آیا سرنوشت محمدرضا شاه در انتظار ملک سلمان است؟ / سیاست خارجی تهاجمی سعودی تغییر نخواهد کرد

از دو سال و نیم پیش که ملک سلمان به پادشاهی رسیده است به تدریج سیاست خارجی عربستان تهاجمی تر شده است. روشن است که سلمان ریسک پذیر است. آنچه کمتر مشخص است این است که موفقیت او در چه حد است.

المانیتور نوشت: پادشاه عربستان هیچ تصمیمی برای تغییر سیاست خارجی تهاجمی اش ندارد.

پادشاه عربستان قمار سنگینی در یمن کرده و در این کشور در مقابل رقیب منطقه ای خود ایران قراز گرفته. پادشاه عربستان شورای همکاری خلیج فارس را نیز از هم پاشیده. ایتلاف های سنتی منطقه در هم شکسته شده و مخالفان سیاست های سعودی در سراسر جهان بسط پیدا کرده اند. سیاست خارجی عربستان به طور سنتی محافظه کارانه بوذه است. پادشاهان سعودی اغلب قاطع بودند اما سعی میکردند از ظرفیت هایشان استفاده نکنند .

سلمان به سرعت به محض ورود به یمن لشکر کشید و از سیطره حوثی ها در یمن جلوگیری کرد. جنگ به تدریج ابعاد فاجعه باری پیدا کرد.

این جنگ پر هزینه ای برای عربستان بود. در نه ماه اول هزینه این جنگ چیزی بالغ بر ۵ میلیارد دلار خرج روی دست سعودی گذاشت. عملیات های نظامی سعودی نزدیک به ۷۰۰ میلیون دلار هزینه دازد. هزینه های پنهان دیگری نیز برای حمایت از دولت هایی نظیر سودان و تامین نیرو برای این جنگ ها بر دوش پادشاه است. .

این جنگ بر همکاری های گذشته تاکید دارد. عمان از پیوستن به ایتلاف خودداری کرده. پادشاه عربستان و سلطان قابوس تا کنون از نزدیک دیداری نداشته اند. پاکستان به عنوان تنها کشوری که دارای فناوری بمب هسته ای است در پارلمان خود به بی طرف ماندن در جنگ عربستان در یمن رای داده است. حمایت های مصر نیز بی رمق است.

ایران تنها کشوری است که از این وضعیت سود برده است. این کشور هزینه بسیار کمتزی نسبت به سعودی ها در یمن پرداخته. گروه های نیابتی ایران در عراق و سوریه علیه دشمنان شان پیروزی های بزرگی داشته اند. نفود ایران در سراسر خلیج فارس و در استان شرقی عربستان بالاست.

سلمان روابطش را با تهران دز سال ‌۲۰۱۶ قطع کرده است. ترکی الفیصل رییس سابق سازمان اطلاعات عربستان دو بار در نشست منافقین شرکت کرده است.

پادشاه عربستان بحران قطر را به سرعت بعد از نشست ریاض و اطمینان از قرار گرفتن کشورهای عربی پشت عربستان کلید زد. در عوض شکاف بین دوجه و ریاض شورای همکاری خلیج را از هم پاشیده. عمان از عربستان دور تر شده. خبرگزاری های پاکستان از اقدام عربستان علیه قطر و شبکه الجزیره انتقاد کرده و به شدت به تلاش این کشور برای نقض استقلال و حق تعیین سرنوشت این کشور می تازند.

پاکستان صد ها هزار کارگر در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دارد و رسما نسبت به بحران اخیر اعلام بی طرفی کرده و همین مساله همکاری های بعدی بر سر روابط دو جانبه ریاض و عربستان را تضعیف کرده است.

پادشاه عربستان اخیرا به طور ناگهانی برنامه هایش را برای شرکت در اجلاس گروه بیست در هامبورگ را تنها ۷۲ ساعت مانده به نشست لغو کرد. در عوض یک تکنوکرات را به نمایندگی از عربستان به این اجلاس فرستاد. بر اساس آمار آلمانی ها، سعودی ها از حضور در اجلاس به دلیل فشارهایی که ممکن بود به پادشاه عربستان وارد شود اجتناب کردند. تیم ولیعهد یعنی بن سلمان نیز از حضور در هامبورگ اجتناب کردند. با این حال، عربستان همچنان باید هزینه ده ها اتاق مجلس که در هتل چهار فصل آلمان رزور کرده را بپردازد. عربستان قرار است در سال ‌۲۰۲۰ میزبان کشورهای گروه بیست برای اجلاس باشد.

موفقیت آمیز ترین بخش سیاست خارجی عربستان ابتکار عمل آمده در جذب دونالد ترامپ در سفر اولش به ریاض بوده است. اما جنگ در یمن و محاصره قطر هزینه حمایت های کاخ سفید از ریاض را بالا برده است.

قرارداد نیم میلیون دلاری اسلحه برای استفاده در جبهه های جنگ در یمن حمایت کمی از سوی سناتور های آمریکایی را به خود جذب کرده است. این لایحه ‌‌۵۳ رای مثبت در برابر ‌۴۷ رای منفی داشته. رییس کمیته روابط خارجی سنا گفته تا زمانی که بحران قطر حل و فصل نشده هیچ قرارداد تسلیحاتی دیگری با کشورهای عضو شورای همکاری بسته نمی شود. عربستان بیشترین خطر را متحمل خواهد شد را که بیش از همه به تامین اسلحه نیروها علیه حوثی‌ها نیاز دازد.

در لندن نیز سعودی ها وضعیت خوبی نداشتند. در یک نشست عربستان به حمایت مالی مساجد افراط گراها متهم است. نخست وزیر انگلیس از انتشار نتایج بازرسی های دولت در باره معضلات مشابه به این دلیل که ممکن است نتایج مشابه داشته باشد خودداری میکند.

رهبر حزب کارگر در انگلیس گه دز تابستان گذشته پیروزی خوبی به دست آوردند نیز خواستار توقف قراردادی فروش اسلحه به نیروی هوایی به طور خاص و ریاض به طور کتبی شده است.

با پایین بودن قیمت نفت در آینده نزدیکT عربستان با مشکلات اقتصادی جدی تری مواجه خواهد شد. این کشور نمیتواند بیش از این وقت و پولش را صرف سلاح کند. امیدهای سعودی برای اصلاحات اقتصادی در صورت عدم مهار بودجه رو به افزایش دفاعی، راه به جایی نخواهد برد. شرایط سعودی به شدت یاداور اواخر دوران شاه ایران است، زمانیکه او فاکتور توافق های تسلیحاتی اش را نمی توانست پرداخت کند. البته ال سعود باثبات تر از خاندان پهلوی است، اما اقتصاد سعودی در حال ورود به رکود است. زمان آن فرا رسیده که سعودی رویکرد سنتی خود را احیا کند و تدبیر و عقلانیت بیشتری وارد سیاست خارجی خود کند.