آینده سوریه پس از اسد؛ ثبات یا هرج‌ومرج بیشتر؟
پس از سقوط رژیم بشار اسد، سوریه با دو مسیر عمده روبرو خواهد شد: یکی دستیابی به صلح و بازسازی کشور، و دیگری فروپاشی بیشتر و ادامه جنگ داخلی.
از یک سو، احتمال تشکیل دولتی فراگیر و مشارکتی که تمامی اقوام و گروه‌های مذهبی را شامل شود، وجود دارد که می‌تواند راهی برای بازگشت به ثبات باشد. اما از سوی دیگر، قدرت گرفتن گروه‌های مسلح و افراطی، و رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی برای نفوذ در این کشور، خطر تبدیل سوریه به یک میدان جنگ دائمی را به همراه دارد. این دوراهی نه‌تنها برای مردم سوریه، بلکه برای کشورهای منطقه و جهان به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. آیا جامعه جهانی قادر خواهد بود با همکاری کشورهای منطقه، نقشه راهی برای صلح و بازسازی سوریه طراحی کند یا اینکه هرج‌ومرج و بی‌ثباتی ادامه خواهد داشت؟
بازتاب– اینک سرنوشت سوریه به یکی از مهم‌ترین موضوعات منطقه و جهان تبدیل شده است. این تغییر به معنای بازتعریف معادلات قدرت در خاورمیانه و افزایش چالش‌های امنیتی و سیاسی در سطح بین‌المللی است. سقوط دولت اسد نه‌تنها به گسترش هرج‌ومرج داخلی در سوریه منجر شده، بلکه رقابت میان قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای برای تعیین آینده این کشور را تشدید کرده است. قدرت گرفتن گروه‌های مسلح و افرطیون اسلامی و همچنین نگرانی کشورهای منطقه و غرب از آینده این کشور، نشان از پیچیدگی‌های بیشتر این بحران دارد.
در این نوشتار به تحلیل گروه‌های اصلی و نگرانی‌های کشورهای منطقه‌ای پرداخته خواهد شد.
تحریر الشام و تحولات پس از سقوط دمشق
هیئت تحریر الشام (HTS)، که از ادغام چندین گروه شورشی شکل گرفته، یکی از اصلی‌ترین بازیگران در معادلات سوریه است. ابومحمد جولانی، رهبر این گروه، پس از سقوط دمشق، در مسجد جامع اموی سخنرانی کرد و به ایران و بشار اسد حمله کرد. وی تاکید کرد که هدف نهایی این گروه، سرنگونی اسد و ایجاد دولتی مبتنی بر شریعت اسلامی است. جولانی همچنین از کشورهای منطقه‌ای خواست تا از این گروه حمایت کنند و وعده داد که سوریه جدید تحت مدیریت HTS به یک متحد استراتژیک برای جهان اسلام تبدیل خواهد شد.
با این حال، نگرانی‌های بین‌المللی در خصوص تبدیل سوریه به پناهگاهی برای گروه‌های تروریستی همچنان پابرجاست. کشورهای اروپایی، به ویژه فرانسه و آلمان، از احتمال نفوذ بیشتر گروه‌های افراطی به خاک خود بیمناک هستند و تاکید دارند که جامعه جهانی باید برای جلوگیری از این بحران اقدام کند.
ارتش ملی سوریه و نقش ترکیه
ارتش ملی سوریه، که پیشتر به نام ارتش آزاد سوریه شناخته می‌شد، از حمایت مستقیم ترکیه برخوردار است. این گروه نه‌تنها در سرنگونی دولت اسد نقش داشت، بلکه اجتمالا روابط خود را با سایر بازیگران منطقه‌ای همچون رژیم اسرائیل گسترش داده است. رهبران این گروه اخیراً در مصاحبه‌ای با رسانه‌های اسرائیلی اظهار داشتند که در صورت به قدرت رسیدن، به دنبال صلح با اسرائیل و همکاری اقتصادی برای بازسازی سوریه خواهند بود.
ترکیه از طریق حمایت از ارتش ملی سوریه به دنبال گسترش نفوذ خود در مناطق شمالی سوریه است. آنکارا بر این باور است که این گروه می‌تواند به عنوان نیرویی موثر در جلوگیری از نفوذ کردها و ایجاد یک منطقه حائل در مرزهای ترکیه عمل کند. همچنین، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیه در حال تدوین نقشه راهی برای بازسازی سوریه و بازگشت آوارگان به این کشور است.
نیروهای دموکراتیک سوریه و حمایت آمریکا
نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که متشکل از کردهای سوری هستند، از حمایت مستقیم آمریکا برخوردارند. این گروه که در مناطق شمال شرقی سوریه کنترل دارد، به دلیل روابط تنش‌آمیز با ترکیه و اختلافات داخلی در میان کردها، با چالش‌های متعددی روبروست. یکی از رهبران SDF اخیراً اعلام کرد که “ما به دنبال ایجاد یک دولت دموکراتیک و غیرمتمرکز در سوریه هستیم که تمامی اقوام و مذاهب را شامل شود.” اما تنش‌های میان این گروه و ترکیه، که SDF را تهدیدی علیه امنیت ملی خود می‌داند، از اصلی‌ترین موانع پیش‌روی این گروه است.
آمریکا، به عنوان یکی از حامیان اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه، همچنان بر حمایت خود تاکید دارد. مقامات آمریکایی بارها اعلام کرده‌اند که حضور این گروه در سوریه برای مقابله با داعش و حفظ ثبات منطقه حیاتی است. با این حال، عدم توافق میان آمریکا و ترکیه در خصوص آینده SDF، پیچیدگی بحران سوریه را افزایش داده است.
نگرانی‌های کشورهای منطقه‌ای
با سقوط دولت اسد، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بر اهمیت حفظ یکپارچگی سوریه تاکید کرده‌اند. عربستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که از مردم سوریه حمایت می‌کند اما همزمان خواستار جلوگیری از تقسیم کشور شد.
امارات نیز با ابراز نگرانی از نقش گروه‌های افراطی، تاکید کرد که آینده سوریه باید در دست دولتی قابل اعتماد باشد. ابوظبی پیشنهاد تشکیل یک کنفرانس بین‌المللی برای بررسی آینده سوریه را مطرح کرده است که در آن تمامی بازیگران منطقه‌ای و جهانی حضور داشته باشند. این پیشنهاد نشان‌دهنده نگرانی امارات از افزایش نقش گروه‌های افراطی و ناامنی منطقه‌ای است.
نقش ترکیه و ایران در معادلات سوریه
ترکیه با حمایت از گروه‌های مخالف اسد، از جمله تحریر الشام و ارتش ملی سوریه، تلاش می‌کند نفوذ خود را در سوریه گسترش دهد. آنکارا بر این باور است که سقوط اسد فرصتی برای ایجاد یک دولت همسو با سیاست‌های ترکیه است.
ایران همچنان یکی از بازیگران اصلی منطقه است و با وجود تحولات اخیر، به دنبال حفظ منافع استراتژیک خود در سوریه است. تهران بر این باور است که سقوط اسد نباید به معنای حذف نقش ایران در منطقه باشد و از طریق حمایت از گروه‌های همسو با خود، تلاش می‌کند حضور خود را در معادلات آینده سوریه حفظ کند.
گردهمایی مردم پس از سقوط اسد- عکس از ترکیه تودی
چشم‌انداز آینده سوریه
آینده سوریه در گرو تعاملات پیچیده داخلی و منطقه‌ای است. اگرچه گروه‌های مسلح تلاش می‌کنند قدرت را در دست گیرند، اما اختلافات عمیق میان این گروه‌ها و همچنین نبود یک توافق کلی میان بازیگران منطقه‌ای و جهانی، احتمال دستیابی به ثبات پایدار را کاهش می‌دهد. در غیاب یک دولت مرکزی مقتدر، سوریه در خطر تبدیل شدن به یک کشور تجزیه‌شده قرار دارد که در آن هر بخش تحت کنترل یک گروه یا قدرت خارجی خواهد بود.
برای برون‌رفت از این بحران، تشکیل دولتی جامع و مشارکتی که تمامی گروه‌های قومی و مذهبی را شامل شود، امری ضروری است. جامعه جهانی باید از طریق برگزاری کنفرانس‌های صلح و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، زمینه‌های لازم برای بازسازی زیرساخت‌های سوریه و بازگشت میلیون‌ها آواره به این کشور را فراهم کند.
همچنین، حمایت از نهادهای مدنی و آموزش نیروهای محلی می‌تواند به ایجاد پایه‌های یک دولت دموکراتیک کمک کند. در نهایت، سوریه تنها با همکاری تمامی بازیگران داخلی و خارجی می‌تواند از بحران کنونی عبور کند و به سوی ثبات و توسعه حرکت کند.
با رفتن اسد اسرائیل و ترکیه سوریه رو یه لقمه چرب میدونن… مخصوصا اسرائیل…در واقع تحریر شام و داعش متحد اسراییل هستن…اینی هم که اسرائیل میگه ما در مرز هستیم برای جلوگیری از حمله تحریر دروغه و فیلم بازی میکنن..