آیا روسها پلیس بد می شوند؟

فضای پس از خروج امریکا از برجام فضای پیچیده ای است که مناسبات طرفین را نیز می تواند تحت الشعاع قرار دهد
به گزارش نامه نیوز : توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت بزرگ جهانی از این جهت که توانسته بود یک موضوع امنیتی در رابطه با موضوع عدم اشاعه از شورای امنیت خارج کند در نوع خود پرونده ای منحصر بفرد بود و از این رو برنامه جامع مشترک یا برجام برای ادامه اعتماد طرفین یک مبنای حقوقی کم نظیر بود که در شرایط پیچیده معادلات جهانی شکل گرفته بود.
از این رو این توافق برای طرفین، هم ایران و هم اتحادیه اروپا و هم امریکا دستاوردی بزرگ قلمداد می شد.
چرا نباید زیر میز زد؟
یکی از مهمترین دلایل اینکه نباید چنین پرونده ای ازسوی طرفین مورد صدمه قرار می گرفت، این بود که نه تنها اعتماد طرفین را در نظام بین الملل کنونی می تواند خدشه دارد کند و زیر میز زدن را به یک عرف بین المللی تبدیل کند، اما این است که شکل گیری دوباره چنین توافقی پس از برچیدن آن بسیار سخت و حتی غیر ممکن می نماید. زیرا اعتمادی که طرفین بر پایه آن دور یک میز می نشستند از بین رفته است و حال نمی توان از طرفی که به تعهدات خود عمل کرده بود انتظار داشت همین روال را ادامه دهد.
موضوع این است که شش کشور مذاکره کننده هسته ای در مقابل ایران همگی متحد و در یک بلوک نبوده و نیستند. چیزی که آنها را در کنار هم قرار می داد، عضویت دائم آنها در شورای امنیت و داشتن این وظیفه برای آنهاست که باید پرونده های مطرح شده در ذیل ماده هفت منشور سازمان ملل را مورد بررسی و حل و فصل کنند. البته آلمان نیز به عنوان یک کشور مهم اروپایی به پنج عضو دائم شورا در مورد پرونده هسته ای ایران اضافه شده بود.
پرونده ها و قطع نامه های شورای امنیت بجز اینکه در ساختاری حقوقی شکل می گیرند اما در چارچوبها و ملاحظات سیاسی قرار می گیرند و همین مسئله باعث شده است که نگاه سیاسی اعضای شورای امنیت بارها قطع نامه های مختلف را وتو کنند و از قرار گرفتن آن در مسیر حقوقی و رسیدگی عادی به آن جلوگیری شود.
همین روند باعث می شود که نقض برجام از سوی امریکا را با پیچیدگی های مضاعفی روبرو کند. نگاهی به رویکرد سیاسی و مناسبات کشورهای اعضای شورای امنیت نشان می دهد که فضای متعادل و مناسبی در این روند وجود ندارد. حضور ترامپ در امریکا باعث شده است این معادلات با تنش و پیچیدگی های جدیدی در مناسبات طرفین روبرو باشد. در حالی که اروپا و ایالات متحده به عنوان متحدین استراتژیک هم در مسائل مختلف منافع مشترکی را داشته و دارند، اما برخورد متفاوت ترامپ با برجام باعث شد، شکاف غیر قابل اجتنابی بین این دو ایجاد شود. در حال حاضر این شکاف به بزرگترین حالت خود رسیده است. اروپا احساس می کند از سوی امریکا نادیده گرفته شده است و به نظرات و منافع آن توجهی نشده است. اروپا تلاش بسیاری کرد تا ترامپ را در برجام نگه دارد. ولی او در نهایت مسیر خود را انتخاب کرد.
همچنین دو بازیگر بزرگ اقتصادی جهان یعنی امریکا و چین که از اعضای امضا کننده برجام بودند، در شرایط متفاوتی بسر می برند و رقابت و جنگ تجاری باعث شده است طرفین ملاظات خاصی را پیش رو داشته باشند. همچنین دو کشور در موضوع کره شمالی روند پر تنش و حساسی را پیش می برند که می تواند باعث شود مناسبات دیگر مانند برجام تحت شعاع آن قرار گیرد.
روسها چه خواهند کرد؟
اما مسئله روسها در پرونده هسته ای ایران نیز مسئله ای است که سوالات بسیاری چه پیش از برجام و چه بعد از برجام و چه حالا که امریکا از آن خارج شده است مطر ح شود. روسیه بازیگری است که در گذشته روابط آن با ایران تحت الشعاع رابطه اش با امریکا قرار داشت. هر زمان رابطه آن با امریکا مناسب و گرم بود از ایران دور می شد و هر زمان این روابط شکرآب میشد به ایران نزدیک تر می شد. همچنین آنها مسائل سیاست خارجی خود را با نوعی موذی گری پیش برده اند و با در نظر گرفتن منافع خاص خود و گرفتن امتیاز ایران را نادیده گرفته اند. قبل از برجام این مسئله مطرح بود که روسیه تمایل چندانی برای شکل گیری برجام و تعامل ایران با غرب ندارد. زیرا که این مسئله ایران را از روسیه دور می کند.
اما در حال حاضر روسیه و ایران روابط متفاوتی را از گذشته شاهد هستند. نزدیکی این دو در بحران سوریه باعث شده همکاری های کم نظیر و روابط گسترده ای شکل گیرد. حال که امریکا از برجام خارج شده آنها چگونه می اندیشند.
روش ایران در این میان این است که در مسئله برجام روسها میدان دار اصلی مذاکرات نباشند. زیرا که اولا آنها از لحاظ تکنولوژیکی و ورود سرمایه به ایران قابل قیاس با اروپایی ها نیستند و از سویی تنش بین اروپا و روسیه می تواند اروپایی ها را از ایران دور کرده و باعث بر هم خوردن برجام شود.
اما به نظر می رسد روسیه در حال حاضر خواستار این است که نقش پررنگ تری در فضای شکننده بعد از خروج امریکا از برجام پیدا کند. دو اظهار نظر متفاوت از ریابکوف معاون وزیر خارج روسیه باعث شده است فضای رسانه ای مذاکرات ایران با اروپایی ها تحت تاثیر قرار گیرد. اولی اظهار نظر او در مورد اندیشیدن به توافقی جامعی بود که مکرون از آن سخن می گفت و بار دوم اظهار نظر او در مورد اینکه برای حفظ برجام، ایران باید امتیازاتی را بدهد.
مجموعه این شرایط نشان می دهد روسها تمایل دارند بیشتر به آنها توجه شود.