آیا ترامپ از مذاکره با ایران ناامید شده است؟
رئیس جمهور آمریکا که قبلا اشتیاق خاصی به دیدار و مذاکره با ایران نشان می‌داد، اکنون نسبت به مذاکره با ایران بی علاقه شده و در اقدامی قابل توجه درباره مسائل داخلی ایران به زبان فارسی توئیت می‌کند.
تقریبا ساعت دو شب به وقت واشنگتن، دونالد ترامپ یک توئیت قبلی درباره ایران را ریتویت کرد. در این توئیت، ترامپ با اشاره به ناآرامی‌های اخیر ایران، به سران ایران هشدار داد که جهان و آمریکا در حال رصد اوضاع ایران هستند.
رئیس جمهور آمریکا در واکنش به برخی تجمعات داخل ایران که در واکنش به سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین برگزار شده بود، چند توئیت به زبان فارسی منتشر کرد و از «اعتراضات» ایران حمایت کرد. توئیت‌های ترامپ در حالی منتشر که او قبلا در جریان ناآرامی‌های آبان ماه، به طرز قابل توجهی سکوت اختیار کرده بود.
به گزارش فرارو،ترامپ در یکی از توئیت‌ها، نسبت به مذاکره با ایران نیز ابراز بی‌علاقگی کرد. وی در ادامه توئیت‌های خود درباره وقایع داخلی ایران نوشت: «{رابرت اوبراین} مشاور امنیت ملی امروز عنوان کرد که تحریمها و اعتراضات، ایران را “به شدت تحت فشار” قرار داده است و آن‌ها را مجبور به مذاکره می‌کند. در واقع، اصلا برایم اهمیتی ندارد که آیا آن‌ها مذاکره می‌کنند یا نه. این کاملا به عهده‌ی خودشان است. اما سلاح هسته‌ای نداشته باشید و “معترضان خود را نکشید.”»
در چند سال گذشته، ترامپ همواره ادعا می‌کرد که دنبال امضای یک «توافق بهتر» با ایران است. توافقی که نه تنها برنامه هسته‌ای ایران را تا ابد محدود کند بلکه شامل برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران نیز بشود. رئیس جمهور آمریکا برای رسیدن به این توافق بار‌ها خواستار دیدار و مذاکره با ایران شده بود. اما این اواخر به شکل قابل تاملی از مذاکره با ایران روی گردان شده است. این در حالی است آمریکا بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی، طی نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، ضمن توجیه ترور سردار سلیمانی، برای مذکرات بدون پیش شرط با ایران اعلام آمادگی کرده بود. مجید تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل، پیشنهاد آمریکا برای مذاکرات بدون پیش شرط را «باورنکردنی» توصیف کرد.
تداوم وضعیت فرسایشی بدون نگرانی از جنگ
اینکه چرا ترامپ به مذاکرات با ایران بی علاقه شده، پرسشی است که هنوز پاسخ دقیق و مشخصی ندارد. اما اظهارات برخی مقامات ارشد دولت ترامپ نشان می‌دهد آمریکایی‌ها از نظر تداوم فشار‌های فرسایشی بر ایران خود را در وضعیت مطلوبی می‌بینند.
مقامات دولت ایران بار‌ها گفته‌اند که تنها در صورتی با آمریکا مذاکره و دیدار می‌کنند که آمریکا اول تحریمها را بردارد. در مقابل، مقامات دولت آمریکا نیز می‌گویند ترامپ هرگز تحریمها را قبل از مذاکرات رفع نمی‌کند. رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی آمریکا، به تازگی به وبگاه آمریکایی آکسیوس گفته است ترامپ به وضوح اعلام کرده که هرگز تحریمها قبل از مذاکرات رفع نخواهند شد.
اوبراین با بیان اینکه ایران برای شروع مذاکرات امتیاز می‌خواهد، افزود: «ما به گفتگو‌ها نیازی نداریم. اقتصادمان عملکرد شگفت انگیزی دارد… . این ایرانی‌ها هستند که به گفتگو با ما نیاز دارند. چرا ما باید اول چیزی (امتیازی) بدهیم؟»
زمانی که ترامپ سیاست موسوم به «کارزار فشار حداکثری» را علیه ایران آغاز کرد، بسیاری از ناظران درباره احتمال تبدیل شدن تنش‌ها میان ایران و آمریکا به یک جنگ تمام عیار هشدار دادند. ترامپ در اقدامی بی سابقه، تمام معافیت‌های فروش نفت ایران را در آغاز ماه مه (اردیبهشت ماه) لغو کرد. امری که به کاهش شدید صادرات نفت ایران منجر شد و کارزار فشار حداکثری را وارد مرحله جدیدی کرد. از همین رو، برخی ناظران معتقد بودند که ایران روند هزینه‌مند کردن این فشار‌ها برای آمریکا را آغاز خواهد کرد. چنین روندی ممکن بود تنش‌های ایران و آمریکا را به سرحد جنگ نظامی برساند؛ و این دقیقا چیزی بود که آمریکایی‌ها از آن نگران بودند. چرا که بسیاری معتقدند آمریکا مدل شوروی را برای ایران طراحی کرده و جنگ تمام عیار با ایران در برنامه‌های آن نیست.
دولت ترامپ، به رغم همه لفاظی‌های‌اش علیه ایران، هیچگاه تمایلی برای ورود به جنگ نظامی با ایران، به سبک جنگ‌های عراق و افغانستان، نشان نداد و تحریمها را بهترین راه برای تغییر رفتار ایران و شاید براندازی نظام آن می‌دانست. اما از نظر آمریکایی‌ها مشکل این بود که ممکن است ایران، برای وادار کردن آمریکا به رفع تحریم ها، تحرکاتی علیه منافع یا نیرو‌های آمریکا در منطقه انجام دهد. به همین خاطر، آمریکا به تدریج نیرو‌ها و تجهیزات نظامی بیشتری به خاورمیانه اعزام کرد تا در مقابل ایران بازدارندگی ایجاد کند.
آمریکایی‌ها معتقدند که سردار سلیمانی، در کانون طرح‌های ایران برای هزینه‌مند کردن تحریمها قرار داشت. به همین دلیل، از ماه مه، یعنی دقیقا همزمان با تحریم کامل صادرات نفت ایران، طرح ترور سردار سلیمانی را تهیه کردند. در همین رابطه، روزنامه نیویورک تایمز اخیرا نوشت همزمان با افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا پس از حملات به چهار نفتکش در ماه مه، جان بولتون، مشاور امنیت ملی وقت کاخ سفید، از آژانس‌های اطلاعاتی و نظامی آمریکا درخواست کرده بود که گزینه‌های جدیدی در مقابل آنچه آمریکا رفتار متجاوزانه ایران می‌خواند، تهیه کنند. ترور سردار سلیمانی و سایر مقامات بلندپایه سپاه، از جمله گزینه‌هایی بود که همان زمان به بولتون ارائه شد. از همان زمان، تعقیب و رصد سردار سلیمانی شدید‌تر شد.
اظهارات اخیر اوبراین ارزیابی فوق را تایید می‌کند. او گفت: «اعتقاد {سردار} سلیمانی این بود که او می‌توانست با تشدید تنش‌ها با آمریکا، ساقط کردن پهپادها، ایجاد اختلال در پالایشگاه‌های سعودی، زدن کشتی‌ها و کار‌هایی از این دست، کارزار فشار حداکثری {آمریکا} را پایان دهد.»
مشاور امنیت ملی آمریکا در ادامه مدعی شد اکنون این کار‌ها تمام شده و ایران در حال آرام شدن است.
به نظر می‌رسد بر مبنای همین ارزیابی، دولت ترامپ دیگر تمایل چندانی به مذاکره با ایران نشان نمی‌دهد. ظاهرا آمریکایی‌ها تا قبل از ترور سردار سلیمانی نگران بودند که تنش‌ها میان تهران و واشنگتن به جنگ منجر شود. اما بعد از واکنش محتاط ایران به ترور سردار سلیمانی به این اطمنیان رسیدند که کارزار فشار حداکثری می‌تواند بدون هیچ نگرانی از احتمال وقوع جنگ ادامه یابد. در همین رابطه، اوبراین با ادعای این که بازدارندگی مقابل ایران مجددا برقرار شد، تصریح کرد: «ایرانیان متوجه شده‌اند که آن‌ها یک تقابل نظامی با آمریکا نمی‌خواهند ولذا کارزار فشار حداکثری به پایان نخواهد رسید.»
ظاهرا یکی از نگرانی‌های دولت ترامپ این بود که قبل از انتخابات بعدی ریاست جمهوری آمریکا، کارزار فشار حداکثری علیه ایران به جنگ با این کشور منتهی شود. شاید کاخ سفید نگران بود که در رابطه با این کارزار با دو گزینه مواجه شود: جنگ یا مذاکره. به اعتقاد ناظران، دولت ترامپ در حال حاضر برای هر دو گزینه آمادگی چندانی ندارد. اساسا پایان دادن به جنگ‌های بی پایان خارجی آمریکا، یکی از وعده‌های انتخاباتی ترامپ بود؛ لذا برافروختن آتش جنگ، می‌تواند ترامپ را در آستانه انتخابات در مضیقه قرار دهد. مذاکرات نیز فعلا مطرح نیست. چون نه در ایران برای مذاکره با آمریکا اجماعی وجود دارد و نه دولت ترامپ در ماه‌های قبل از انتخابات وقت و انرژی کافی برای گفتگو با ایران دارد. فراتر از این، برخی مقامات سباق دولت ترامپ معتقدند الان وقت مذاکره نیست. جان بولتون اخیرا در توئیتی گفته الآن وقت تغییر رژیم در ایران است نه مذاکره.
در نتیجه، فعلا سناریوی مطلوب کاخ سفید این است که کارزار فرسایشی علیه ایران بدون هیچ توقف ادامه یابد. چرا که از دیدگاه آمریکایی‌ها در صورت ادامه این کارزار، ایران راهی جز مذاکره و دادن امتیازات بزرگ ندارد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، اخیر گفته فشار تحریمها بر ایران چنان زیاد است که این کشور نمی‌داند چطور بودجه سال ۲۰۲۰ را تهیه کند. اوبراین نیز مدعی شده تحریمها، ایران را «خفه کرده» است. جدای از اینها، تکرار ناآرامی‌ها در ایران ممکن است آمریکایی‌ها را در ادامه کارزار فشار حداکثری دلگرم کند.
بنابراین، پیشنهاد دیدار و مذاکره با ایران احتمالا راهی برای جلوگیری از شعله ور شدن آتش جنگ در آستانه انتخابات بود. اما حال که بعد از ترور یکی از مهمترین سرداران ایران مشخص شده که احتمال جنگ بسیار بعید است، گزینه مذاکره و دیدار با ایران نیز اهمیت خود را از دست داده یا به بعد از انتخابات ۲۰۲۰ موکول شده است.
