زلزله اجتماعی را جدی بگیرید!

این روزها وقایع غمبار کرمانشاه که قلب ایرانیان را آکنده از اندوه کرده، جدای از تبعات و پیامدهای متنوعی که به همراه داشت، قبل از آنکه زلزله‌ای فیزیکی در کرمانشاه باشد، به واقع یک زلزله اجتماعی در مقیاسی بزرگ به گستره ایران بود.

از منظر جامعه‌شناسی مدرن، هرگاه- به هر دلیلی- اعتماد عمومی شهروندان یک جامعه به نهادهای رسمی و مسوول کمک رسانی و مدیریت بحران کاهش یابد، باید وقوع زلزله‌ای اجتماعی به سبب ایجاد گسست و شکاف میان سرمایه اجتماعی با دولت را از قبل پیش‌بینی کرد! در جریان زلزله اخیر، شهروندان ایرانی به یکباره جلوه‌ای از میزان اعتماد عمومی خویش به دستگاه‌های رسمی مسوول در امور رفاهی و امدادی و… را از طریق اعتمادبخشی بی‌سابقه به نهادهای غیر رسمی و مردم نهاد و به ویژه مشاهیر عرصه ورزش، سینما و روشنفکران به همگان نشان دادند!

فارغ از برداشت‌های سیاسی مغرضانه و روایت‌های متنوع در این خصوص، تحلیل جامعه‌شناختی این رویداد هشدار می‌دهد که سرمایه‌های اجتماعی جامعه ما، به دلایل گوناگون، به سطح کم سابقه‌ای از کاهش اعتماد عمومی مردم (البته صرفا در برخی از حوزه‌ها) رسیده است و این موضوع در آینده، بدون پیامدها و تبعات خاص سیاسی و اجتماعی باقی نخواهد ماند. از این رو مهم‌ترین توصیه بسیاری از جامعه‌شناسان دلسوز در این باره به مسوولان امر (که البته باید اشاره‌ای منصفانه به برخی از خدمات نیروهای تحت امر ایشان در این ایام به مردم محروم زلزله زده نیز اشاره داشت) این است که در اندک زمان باقیمانده تا هدر رفت بیشتر سرمایه اجتماعی و شکاف بیشتر میان جامعه و دولت (در امر مشارکت اجتماعی)، به اصلاح گفتمانی، بازسازی ساختارها و تغییر و اصلاح رویه‌های کج کارکرد موجود، تصمیم و اقدام عاجل کنند.

زلزله اخیر که البته از حیث اجتماعی مقیاسی به وسعت کل ایران داشت، علاوه بر آنکه احتمال خطر قریب الوقوع فروپاشی اعتماد اجتماعی و اضمحلال سرمایه‌های اجتماعی را گوشزد می‌کند، پیامدهای مثبتی نیز به همراه داشته که از جمله آن، افزایش میزان تعاون، همبستگی اجتماعی و اعتماد عمومی شهروندان به مثابه اعضای فعال جامعه مدنی با یکدیگر است که نشان داد در غیاب یا حضور کمرنگ نیروهای مسوول (در هر واقعه‌ای)، این مردم هستند که می‌توان از امروز روی مشارکت اجتماعی ایشان نیز هم‌‌سان با مشارکت بالای سیاسی‌شان در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر که در آن، گفتمان اصلاحات و روش اعتدال را برگزیدند، حساب ویژه‌ای باز کرد و سخن در این باب بسیار است.

منبع:روزنامه اعتماد