آیا عربستان از مدار آمریکا خارج شده است؟

نباید از یاد ببریم که کشوری همچون آمریکا به دلیل مراودات چندین دهه ای و عمیق خود با کشورهایی نظیر عربستان و یا امارات، توانسته افراد و مهره های مهمی را از میان شیوخ و چهره های برجسته این کشورها به سمت خود جذب کند و از طریقِ آن ها منافع راهبردی‌اش را دنبال کند.

بازتاب  –پس از توافق اخیر ایران و عربستان با میانجی‌گری دولت چین جهت احیای روابط سیاسی و دیپلماتیکشان، سیلی از تحلیل و تفسیرها در مورد این رویداد مهم منطقه ای و تبعات و پیامدهای آن منتشر و مطرح شد. در این راستا، برخی به این نکته اشاره کردند که اراده عربستان جهت تنش‌زدایی با ایران و حل مشکلات با این کشور، آن هم پس از سال ها بازیِ موثر عربستان در پازل کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه تهران و کنشگری هدفمند در این منظومه، تا حد زیادی به معنای ناامیدی عربستان سعودی از واشینگتن و البته خارج‌شدنِ آن از مدار نفوذ دولت آمریکا و نزدیک شدنش به قدرت های شرقی و منطقه ای نظیر چین، روسیه و ایران است.

حامیان این دیدگاه به طور خاص به این نکته اشاره کردند که بن سلمان دلخوری های جدی از دولت آمریکا دارد و این مساله را در رفتارهایی نظیر همراهی با روسیه در کاهش تولید نفت خود(در بحبوحه بحران جهانی انرژی) و یا توسعه مراودات راهبردی‌اش با چین به ویژه در عرصه های نظامی و منطقه ای و البته تنش زدایی با ایران و به نوعی رسمیت شناختنِ متحدان منطقه ای این کشور همچون حوثی های یمنی نشان داده است.

این طیف تاکید دارند که توافق اخیر ایران و عربستان جهت احیای روابط سیاسی‌شان را باید ضربه ای مهلک به آمریکا و سیاست خاورمیانه ای آن دانست که البته زنگ هشدارهای جدی را نیز برای محافل نظامی و امنیتی آمریکا به صدا در آورده است.

به نظر می رسد که تحلیل و تفسیرهای مذکور بیش از آنکه بر بنیان های واقع بینانه استوار باشند، عمدتا ماهیتی هیجانی و کم عمق دارند و به این نکته توجه نمی کنند که اساسا ایجاد تغییر در حوزه سیاست خارجی کشورها، آن هم کشوری نظیر عربستان سعودی که پیوندهای تنگاتنگی با اقتصاد جهانی دارد، به یکباره و به صورت فوری و بدون توجه به ملاحظات خاص روی نمی دهد.

البته که دراین زمینه 2 دلیل عمده و محوری نیز در ردِ این ایده که سعودی ها به یکباره تصمیم گرفته اند تا از آمریکا دوری کنند و خود را در قالب بلوک بندی های جدید تعریف کنند هم مطرح می شود:

اولا، درهم تنیدگی اقتصادی و نظامی نظام سیاسی عربستان و یا کشوری همچون امارات با جهان غرب و دولت آمریکا و سازوکارهای مالی و اقتصادی مورد حمایت آن، کاملا عمیق و نهادینه است و این دسته از کشورها نمی توانند صرفا بنا بر صلاحدید ناگهانی رهبران خود، هر کاری که می خواهند را در حوزه سیاسی خارجیشان انجام دهند. حتی اگر چنین نیز کنند، بدون تردید انجام این قبیل اقدامات، برای آن ها حامل هزینه‌ها و خسارات سنگینی خواهد بود که نه فقط تحمل این خسارات برای آن ها به شدت دشوار است بلکه اساسا این گزاره در دستورکار آن ها نیز قرار ندارد و با چشم اندازهای آتی آن ها و به ویژه برنامه های جاه طلبانه ای که برای آینده کشورهایشان دارند، کاملا در تضاد است.

از این رو، اینکه گفته شود مثلا عربستان سعودی و یا امارات از آمریکا و بلوک غرب بُریده اند و اکنون می خواهند با کنشگران شرقی و یا ایران توسعه روابط گسترده داشته باشند، چندان واقع‌بینانه نیست.

دوما، نباید از یاد ببریم که کشوری همچون آمریکا به دلیل مراودات چندین دهه ای و عمیق خود با کشورهایی نظیر عربستان و یا امارات توانسته افراد و مهره های مهمی را از میان شیوخ و چهره های برجسته این کشور به سمت خود جذب کند و از طریقِ آن ها منافع راهبردی اش را دنبال کند.

در این رابطه می توان به موقعیت شاهزاده “محمد بن نایف” ولیعهد عزل شده توسط ملک سلمان و فردِ مغضوب محمد بن سلمان در عربستان سعودی اشاره کرد. فردی که با حمایت های گسترده ای در آمریکا رو به رو است و دولت بایدن نیز تاکنون فشارهای فراوانی را به دولت عربستان وارد آورده تا وی را از حبس خانگی آزاد کند. مشابه این فرد، شمار زیادی از افراد دیگر نیز هستند که چه به صورت آشکار و چه مخفی، در سازوکارهای مهم حکمرانی کشورهایی نظیر عربستان و امارات فعالیت دارند و می توانند در وقتِ مبادا، عملا به مهره های موثر آمریکا جهت پیشبرد منافع این کشور و البته تقویت جایگاه خود در چهارچوب معادلات سیاسی و نظامی عربستان تبدیل شوند.

در این شزایط اینکه گفته شود کشورهایی همچون عربستان و امارات به یکباره تغییر جهت داده و می توانند به آمریکا پشت کنند، چندان واقع بینانه به نظر نمی رسد. مسائلی که در کنار هم حامل پیام های معناداری به ویژه برای کشورمان ایران و نوعِ روابطی که باید در رابطه با کشورهایی همچون عربستان و امارات تعریف کند، می باشد.