آیا عربستان و بن سلمان هم مانند حسن روحانی فکر می کنند؟
سرعت تحولات و تغییرات متغیرهای متعدد مسائل منطقه ای و بین المللی باعث می شود در برهه های مختلف روند متفاوتی برای تعیین خط مشی سیاست خارجی کشورها شکل گیرد.
به گزارش نامه نیوز: سرعت تحولات بین المللی به قدر بالاست که بازیگری می تواند در این صحنه موفق عمل کند که سیاست های خود را بر مبنای این سرعت و تغییر و تحول دائمی منطبق کند و شرایط ناپایدار و عدم قطعیت پدیده ها را به درستی مورد سنجش قرار دهد. اگر به تحولات چند ماهه اخیر نگاهی کنیم می توانیم به سرعت بالای این تحولات و تغییرو تحولی که منافع موازی و متضاد بازیگران ایجاد می شود پی میبریم.
این تحولات به شرح زیر است که هر چند هر کدام در صحنه و میدانی خاص اما با متغیرها و بازیگران یکسان و مرتبط به وقوع می پیوندد و تاثیرات آن بر همدیگر قابل انکار نیست.
زوال داعش و از دست رفتن پایگاه زمینی آن در عراق و سوریه
قدرت گیری دولت سوریه و برتری مواضع هم پیمانان آن یعنی روسیه و ایران
خروج امریکا از برجام و اولتیماتوم برای شکل گیری تحریمهای نفتی و غیر نفتی
افزایش احتمال درگیری اسرائیل و ایران در سوریه با افزایش نفوذ منطقه ای ایران
کاهش نفوذ منطقه ای عربستان و امارات با زوال داعش و گروههای افراطی و عدم رسیدن به اهداف مشخص در یمن و الحدیده
نبود استراتژی خاورمیانه ای قوی و مشخص از سوی امریکای ترامپ
منطقه خاورمیانه در برهه ای که ترامپ نیز تازه به قدرت رسیده بود، فضایی بحرانی را با جنگ های نیابتی در منطقه پشت سر می گذاشت و روی کار آمدن ترامپ با رفتارهای پیش بینی ناپذیر و تیمی ضد ایرانی در سیاست خارجی، باعث شد سعودی ها امیدوار به پیروزی در نبردهای نیابتی در مقابل ایران، حامی بالا رفتن تنش و به هم ریختن نظم منطقه ای باشند. اما گذشت یک سال و نیم از حضور ترامپ و نبود سیاستهای عملگرایانه در منطقه و نداشتن تمایل به هزینه در سوریه، سعودی ها را به این نتیجه رساند که اولا تنش در منطقه بدون آسیب جدی به آنها امکان پذیر نیست و از سویی دیگر سرمایه گذاری روی ترامپ به نتیجه مشخص آنها منتج نخواهد شد.
سیاست همسایگی سیاست منحصر بفردی است که باید ابعاد متفاوت آنرا در نظر گرفت. حسن روحانی در همایش نمایندگی های خارجی به این موضوع اشاره کرد و گفت بهترین روابط را با همسایگان خواهانیم. در شرایط جدید بدنبال اصلاح روابط عربستان، امارات و بحرین با ایران هستیم.
امروزه داشتن راهبرد و سیاست خارجی ویژه ای با همسایگان یکی از ضروریات بدیهی در سیاست خارجی همه کشورها و قدرتهای بزرگ محسوب می شود. همچنانکه اتحادیه اروپا ، چین ، هند ،روسیه ، ترکیه و دیگر کشورهای پر نفوذ در ارتباط با همسایگان مستقیم و با واسطه خود سیاست خارجی ویژه ای دارند برای کشور ما هم داشتن این سیاست ویژه با همسایگان خصوصا در شرایط کنونی امری حیاتی است.
در حال حاضر سوال این است که آیا تنها با خواست ایران، روابط تعاملی با عربستان اتفاق می افتد؟ آیا عربستان و در راس آن بن سلمان هم این را می خواهد؟ در حالی که در یکی دو سال اخیر روابط ایران و عربستان در متشنج ترین وضعیت خود بوده و این کشور فرصت ترامپ را بهترین زمان برای مقابله با ایران فرض کرده و سیاستهای ضد ایرانی خود را به بالاترین سطح برد، حالا سخن از روابط دو رقیب خاورمیانه سخنی متوهمانه است؟
همچنان که در ابتدا اشاره شد سرعت تحولات و تغییر و تحول متغیرها به قدری بالاست که نمی توان شرایط جدید را نه با شرایط یک سال و نیم گذشته(روی کار آمدن ترامپ) و حتی یک ماه گذشته مورد تحلیل قرار داد.
سوال این است که در حالی که ترامپ بعد از خروج از برجام خواهان فشار همه جانبه به ایران است، آیا می توان به ترتیبات جدیدی در منطقه امیدوار بود؟ آیا بن سلمان در شرایطی است که باید دست به انتخاب ایران یا امریکا بزند؟
موضوع در حال حاضر انتخاب بین ایران یا امریکا برای بن سلمان نیست. موضوع این است که در حال حاضر بن سلمان قصد دارد با کشوری در همسایگی خود همچنان به تنش و به خطر افتادن منافع خود ادامه دهد یا با در نظر گرفتن همه متغیرهای بین المللی دست به تصمیم بزند.
فضای جدید شرایطی را بوجود آورده است که تنها روند موجود برای ایران و امریکا تغییر نکرده است. بلکه شرایط برای بازیگران دیگر از جمله عربستان نیز تغییر کرده است. با احتمال تعریف فضایی جدید برای امریکا و ایران و احتمال رد و بدل شدن دیالوگ بین آنها برای حل مشکلات، عربستان نیز ناچار است روند جدیدی برای روابط خود با ایران پیش ببرد.
این موضوع وقتی جدی می شود که ترامپ بصورت مستقیم از تمایل به گفت و گو با ایران حرف می زند و از طرفی موضوع تماس ترامپ با روحانی و البته عدم پاسخ او خبری می شود. از سویی ایران در صورت مشاهده تغییر رفتار از سوی امریکا تا ابد تماس آنها را بی پاسخ نخواهند گذاشت.
مجموعه این متغیرها در کنار هم باعث می شود این سوال مطرح شود که آیا موضوع برقراری دیالوگ بین سعودی ها و ایرانی ها متوهمانه و خارج از امکان است؟ جواب این است که سیاست خارجی کشورها بر اساس منافع ملی و با در نظر گرفتن مجموعه تغییر و تحولات تعیین و تبیین می شود. عربستان دشمن دائمی ایران نیست و هر امکانی دور از ذهن نیست.
