آیا انتقام جویی عربستان و کشورهایی عربی، دولت بایدن را زمینگیر می کند؟

رویه های اخیر دولت عربستان در حوزه هایی نظیر همراهی با روسیه در بحث کاهش تولید نفت و تقویت روند افزایش بهای انرژی، سیگنال هایی روشن از سوی سعودی ها به دولت بایدن هستند که سعی دارند این پیام را به این دولت برسانند که عربستان سعودی به هیچ عنوان از سیاست های منطقه ای دولت بایدن و نقش ریاض در قالب آن ها راضی نیست. در کنار این مساله، بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که سعودی ها به واسطه اتحاد پشت پرده با جمهوری خواهان آمریکایی، به دنبال تضعیف موقعیت دموکرات ها در عرصه قدرت سیاسی این کشور نیز هستند.

بازتاب– نظام سیاسی عربستان سعودی از همان نخستین روزهای بنیان گذاری اش تا به امروز، یکی از متحدان راهبردی دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه به شمار می رفته است، بر اساس توافقی نانوشته میان حکام سعودی و دولت آمریکا، سعودی ها اقدام به تامین نیازهای انرژی آمریکا و به طور کلی جهان غرب می کردند و در نقطه مقابل، واشینگتن نیز تضمین های امنیتی قابل توجهی را به عربستان ارائه و آن را به انحا مختلف چه از حیث حمایت مستقیم نظامی و چه فروش تسلیحات مختلف و آموزش نظامی، تحت پوشش قرار داده است.

با این همه، اوج گیری برخی تحولات در روزهای اخیر که البته تداوم روندی است که از مدت ها قبل آغاز شده، حاکی از تشدید شکاف ها و اختلاف ها میان ریاض و واشینگتن است. در این راستا به تازگی دولت عربستان علی رغم توافق با دولت آمریکا مبنی بر افزایش تولیدات نفت خود به رقم 13 میلیون بشکه در روز (توافقی که در جریان سفر ماه جولای بایدن به عربستان و دیدارش با محمد بن سلمان حاصل شد)، در اقدامی قابل تامل، از اراده اش جهت همراهی با تصمیم “اوپک پلاس” جهت کاهش دو میلیونی بشکه ای تولید نفت خبر داده است.

مساله ای که در بحبوحه جنگ اوکراین و بحران جهانی انرژی (که ناشی از تحمیل تحریم های کشورهای غربی به روسیه در حوزه نفت و گاز است)، حامل پیامدهای به شدت منفی برای قدرت های غربی است و البته برای روسیه به دلیل تقویت اهرم انرژی آن در برابر جهان غرب و برای عربستان سعودی به دلیل اینکه منابع درآمدی قابل ملاحظه ای را با افزایش قیمت نفت نصیب این کشور می کند، حامل دستاوردهای قابل ملاحظه‌ای است.

در این شرایط، بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران آمریکایی به انتقاد از دولت عربستان و شخص محمد بن سلمان پرداخته اند و تاکید داشته اند که آمریکا در روابط خود با رژیم سعودی بایستی تجدید نظر کند و ریاض را تحت فشارهای فزاینده قرار دهد.

با این حال، نکته جالب توجه این است که کشورهای عربی به ویژه در قالب اتحادیه عرب، حمایت های گسترده‌ای را از عربستان سعودی مطرح کرده اند و عملا از موضع گیری یکدستِ دولت های عربی در برابر دولت بایدن خبر داده اند. در این چهارچوب، اینطور به نظر می رسد که عربستان سعودی و دولت‌های عربی به طور خاص تحت تاثیر دو محرک اصلی و محوری در رابطه با موضع گیری های اخیر خود علیه دولت بایدن هستند. مواضعی که تا حد زیادی می توانند شانس زمین گیر شدن دولت بایدن در آینده نزدیک را تقویت کنند.

1- ابراز نارضایتی عربستان از سیاست ها و رویه های منطقه ای دولت بایدن

یکی از عمده محرک های عربستان سعودی و دولت های عربی همراه با آن در اتخاذ رویه ها و سیاست هایی که در منطقه مخالف منافع دولت بایدن قرار دارند، نارضایتی فزاینده آن ها از سیاست های منطقه ای واشینگتن و بی توجهی به منافع ملی دولت های عربی است.

در واقع، این دسته از دولت ها با رصد سیاست ها و اقدامات دولت بایدن در مواردی نظیر اصرارهای آن جهت دستیابی به یک توافق اتمی با ایران و یا عدم اراده جدی آن در تقویت جایگاه کشورهای عربی در برابر اوج‌گیری قدرت منطقه ای ایران، سعی دارند تا جای ممکن دولت بایدن را تحت فشار قرار دارند و به آن این سیگنال را برسانند که رفتارها و رویه های این دولت را بیش از این تحمل نمی کنند و واشینگتن اگر به دنبال رفتارهای سابق متحدان عربی خود در خاورمیانه است، خود نیز باید به رویه ها و سیاست های سابقش در حمایتِ موثر از این دولت ها بازگردد.

2- اتحاد اعراب با حزب جمهوریخواه آمریکا علیه دولت بایدن

یکی دیگر از محرک های عربستان سعودی و دولت های عربی در جبهه گیری علیه دولت بایدن، رایزنی ها و تقویت پیوندهای پشت‌پرده آن ها با حزب جمهوری خواه آمریکا و تعریف نوعی هدف مشترک میان آن ها جهت ساقط کردن دولت بایدن است. دولتی که همانطور که پیشتر نیز گفته شد، در اتحاد و حراست از منافع کشورهای عربی منطقه خاورمیانه چندان اراده ای ندارد.

در نقطه مقابل، دولت های عربی خاورمیانه و به ویژه عربستان سعودی، خاطرات خوشی از دوران حضور جمهوریخواهان و مخصوصا دونالد ترامپ در عرصه قدرت سیاسی آمریکا دارند. دورانی که در قالب آن، سعودی‌ها تا حد زیادی یک چک سفید امضا را از دولت آمریکا جهت کنشگری های منطقه ای خود دریافت کرده بودند.

از این رو، عربستان سعودی با اتخاذ سیاست های جدید خود در حوزه انرژی که تا حد زیادی می توانند به افزایش بهای نفت ختم شوند، به دنبال تحت فشار قرار دادن دولت بایدن در آستانه انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا است.

برهمین اساس، عربستان سعودی سعی دارد تا با تحمیل تورم و فشار اقتصادی به آمریکا، دولت بایدن را تا جای ممکن نزد افکار عمومی این کشور ناکارآمد نشان دهد و از این طریق زمینه را جهت تضعیف حضور دموکرات ها در عرصه قدرت سیاسی آمریکا فراهم سازد. مساله ای که موجب شده تا عربستان سعودی به عنوان بازیگری موثر در جهان عرب، جهت نشان دادن اراده خود در پیشبرد این دستورکار، حمایتِ کشورهای عربی را نیز به سمت خود جلب نماید.

با این حال و از چشم اندازی کلان، همراهی های سعودی ها با روسیه در بحث انرژی نیز به نوعی از چشم رهبران ریاض به مثابه اهرمی علیه دولت دموکرات آمریکا نگریسته می شود. اهرمی که که البته در مورد جمهوری خواهان آمریکایی نیز می تواند از قدرت برخوردار باشد و برای عربستان همچون شمشیری عمل کند که می توانند با حفظ آن برای خود، این پیام را به جمهوری خواهان آمریکایی نیز برسانند که اگر آن ها هم بخواهند راه و سیاست های جو بایدن را دنبال کنند، بایستی انتظار تبعات وخیم اقدامات خود و همراهی های دولت عربستان با رقبای بین المللی آمریکا در حوزه های حساسی نظیر حوزه انرژی را داشته باشند.