آیا زبان فارسی بدون شاهنامه از بین می‌رفت؟
در این که فردوسی از ارکان رکین زبان فارسی است، هیچ تردیدی وجود ندارد، اما این که می‌گویند اگر فردوسی نبود زبان فارسی نیز وجود نداشت یا از بین می‌رفت، حرف چندان درستی نیست و جای بحث دارد.
زبان فارسی را به این سبب «دری» می‌گویند که «در» به معنی جایگاه و پایتخت است و واژه‌هایی مثل دربار هم از همین کلمه مشتق شدهاند. در واقع این زبان، از اواخر دوران ساسانیان زبان رسمی مردم پایتخت و شهرهای بزرگ ایران بوده و مردم به این زبان سخن می‌گفتند و در قرن سوم شعرای ما به همین زبان فارسی دری شعر سروده‌اند و علما و بزرگان و اندیشمندانی که به دربار هم راه داشته‌اند از همین زبان برای کتابت آثار خود استفاده کرده‌اند.
در دوران صفاریان و سامانیان نیز وضع زبان به همین منوال بوده و این زبان، پایه و اساس نگارش کتاب‌های چهره‌های شاخص و البته شاعران و نویسندگان بوده که یکی از آنها نیز حکیم ابوالقاسم فردوسی است. پس این زبان، زبانی نیست که فردوسی آن را اختراع کرده باشد، بلکه زبانی رایج در دوران زندگی این شاعر بزرگ حماسی سرا بوده و فردوسی متن‌هایی از شاهنامه ابومنصوری و… در دست داشته و آنها را به نظم در آورده است.
این یک بعد از واقعیت و پاسخ دادن به این سؤال است که اغلب از گوشه وکنار می‌شنویم که آیا اگر فردوسی نبود زبان فارسی از بین می‌رفت? پاسخ منفی است. زبان فارسی بی‌شاهنامه از بین نمی‌رفت.
نکته مهم در متن فردوسی و شاهکاری است که او خلق کرده؛ هنر بزرگ این مرد بزرگ در ثبت خلاقانه و هنری شاهنامه است که این اثر را به‌عنوان کتاب ملی ایرانیان برای همیشه تاریخ به ثبت رسانده است. از یک طرف شاهنامه راوی فرهنگ و تاریخ اساطیری، سیاسی و پهلوانی ما از دوران قبل از اسلام به‌صورت نظمی بی‌بدیل است و از طرف دیگر هنرمندی بزرگ فردوسی در آفرینش این اثر در قالب شعر است. چه پیش و چه پس از فردوسی شاعران دیگری هم این منابع را در اختیار داشته‌اند اما هرگز نتوانستند اثری همسنگ شاهنامه خلق کنند.
تمام شاعران و نویسندگان بزرگ ما شاهنامه را خوانده‌اند و تحت نفوذ آن بوده‌اند و این فردوسی است که با استفاده از زبان رایج مردم زمانه خود به ساده‌ترین نحو تاریخ ایران را روایت کرده است. اتفاقاً باید گفت در شاهنامه فردوسی واژه‌ای نیست که دست‌پروده فردوسی باشد یا از واژه‌های منسوخ شده آن زمانی استفاده کرده تا در طول تاریخ بماند.
همان‌طور که مطرح شد فردوسی تنها از زبان رایج زمان خود سود برد و برخی از این واژگان در طول تاریخ و پس از نگارش شاهنامه منسوخ شدهاند. در نهایت باید گفت که همه شاعران بزرگ ما به غنای زبان فارسی کمک کرده‌اند علی‌الخصوص سعدی که بسیاری از سطرها و بیت و مصرع‌هایی که در شعر و نثرش نوشت در زبان مردم ضرب‌المثل شد.
فردوسی شاعر حماسه‌سرای بزرگ جهانی ماست که بسیاری او را با هومر مقایسه می‌کنند و برخی او را از هومر بزرگ‌تر و برخی کوچک‌تر می‌دانند با این‌همه، او از مهم‌ترین و شاخص‌ترین شاعران حماسی‌سرای جهان است.
