آیا مافیای پخش در سینمای ایران وجود دارد؟
در پخش و جدول پخش فیلم پارتی بازی شاید باشد اما مافیای پخش در سینمای ایران وجود ندارد، هر کس فیلمش نمی‌فروشد، می‌گوید در سینما مافیای پخش است.
نخستین جلسه از سلسله نشست‌های «اقتصاد فرهنگ و هنر» که به موضوع «بررسی اقتصاد سینمای ایران در سالهای اخیر» اختصاص داشت، به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با حضور شیوا مقانلو نویسنده و استاد دانشگاه و مرتضی شایسته، تهیه‌کننده در موسسه «حرکت» برگزار شد.
شیوا مقانلو با اشاره به ژانر و اهمیت وجودی آن در سینمای ایران تصریح کرد:برای سرمایه گذار اولین سوالی که پیش می‌آید این است که ژانر فیلمی که می‌خواهیم تولید کنیم چیست؟ اتفاقی که در سینمای ایران افتاده این است که یک کاری شروع می‌شود و آخرش مشخص می‌شود که در چه ژانری و فضایی ساخته شده است.
او ادامه داد: ما در سالهای ابتدایی انقلاب سه ژانر در سینما داریم که ملودرام، جنگی و سیاسی هستند. با گذشت زمان و دهه‌ها ژانر کمدی یک مقدار قدرت می‌گیرد ولی آن چیزی که در سالهای اخیر ما شاهدش هستیم، ملغمه‌ای بی‌نام و نشان است که عده‌ای از آن به رئالیزم اجتماعی نام می‌برند، ما هیچ ژانری به اسم رئالیزم اجتماعی نداریم. این فیلمها مشخصه‌های مختلفی دارد که به لحاظ مالی ارزان‌ترین و به لحاظ ایده‌ای کم خطرترین هستند. فیلم‌هایی آپارتمانی، خانوادگی، زوجی و تحت تاثیر موفقیتهای جهانی آقای فرهادی از روی آثار او کپی شده‌اند.
برای ملاحظاتی در ایران ژانر پلیسی نمی‌تواند شکل بگیرد
نویسنده کتاب «آنها کم از ماهی‌ها نداشتند» در ادامه به وضعیت آشفته ژانر در سینمای ایران اشاره کرد و گفت: به خاطر یک سری ملاحظات در ایران ژانر پلیسی نمی‌تواند شکل بگیرد. به هر حال ما پلیس بد نباید داشته باشیم و کارآگاه خصوصی که جذابترین شخصیت در ژانر پلیسی است، نمی‌توانیم داشته باشیم. به دلیل ملاحظات مذهبی و سیاسی ژانر موزیکال نداشته‌ایم، جز چند نمونه موزیکال کودکان. ما ژانر تریلر و مهیج هم نمی‌توانیم داشته باشیم چون به لحاظ هزینه‌ای تولید پرهزینه‌ای دارد. ژانر تاریخی در سایه فیلمهای مذهبی قرار گرفته‌اند و هویت مستقلی ندارند.
اقتصاد در سینمای ایران با هیچ کجای دنیا قابل مقایسه نیست
مقانلو تاکید کرد: ما نمی‌توانیم خودمان را با هیچ کجای دنیا مقایسه کنیم چون امکان اکران فیلم خارجی را نداریم و تا شما یک رقابت بازار آزاد نداشته باشید، اگر رشدی هم بکنید گلخانه‌ای است.
وی سپس دو کشور چین و ژاپن را به عنوان نمونه‌ای از سینمای رقابتی و آزاد مثال زد و افزود: از ده فیلم پرفروش سینمای چین، هشت فیلم از جمله فیلم اول و دوم چینی هستند که در ژانر ترکیبی اکشن_فانتزی_کمدی قرار می‌گیرند که بر سنت‌های چینی بنا شده و کاملا بومی و ملی است.
هیچ کدام از این فیلمهای کمدی با مولفه‌های استاندارد ژانر کمدی نمی‌خواند
مقانلو از ژانرهای دیگر سینمای ژاپن و موفقیتهای آنها هم مثال‌هایی زد و افزود:حالا پرفروش‌های ما شامل نهنگ عنبر۲، گشت۲، خوب بد جلف، و در این میانه دو فیلم غیر کمدی فروشنده و محمد رسول الله، من سالوادور نیستم، سلام بمبئی، پنجاه کیلو آلبالو، شهر موشها ،ابد و یک روز و بارکد. آشکارا هیچ‌کدام از فیلمهای کمدی پرفروش با مولفه‌های استاندارد ژانر کمدی نمی‌خواند. ما در حالی به اینجا رسیده‌ایم که پرفروش ترین فیلم در سال ۶۶ کمدی «اجاره نشین‌ها» را داشته‌ایم، ۷۶ کمدی آدم برفی، ۸۵ نیمه کمدی «آتش بس» و کمدی «مارمولک» را داشته‌ایم و «کلاه قرمزی‌ها». در عین حال پرفروش ترین فیلم سال۷۶ «هنرپیشه»، سال۷۸ «قرمز»، سال ۷۹ «شوکران» و سال ۸۰ ….که هر کدام از لحاظ داستانی و ملودرام در نوع خود شاخص بوده و هستند.
در ادامه نشست مرتضی شایسته سخنانش را با آمار سالنهای سینما آغاز کرد و افزایش سالنهای سینما از سال ۹۲ به این سو را مهمترین دلیل افزایش فروش فیلمها و سینمای ایران دانست و گفت: مردم احساس می‌کنند به آنها احترام گذاشته‌اند، هر چند این اتفاق مربوط به همه سینماهای کشور نمی‌شود و تنها ۵ سینما، ۵۰ درصد فروش سینمای ایران را در اختیار دارند.
این تهیه‌کننده دلیل دیگر افزایش فروش سینما در این سالها را فروش مجازی بلیت سینما دانست و افزود:در حال حاضر بین ۷۰ تا۸۰ درصد فروش بلیت‌های سینما توسط سینما تیکت انجام می‌شود. فضای مجازی در این سالها به کمک ما آمده و ما بیش از نود درصد تبلیغاتمان در فضای مجازی است.
وی یکی دیگر از دلایل افزایش فروش سینماها را کیفیت برنامه‌های تلویزیونی دانست که مخاطبان را به سینما می‌کشاند.
تهیه‌کننده‌ی« خوب بد جلف» با پذیرفتن افت تعداد مخاطبان نسبت به دهه‌های شصت و هفتاد دلایلی هم برای این معضل ذکر می‌کند از جمله بسته شدن سینماهای قدیمی به دلیل تک سالن بودن و نداشتن امکانات رفاهی و پارکینگ، افزایش رغبت به ماهواره به ویژه در برخی استانها، پایین آمدن کیفیت محتوایی فیلمها، فیلم نساختن بزرگان سینما، ارزان شدن تولید با سینمای دیجیتال که باعث افت محتوا شده، عدم حمایت موسسات مالی و بیمه گذاران از فیلمهای سینمایی، عدم رعایت کپی رایت داخلی و پخش فیلمهای در حال اکران در فضای مجازی و ماهواره‌ها.
هر کس فیلمش نمی‌فروشد، می‌گوید در سینما مافیای پخش است
شایسته در پاسخ به سوالی در مورد مافیای پخش در سینمای ایران گفت:در پخش و جدول پخش فیلم پارتی بازی شاید باشد اما مافیای پخش در سینمای ایران وجود ندارد. هر کس فیلمش نمی‌فروشد، می‌گوید در سینما مافیای پخش است.
وی در پاسخ به سوالی درباره تشکیل کمپانی‌های سینمایی نظیر آنچه در کشورهای پیشرفته هست، توضیح داد:الان برای تشکیل کمپانی سینمایی در سینمای ما لازم است دولت کسانی را که به شرایط کمپانی نزدیک هستند را حمایت کند تا تشکیل شوند، چیزی که آقای حیدریان هم به دنبال آن است و قصدشان این است که ۴۰ تهیه کننده را حفظ کند و الباقی زیر مجموعه این چهل نفر فعالیت کنند که در اصل نزدیک شدن به همان ایده کمپانی سینمایی است.
سپس سوالی درباره فروش خارج از کشور و ورود سرمایه به داخل مطرح شد که شایسته جواب داد: ما در خارج از کشور ۸ سانس از سینماهای کشورهای مختلف داریم که درآمدش چیزی نیست و همان هم به کشور وارد نمی‌شود.
سوال یکی از حضار این بود “اگر شما یک شغلی راه بندازید و نفروشد آن شغل را جمع می کنید. چگونه است که وقتی سینما برای ۸۰درصد از تهیه‌کنندگان به صرفه نیست و ۵فیلم تهیه‌کننده پشت سرهم شکست خورده است،چرا باز هم فیلم می‌سازند؟ که این تهیه‌کننده پاسخ داد: سرمایه‌گذار غیرحرفه‌ای پول را به دست تهیه کننده می‌دهد و آن فیلم شکست می‌خورد. بعد تهیه کننده به سراغ یک سرمایه‌گذار دیگر می‌رود. سرمایه گذار هم گاهی آنقدر پول دارد که این مبالغ برایش چیزی نیست، او می‌خواهد حضور خودش را نشان بدهد، یک دختر یا پسرش بازیگر شود و به همین دلیل سرمایه‌گذاری می‌کند.
نشست دوم با «بررسی اقتصاد سینمای ایران در سالهای اخیر» با حضور مهدی سلطانی و دکترغلامرضا آذری هفته آینده برگزار می‌شود.
