آیا ترکیه به دنبال ماجراجویی جدید در منطقه است؟

وجود محذوریت های قابل توجه پیش پای اردوغان به دلیل در پیش بودنِ انتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه، وقوع تغییرات قابل توجه در نوع رویکردهای دولت ترکیه نسبت دولت بشار اسد، و در نهایت، بحران عمیق اقتصادی در ترکیه، سه دلیل و محرک عمده و اساسی هستند که توضیح می دهند چرا تحرکات نظامی اخیر ارتش ترکیه در شمال سوریه را نباید نقطه آغاز یک ماجراجویی خارجی جدید از سوی آنکارا (و به طور خاص شخص “رجب طیب اردوغان” رئیس جمهور ترکیه) دانست.

بازتاب– منابع خبری اعلام کرده اند که در پی حملات گسترده هوایی شب های گذشته ارتش ترکیه به مناطقی در شمال سوریه جهت آنچه مقابله و نبرد آنکارا با گروه شبه نظامی “قسد” عنوان شده، به تازگی یک کاروان نظامی ارتش ترکیه نیز وارد ریفِ حلب شده اند. ترکیه در پی حملات اخیر تروریستی در استانبول، عملیات جدیدی را در شمال سوریه آغاز کرده که برخی ناظران و تحلیلگران، از آن به مثابه ماجراجویی جدید اردوغان در پسِ ادعاهایی نظیر مبارزه تروریسم یاد می کنند.

با این همه، اینطور به نظر می رسد که تحرکات نظامی اخیر ترکیه در خاک سوریه و نبرد آن با شبه نظامیان قسد و دیگر گروه های اپوزیسیون و مخالف با ترکیه، نمی تواند به یک ماجراجویی ادامه دار ختم شود. مساله ای که بیش از هر چیز، تحت تاثیر سه مولفه مهم و اساسی است.

1- رجب طیب اردوغان و مانع بزرگِ انتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه

یکی از چالش های بزرگ و اساسی که به طور خاص رئیس جمهوری کنونی ترکیه رجب طیب اردوغان جهت پیشبرد طرح و نقشه های بعضا جاه طلبانه منطقه ای اش با آن رو به رو است، انتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه است. اردوغان پیش از این نیز در چندین نوبت فرمان انجام اقدامات نظامی در خاک سوریه را صادر کرده با این حال، این موضوع بیش از آنکه موجب تقویت موضع و جایگاه اردوغان در معادلات سیاسی ترکیه شود، ضعفِ وی را به همراه داشته است.

در این راستا، شمار قابل توجهی از اعضای جبهه اپوزیسیون ترکیه تاکید دارند که مداخلات گسترده اردوغان در جنگ سوریه، آسیب های زیادی را متوجه ترکیه کرده و به طور خاص پایه های امنیت ترکیه را به شدت لرزان کرده است. مساله ای که نمودهای عینی خود را در قالب وقوع حملات تروریستی اخیر در شهر استانبول این کشور به نمایش گذاشته است.

از این رو، اینطور به نظر می رسد که لشگرکشی و اقدامات نظامی اخیر اردوغان به شمال سوریه، بیش از آنکه به دنبال تحقق دستاوردهای عینی و عملیاتی باشد، به نوعی به دنبال نمایش قدرت ترکیه و ریاست جمهوری آن است.

2- اردوغان و گزاره تغییر رویکرد ترکیه به دولت سوریه

رجب طیب اردوغان از ابتدای وقوع جنگ داخلی سوریه، مواضع سخت و خصومت آمیزی را علیه دولت بشار اسد اتخاذ کرد. با این حال، با گذشت زمان و مسجل شدن این نکته که دولت سوریه با فشارهای خارجی فرونخواهد پاشید، آنکارا نیز همچون شماری از دولت های عربیِ مخالف با دولت اسد، راه تنش زدایی با این دولت را در پیش گرفت تا شاید بتوانند بدون پرداخت هزینه های مادی و انسانی از سوی خود، مناطق ملتهب مرزی سوریه با ترکیه را با استفاده از ظرفیت های ارتش سوریه، آرام کند و در عین حال بحران مهاجران سوری و حضور گسترده آن ها در خاک ترکیه را هم مدیریت کند.

از این رو، بعید به نظر می رسد که دولت اردوغان در شرایطی که فاصله کمی تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه باقی مانده، به دنبال آن باشد تا روند تنش زدایی را که با دولت اسد آغاز کرده، به یکباره خراب کند و هزینه های سنگینی را برای ترکیه در ادامه راه ایجاد کند. هزینه هایی که اولین و مهمترین سیگنال آن ها، بی‌کفایتی خودِ دولت اردوغان خواهد بود.

3- اردوغان و مواجهه با بحران اقتصادی فراگیر و عمیق در ترکیه

در نهایت باید گفت که شرایط بحرانی و وخیم اقتصاد ترکیه نیز مانعی بزرگ و موثر پیش پای اردوغان جهت انجام دور تازه ای از ماجراجویی ها در خاک سوریه است. ترکیه در سال های اخیر با بحران فزاینده اقتصادی و کاهش قابل توجه ارزش پول ملی خود رو به رو بوده است. مساله ای که حتی موجب شده اردوغان به این درک راهبردی برسد که بهتر است از شدت تحرکات خارجی و عملیاتی ترکیه ورای مرزهای این کشور بکاهد و راه تنش زدایی با کشورهای ثروتمند عرب حاشیه خلیج فارس را در پیش گیرد تا شاید از این طریق بتواند تا حدی، وضعیت اقتصادی کشورش را بهبود بخشد و از مزایای آن در آستانه انتتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه استفاده کند.

باید توجه داشته باشیم که اکنون اردوغان با شدیدترین انتقادات از سوی احزب اپوزیسیون ترکیه به دلیل وضعیت نامساعد اقتصادی کشورش رو به رو است و باید کارآمدی خود را در این حوزه نشان دهد. در این فضا، ترکیه به هیچ عنوان در موقعیتی نیست که بخواهد بخش قابل ملاحظه ای از درآمدها و منابع مالی خود را در قالب تنش‌زایی‌های فرامرزی اش هزینه کند. موضوعی که اگر محقق هم شود می تواند حامل بحران های جدی تر و گسترده تری برای آنکارا باشد.