرو تابع عرضه و تقاضای واقعی باشد، تابعی از «انتظارات تورمی» و «سیگنال‌های دولتی» است. در واقع، آنچه قیمت را بالا یا پایین می‌برد، نه تعداد خودروهای موجود، بلکه نوع مدیریت فضای روانی بازار است.
گره اصلی در سیاست‌گذاری است، نه تولید
بازار خودرو در ایران بیش از آن‌که با قواعد اقتصاد آزاد یا برنامه‌ریزی صنعتی اداره شود، در میدان سیاست‌گذاری معلق و دوگانه دست به گریبان است. اگر نهادهای مسئول نتوانند در کوتاه‌مدت موضعی شفاف، قاطع و اجرایی اتخاذ کنند، موتور گرانی نه‌تنها خاموش نمی‌شود، بلکه به بحران جدی تر نیز دامن خواهد زد.
در نهایت، آینده بازار خودرو وابسته به یک تصمیم کلیدی است: آیا دولت حاضر است میان منافع مصرف‌کننده و تولیدکننده، تعادلی پایدار برقرار کند یا باز هم میدان را به اقدامات خودسرانه خواهد سپرد؟
