آب زایندرود دوباره قطع شد

علیرغم خوشحالی موقتی اصفهانی‌ها از جاری شدن آب در بستر رودخانه، وضعیت کنونی زاینده‌رود نگران‌کننده است.

بازتاب_ پس از اتمام آبیاری کشت پاییزه کشاورزان استان اصفهان، جریان آب در زاینده‌رود متوقف شد. در سوم آذرماه سال جاری (1403)، آب سد زاینده‌رود به طور موقت باز شد و تا نهم آذرماه به زیر سی‌وسه‌پل اصفهان رسید. اما در تاریخ 22 آذرماه، جریان آب کاملاً قطع شد.

شادی اصفهانی‌ها کوتاه‌مدت بود

در روزهای اخیر، جاری شدن موقتی آب در زاینده‌رود باعث خوشحالی شهروندان اصفهان و دیگر ایرانی‌ها شد. تصاویر و ویدئوهای دسته‌جمعی اصفهانی‌ها که در کنار آب جاری زاینده‌رود آواز می‌خواندند، در فضای مجازی دست به دست چرخید. اما این شادی به سرعت از بین رفت.

آب به سی‌وسه‌پل رسید؛ سپس قطع شد

آب سد زاینده‌رود از سوم آذرماه به منظور تأمین آب مورد نیاز کشاورزان برای کشت پاییزه باز شد و در نهم آذرماه، پس از 162 روز وقفه، دوباره زیر پل‌های تاریخی اصفهان جریان یافت. این جریان آب در مجموع 18 روز ادامه داشت و در دو مرحله به شبکه‌های آبیاری غرب، میانه و شرق استان اصفهان توزیع شد. اما پس از پایان دوره آبیاری، در 20 آذرماه خروجی سد کاهش یافت و در 22 آذرماه آب به طور کامل قطع شد.

انتقاد از عدم تخصیص آب به تالاب گاوخونی

معاون اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان از شرکت آب منطقه‌ای انتقاد کرد و گفت که انتظار داشتند در جریان رهاسازی آب این ماه، حدود 10 میلیون مترمکعب آب به تالاب گاوخونی اختصاص یابد، اما این اتفاق نیفتاد. حسین اکبری همچنین یادآور شد که تالاب گاوخونی جزو زیست‌بوم یکپارچه حوضه زاینده‌رود است و نیازمند حمایت آبی برای حفاظت از پرندگان مهاجر و جلوگیری از تبدیل آن به کانون گرد و غبار است.

نبود آب برای گاوخونی

بر اساس آمارها، حجم آب پشت سد زاینده‌رود تا 17 آذرماه 177 میلیون مترمکعب بود که معادل 14 درصد از حجم کل سد است و نسبت به سال گذشته 38 درصد کاهش داشته است. در این شرایط، احمدرضا صادقی، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، اعلام کرد که با توجه به وضعیت کنونی سد، تخصیص مستقیم آب برای تالاب گاوخونی ممکن نیست. با این حال، آبی که در دریاچه‌های سد رودشتین و آبشار ذخیره شده، به سمت تالاب رها خواهد شد.

شکایت از مسئولین برای تأمین حق‌آبه

در فروردین‌ماه سال گذشته (1402)، اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و دیگر مسئولین شکایت کرد تا از این طریق حق‌آبه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی تأمین شود. پس از بررسی‌های فنی، این پرونده اکنون در دادگاه‌های کیفری تهران در حال رسیدگی است.

حق‌آبه قانونی زاینده‌رود و گاوخونی

طبق مطالعات دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه شهرکرد، حداقل میزان حق‌آبه محیط‌زیستی برای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی 313 میلیون مترمکعب در سال است.

خشکی گاوخونی و تهدیدات زیست‌محیطی

کارشناسان هشدار داده‌اند که خشک شدن تالاب گاوخونی می‌تواند به منبع اصلی غبار آلوده به فلزات سنگین تبدیل شود و عواقب زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. همچنین، خشک شدن این تالاب می‌تواند منجر به از دست دادن اراضی کشاورزی و تهدید سلامت مردم از طریق افزایش بیماری‌های تنفسی، چشمی و پوستی شود.

درخواست برای تخصیص آب به گاوخونی

احمد لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، خواستار تخصیص آب به تالاب گاوخونی در هر نوبت رهاسازی آب برای کشاورزان شده است. طبق گفته او، با این روش می‌توان سالانه حداقل 60 میلیون مترمکعب آب به تالاب رساند و در صورت بارش‌های مناسب، این میزان به 176 میلیون مترمکعب خواهد رسید.

مدیریت ناکارآمد منابع آبی

خشکی تالاب گاوخونی و مشکلات پی‌درپی در مدیریت آب زاینده‌رود نشان‌دهنده ناکارآمدی حکمرانی و عدم هماهنگی وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای اصفهان است. این وضعیت همچنین به فرونشست زمین و مشکلات زیست‌محیطی در استان منجر شده و ضرورت تغییرات اساسی در مدیریت منابع آب را بیشتر از پیش نمایان می‌کند.