آمریکا چه مکمل هایی به برجام می خواهد بیافزاید؟

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ضمن بررسی آخرین وضعیت توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 به تشریح گزینه‌های پیش روی برجام پرداخت.

به گزارش بازتاب مدتی است دولت دونالد ترامپ به تشدید یک فضای تقابلی خصمانه با توافق هسته ای موسوم به برجام روی آورده است. از این رو هر از چند گاهی اخباری ضد و نقیض در خصوص تصمیم گیری رییس جمهور «مذبذب» ایالات متحده درباره پایبندی به این معاهده بین المللی در فضای رسانه ای غرب منتشر می شود.

در همین ارتباط و با نزدیک شدن به اعلام رسمی تصمیم ترامپ در مورد برجام مبنی بر اینکه آیا به برنامه جامع اقدام مشترک پایبند خواهد بود یا خیر، « دکتر حشمت الله فلاحت پیشه» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی خانه ملت و استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه مهمان جام جم آنلاین بود.

به گفته سارا سندرز سخنگوی کاخ سفید، رئیس جمهور آمریکا دوازدهم اکتبر (بیستم مهر) تصمیم خود درباره برجام را اعلام خواهد کرد. وی تصریح کرده است تمرکز اصلی ترامپ پرداختن روی راهبردی جامع برای چگونگی پرداختن به ایران است، با توجه به چنین مواضعی رویکرد آتی ترامپ در خصوص برجام را چطور ارزیابی می کنید؟

آنچه آینده توافق هسته ای را با چالش مواجه می سازد این است که با روی کار آمدن دولت ترامپ دائما خبر عدم پایبندی ایران به روح برجام در رسانه های وابسته غرب منتشر می شود. به عبارت دیگر وی با چنین دستاویزی بدنبال پاره کردن سند چند جانبه مذکور است.

در خصوص رویکرد خصمانه آمریکا نسبت به برجام لازم به ذکر است، اولین ضربه توسط شخص باراک اوباما رییس دولت پیشین آمریکا به توافق هسته ای وارد شد. در حقیقت وی تمام و کمال به تکالیف آمریکا در خصوص برجام عمل نکرد. طبق همان تعبیری که اشاره داشتید « برجام یعنی برنامه جامعه اقدام مشترک» که آمریکا به آن پایبند نبوده است.

اساسا مفهوم برنامه جامع اقدام مشترک حاوی چه ابعاد مهی است که آمریکا در مورد آن مرتکب خدعه شده است؟

برجام دارای سه ضلع است. یک ضلع از آن جمهوری اسلامی ایران است که در چارچوب توافق باید در برنامه صلح آمیز هسته ای خود یکسری تعدیل و تاخیر و بعضا تغییر صورت می داد. اما بخش دیگر این معاهده شناسایی حق هسته ای ایران و برخورداری ما از فناوری صنعت هسته ای است که با کمی تاخیر محقق شد.

اما ضلع سوم که مهمترین بخش از برجام بشمار می آید، لغو و برداشتن تمام تحریم هاست. که متاسفانه کارشکنی در این خصوص از زمان خود اوباما قوت گرفت، تا اینکه برجام به ایستگاه تصمیمات لجام گسیخته ترامپ رسید.

به عنوان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس آخرین وضعیت برجام به چه سبک و سیاقی به پیش رفته است؟

الان که خدمت شما هستم طبق آخرین گزارشی که در دست دارم، از حدود 1 هزار و دویست و چهل وهشت نوع تحریم علیه مردم ایران چیزی بالغ بر نهصد و پانزده نوع از تحریم ها برداشته شده است.

از جمله تحریم های برداشته شده می توان به خروج اشخاص حقیقی و حقوقی از لیست سیاه، تسهیل در بیمه کشتی و نفتکش ها، گشایش در برخی مناسبات تجاری از قبیل نوسازی ناوگان هوایی و… اشاره داشت.

اما در خصوص تحریم هایی که همچنان باقی مانده است باید اضافه کرد، بخشی از تحریم ها به موعد مقرر لغو شدن نرسیده است. اما واقعیت آن است بخش عمده تحریم های باقی مانده به واسطه کارشکنی های مداوم آمریکا هنوز به قوت خود باقی است که مهمترنی بخش آن به حوزه مالی بانکی و مراودات پولی با جهان باز می گردد.

پیش بینی شما از تصمیم این هفته ترامپ در خصوص برجام چیست. این تاجر سیاست پیشه چه فکری در سر دارد؟

بعد از آنکه ترامپ مجبور شد چندین بار تعلیق تحریم های ایران را به امضا رساند، در پی آن است، گزارش عدم پایبندی ایران به برجام را به کنگره آمریکا ارایه دهد. به نوعی مسئولیت ادامه کار را با توجه به قانون به کنگره خواهد سپرد.

رویکرد کنگره در خصوص تصمیم ضد برجامی ترامپ را چطور تحلیل می کنید؟ واکنش ایران در مقابله با آن چیست؟

در کنگره آمریکا، اکثریت موافق به شکست برجام هستند. لذا ترامپ در کنگره شدیدا بدنبال بازگشت تحریم ها علیه ایران است. بنده بعنوان یک تحلیلگر عرض می کنم. چنانچه برجام بماند ایران هم در عهد خود خواهد ماند. یعنی اگر منافع ایران در توافق حاصله تامین نشود، تهران تکالیف خود در چارچوب برجام را متوقف کرده و تحقیقات و فعالیت هسته ای خود را مطابق با برنامه هایی که مد نظر دارد با قوت تمام انجام می دهد.

اجازه دهید قدری فنی تر به مقوله توافق هسته ای بپردازیم. به تازگی یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درخواست شفافیت یکی از بندهای مندرج در توافق اولیه هسته ای موسوم بند T (فعالیت‌هایی که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای نقش داشته باشند) را خواستار شده است. چرا در چنین مقطعی که برجام محلی از مناقشه بین ایران و آمریکا شده است، چنین بحثی از سوی مدیر کل آژانس مطرح می شود؟

متاسفانه سازمان های بین المللی تابعی از قدرت های جهانی خاصه آمریکاست و آژانس هم از این مقوله جدا نیست. در زمان مدیریت محمد البرادعی ، افرادی به عنوان گماشته دولت آمریکا در آژانس انرژی اتمی استخدام شده بودند و گزارش های البرادعی در مورد فعالیت های هسته ای ایران را رصد می کردند.

در همین ارتباط شخص البرادعی در خاطرات خود آورده است، من همیشه نکات ریزی در گزارش های خود می آوردم که عملا محلی از گیر و ایراد گرفتن به فعالیت های هسته ای ایران شود. و لذا شما تصور کنید آژانس از چه تشکیلاتی شکل گرفته است.

اما در شرایط کنونی نظر به گستردگی همکاری ایران با این نهاد نظارتی و راستی آزمایی فعالیت هسته ای ما، چنانکه در گزارش های 8 گانه آژانس محشون است منافع آمریکا را تامین نمی کند.

بنابراین تیم هسته ای ترامپ با رایزنی با مقامات آژانس مدت هاست در پی احیای ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران یا همان PMD هستند. اما باید تصریح کرد در قالب حقوقی و در چارچوب قطعانامه 2231 سند برجام، به هیچ وجه احیای بند ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای امکان پذیر نیست.

آیا این اقدام آمانو می تواند یک چراغ سبز برای توطئه برجامی ترامپ محسوب شود؟

همین طور است. البته این اقدام دو معنی دارد یکی اینکه امکان عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را فراهم کرده است و به نوعی بهانه مطلوب در اختیار آمریکا قرار می گیرد.

اما یک تفسیر دیگری هم می توان کرد و اینکه آژانس پایبندی مشروط ایران توسط آمریکا را با این تکنیک فعلا کسب کند و آمریکا به امید اینکه بخش هایی از پرونده هسته ای ایران در آینده باز می ماند کما کان برجام را قابل دفاع نگه دارد.

راه کارهای ایران برای مقابله با خروج آمریکا از برجام را چگونه تحلیل می کنید؟

مواضع رییس جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان در این خصوص بیش از هر چیز نشان داد تا جمهوری اسلامی ایران آمادگی هر گونه برخوردی در صورت زیر پا نهادن توافق هسته ای توسط آمریکا را دارد.

به شخصه پیشنهاد می کنم چون آمریکا تلاش دارد به برجام مکمل الحاق کند به موازات همان اقدام، ایران هم موضوعات تازه ای در توسعه برنامه هسته ای خود مطالبه کند. مثلا در برخی موارد همچون پیشرانه های هسته ای و سوخت زیر دریایی نیازمندی هایی داریم.

برای تنگنا قرار دادن آمریکایی ها باید غنی سازی سوخت 20 درصد( غنی سازی تحقیقاتی و پزشکی) را که مطابق برجام در حال حاضر خریداری می کنیم( سابق بر این تولید می کردیم) را مطالبه کنیم تا غرب تحت فشار قرار گیرد. به عبارت دیگر هر اندازه آمریکا به برجام مکمل تحمیل می کند ما باید استثنا در برجام قایل شویم.

اگر ترامپ به هر نحو از برجام خارج شود، دولت های اروپایی کجای این توافق خواهد ایستاد؟

اروپا از یک طرف در مذاکره با ترامپ تلاش می کند برجام را حفظ کند. از سوی دیگر وارد سیاست فشار بر ایران خواهد شد تا ایران مکمل های مذاکراتی نظیر مباحث موشکی را بپذیرد. چیزی که جمهوری اسلامی ایران زیر بار آن نرفته و نخواهد رفت.