آلاینده‌های صنعتی مهمترین عامل تهدیدکننده منابع محدود آبی یزد
استان یزد به رغم فقر منابع آبی یکی از استان‌های صنعتی کشور محسوب می‌شود ولی نکته قابل توجه در مورد این استان استقرار نامناسب صنایع سنگین و آلاینده آن در مجاورت مرکز مسکونی و بدتر از آن بر روی مهمترین و بحرانی‌ترین زون آبی استان است.
به گزارش ایسنا، استان یزد با جمعیتی قریب 1.1 میلیون نفر در بخش مرکزی فلات مرکزی ایران واقع شده و به عنوان یکی از کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور همواره با فقر منابع آبی مواجه بوده است.
این استان یکی از خشک‌ترین مناطق حوزه داخلی کشور محسوب می‌شود که حدود 12.5 میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی را در برگرفته که البته قریب نیمی از آن را اراضی کویری و بیابانی تشکیل داده است.
توسعه اجتماعی ـ اقتصادی استان عمدتاً در محور شمال – جنوب آن شکل گرفته به نحوی که 80 درصد جمعیت آن در محور عقدا(اردکان) تا مهریز سکونت دارند، محوری که مهمترین منابع و سفره‌های آب زیرزمینی استان را نیز در دل خود جای داده است.
متاسفانه توسعه صنعتی استان نیز بدون توجه به جانمایی مناسب در همین محور متمرکز شده است به طوری 75 درصد صنایع استان حتی صنایع سنگین، آلاینده و پرآبخواه استان را در خود جای داده است.
نکته حائز اهمیت در بحران کنونی کم‌آبی غالب بر استان و وضعیت نگران‌کننده سفره‌های آب زیرزمینی آن تاثیر فاضلاب‌های صنعتی، معدنی و شهری بر روی این منابع آبی است، هر چند که با وجود خشکسالی‌ها و افت نسبی سفره‌های آبی استان به اعماق زمین، تاحدودی این منابع دور از دسترس عوامل آلاینده قرار گرفته‌اند.
«محمدرضا کوچک‌زاده» معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به نگران‌کننده بودن استقرار صنایع سنگین در مجاورت منابع و سفره‌های آب زیرزمینی، گفت: این نگرانی در دشت مابین عقدا تا مهریز در استان بارزتر است چرا که علاوه بر سکونت 80 درصد از جمعیت استان، 75 درصد از صنایع استان نیز در این محور که روی سفره‌های آب زیرزمینی و حوزه آبریز یزد است، واقع شده‌اند .
وی با بیان این که متاسفانه مواد دفعی صنایع بعضاً سمی و بسیار آلاینده هستند، عدم مدیریت بر دفع صحیح این مواد تهدیدی جدی برای منابع آبی و خاکی استان محسوب می‌شوند .
این مسئول اهتمام صنایع به ایجاد سیستم‌های تصفیه فاضلاب و رفع آلودگی‌های ناشی از تولیدات صنایع را اقدام مهمی در راستای کاهش تاثیر آلودگی بر منابع آبی استان برشمرد و تصریح کرد: واحدهای صنعتی برای اخذ پروانه فعالیت باید مجهز به سیستم تصفیه فاضلاب استاندارد شوند، هر چند که در شهرک‌های صنعتی نیز شرکت شهرک‌ها متولی ایجاد سیستم‌های تصفیه فاضلاب مرکزی است تا پساب‌های تولیدی را پس از تصفیه به فاضلاب شهری بیافزاید .
وی یکی از عمده مشکلات در این خصوص را واگذاری و جانمایی‌های پراکنده صنایع در گذشته خواند که کنترل و نظارت بر آنها را با توجه به کمبود امکانات و نیروی انسانی محیط زیست با دشواری مواجه کرده است .
وی یادآور می‌شود: البته در تمام واحدهای صنعتی، نیروهای فعالی در راستای نظارت بر عدم ایجاد آلودگی در صنایع مشغول به کار هستند که به نوعی بخشی از اداره کل محیط زیست محسوب می‌شوند .
کوچک زاده با اشاره به تجمیع صنایع در شهرک‌های صنعتی استان طی دهه‌های اخیر، تاکید کرد: تعریف پهنه‌هایی برای ایجاد صنایع جدید می‌تواند از ایجاد هرگونه عارضه خاصی ناشی از تولیدات صنایع جلوگیری کند .
وی یکی از این پهنه‌های تعریف شده برای صنایع بخش حساس استان را 50 کیلومتری جاده یزد- بافق ذکر کرد و افزود: در این محدوده عمده اقدامات به سمت نگهداری و ایجاد شبکه‌ها و تصفیه‌خانه‌های پیشرفته فاضلاب برای صنایع است .
این مسئول با اشاره به فلزات و عناصر سنگین موجود در خاک به عنوان یکی دیگر از منابع آلوده‌کننده استان، خاطرنشان کرد: براساس پژوهش‌های صورت گرفته این عناصر پراکنده بر سلامت انسان تاثیرگذار هستند و در صورت تماس با آب و منابع آبی می‌توانند مشکل‌ساز شوند .
وی معتقد است با وجود این که این فلزات و عناصر معدنی به عنوان یک پتانسیل اقتصادی برای استان و کشور قابل استفاده هستند، اما عملکرد ضعیف در این حوزه، این پتانسیل را به تهدید تبدیل کرده است .
کوچک‌زاده در این رابطه با مناطقی مانند ندوشن و بهاباد اشاره و اظهار کرد: این مناطق نمونه‌های بارزی از تاثیرات عناصرسنگین بر منابع آبی هستند که بر سلامت دندان‌های اهالی این مناطق تاثیر گذاشته است .
«ناهید غلام نژاد» مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، وظیفه شرعی هر فرد نسبت به حفظ سلامت منابع آبی استان با وجود شرایط نگران‌کننده فعلی یادآور شد و تاکید کرد: آگاهی‌رسانی در راستای جلوگیری از آلودگی منابع آبی به دلیل محدودیت این منبع با ارزش، از مهمترین رسالت‌های شرکت آب منطقه‌ای و البته رسانه‌هاست.
وی در موارد مهمترین عوامل آلاینده منابع آبی در استان با اشاره به این که فاضلاب‌های صنعتی با توجه به نوع واحد صنعتی عمدتاً حاوی مقادیر بالایی از فلزات سنگین، مواد آلی و شیمیایی هستند، دفع غیربهداشتی این فاضلاب‌ها را زمینه‌ساز آلودگی منابع آبی و خاکی استان دانست.
وی در مورد فاضلاب‌های خانگی به عنوان یکی از دیگر منابع آلاینده آب‌های استان نیز تصریح کرد: فاضلاب‌های خانگی نیز مشتمل بر مواد آلی و شیمیایی هستند لذا تخلیه این نوع فاضلاب‌ها در مناطقی که سطح آب سفره بالا یا خاک از نفوذپزیری مناسبی برخوردار باشد منجر به آلودگی آب‌ها خواهد شد.
مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب استان به موضوع فاضلاب‌های بیمارستانی به عنوان یکی دیگر از عوامل آلوده‌کننده محیط زیست اشاره و انواع عوامل بیماری‌زا شامل پاتوژن‌ها و آلودگی‌های میکروبی و انگلی را از منابع آلاینده آب و خاک برشمرد.
وی ضمن هشدار در مورد زه‌آب‌های کشاورزی و گلخانه‌ها که حاوی مقدار بالایی کود و سم هستند به عنوان آلاینده محیط‌زیست، خاطرنشان کرد: علاوه بر اینها، فاضلاب دامداری‌ها و کشتارگاه‌ها نیز شامل مقادیر زیادی مواد آلی و بیولوژیکی هسند که می‌توانند به آلودگی منابع آب و خاک منجر شوند .
غلام‌نژاد یکی دیگر آلاینده‌هایی که در سال‌های اخیر مبتلا به کشورمان شده را پساب حاصل از آب شیرین‌کن‌ها بیان کرد و گفت: پساب این سیستم‌ها حاوی درصد بالایی نمک ایت که نفوذ آنها می‌تواند زمینه‌ساز شور شدن منابع آبی را فراهم سازد.
وی با تاکید بر ساماندهی تانکرهای حمل فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، اظهار کرد: این تانکرها که حامل مواد مختلف آلاینده محیط زیست هستند باید تحت نظارت باشند و تخلیه مواد خود را در مکان‌های مشخص شده انجام دهند تا اثرات زیست محیطی کمتری را به محیط زندگی ما وارد کنند.
این مسئول در ادامه نیز به تاثیرات زیست محیطی محل‌های دفن زباله نیز اشاره کرد و گفت: شیرابه خروجی از محل‌های دفن زباله دارای بار آلودگی بالایی هستند و در صورت هر گونه تماس با منابع آبی به آلودگی آن منجر می‌شوند .
وی شناسایی واحدهای آلاینده در استان را در اولویت اقدامات این مدیریت برشمرد و تصریح کرد: اعلام اسامی این واحدها به مراجع مربوطه، ارسال اخطار و در نهایت معرفی واحدهای آلاینده به مراجع قضایی جهت اقدامات قانونی، از مهمترین اقداماتی است که در راستای حفظ کیفیت و سلامت منابع آبی استان صورت می‌گیرد .
غلام نژاد توسعه شبکه فاضلاب شهری در مناطق مختلف استان توسط شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی به منظور جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب منازل مسکونی را از دیگر اقدامات صورت گرفته در این خصوص عنوان کرد .
وی با اشاره به پایش مداوم کیفیت منابع آبی استان، خاطرنشان کرد: فریز کردن زون‌های تامین کننده آب شرب استان به منظور جلوگیری از آلودگی آنها نیز یکی از دیگر اقدامات شرکت آب منطقه‌ای یزد است .
