ویترین موزه به جای ساز، صورت ما را نشان می‌دهد!
شاید بتوان موزه موسیقی در تهران را یکی از موزه‌های مطرح حوزه موسیقی در ایران دانست، البته کرمان و اصفهان نیز موزه‌های اختصاصی برای موسیقی دارند، اما آن‌ها چقدر استاندارد هستند؟
به گزارش ایسنا، عمارت باغ هرندی کرمان با آن‌که با تاریخ پیوند خورده و زیبایی آن، روح آدم را تازه می‌کند، اما برای راه‌اندازی موزه طراحی نشده است. اکنون در موزه سازهای سنتی کرمان، برگه‌هایی که توضیح‌های مربوط به سازها روی آن‌ها نوشته شده، به‌دلیل رطوبت جمع شده‌اند و اثرات نم روی دیوارهای عمارت دیده می‌شود، دمای متغیر داخل ساختمان می‌تواند به سازهایی که در موزه نگهداری می‌شوند، آسیب برساند. از طرفی، برخی ویترین‌ها که سازها داخل آن‌ها قرار دارند، در واقع طاقچه پنجره عمارت هستند و سازها مقابل نور آفتاب قرار گرفته‌اند.
فواد توحیدی – پژوهشگر موسیقی نواحی – پیش از این درباره موزه سازهای سنتی کرمان به ایسنا گفته بود: زیرنویس سازها در این موزه اشتباه است. بسیاری از سازها در انبار شکسته و پوست برخی از آن‌ها پاره شده است. من این موضوع را از نزدیک دیده‌ام، ولی اجازه عکس‌برداری از انبار را به من ندادند.
او با اعتقاد به این‌که موزه سازهای سنتی کرمان وضعیت وحشتناکی دارد، توضیح داده بود: هر سازی را که به نظرشان ظاهر خوبی داشته است، داخل ویترین گذاشته‌اند و هر سازی را که قدمت بیشتری دارد، یا بدوی است، داخل انبار گذاشته‌اند!
موزه موسیقی تهران هم مثل موزه کرمان در ساختمان زیبایی در شمال تهران قرار دارد. بسیاری از آلات موسیقی در ویترین قرار گرفته‌اند. وقتی از کارمندان موزه می‌خواهید، راهنمای موزه را به شما معرفی کنند، آن‌ها از شما می‌خواهند با استفاده از اینترنت رایگان موزه، نرم‌افزاری را دانلود کنید و با عکسی که از بارکد مربوط به هر بخش می‌گیرید، توضیحات لازم را بخوانید. با آن‌که برخی بازدیدکنندگان از این راهنمای مجازی استقبال می‌کنند، برخی دیگر ترجیح می‌دهند فقط بیننده سازها باشند. البته تعدادی از سازها نیز بارکد و توضیح ندارند.
با وجود تاریخچه قدیمی موسیقی در ایران، جای خالی آثار بسیاری از هنرمندان مهم کشور در این موزه‌ها دیده می‌شود. در موزه‌های موسیقی تهران و کرمان بخشی برای ارائه محصولات فرهنگی یا آلبوم مهم‌ترین هنرمندان موسیقی وجود ندارد، در حالی که در بسیاری از موزه‌های دنیا، چنین اقلامی در شکل‌ها و کاربری‌های متنوع به فروش می‌رسند تا مخاطب تشویق شود که دست خالی از موزه خارج نشود. مثلا در خانه – موزه بتهوون در آلمان، کنار تعداد کمی از آلبوم‌ها، نُت‌های این هنرمند روی محصولات مختلف مانند دفترچه یادداشت، مداد، مگنت، جعبه موزیکال و همچنین مجسمه‌هایی از بتهوون و حتی زندگی‌نامه او به فروش می‌رسد. البته براساس قوانین موزه بتهوون، عکاسی از داخل آن ممنوع است و اگر متوجه شوند که کسی در حال عکاسی یا فیلمبرداری است، بازدیدکننده جریمه مالی می‌شود. شاید وضع این‌گونه قوانین سبب شود که میزان فروش محصولات جانبی موزه به گردشگران افزایش یابد.
در کنار سه شهر تهران، کرمان و اصفهان، موضوع راه‌اندازی موزه موسیقی در شهرهای تبریز، شیراز، هرمزگان، کرمانشاه و حتی خراسان شمالی هم مطرح شده، اما هنوز از پیگیری‌های بیشتر خبری منتشر نشده است.
محمدرضا درویشی – پژوهشگر موسیقی – درباره تفاوت موزه‌های موسیقی ایران با کشورهای دیگر، به ایسنا گفت: من از موزه‌های مختلفی در کشورهای اروپایی مثل بلژیک، هلند و آلمان دیدن کردم. چینش آثار در موزه موسیقی ایران، اشتباه است و این موضوع را بارها با آقای مرادخانی به‌عنوان مدیرعامل موزه موسیقی تهران مطرح کردم. طراحی ویترین‌ها کاملا اشتباه است، در نتیجه تعداد زیادی از سازها در انبار این موزه، خاک می‌خورند و جایی برای نمایش آن‌ها وجود ندارد.
او با تاکید بر این‌که طراحی ویترین سازها اساسا در موزه موسیقی اشتباه است، ادامه داد: شیشه‌های ویترین‌ها یا محدب هستند یا مقعر و تماشاگر بیشتر عکس خودش را در شیشه‌ها می‌بیند. چیدمان سازه‌ها نیز اشتباه است و بسیاری از آن‌ها جایی برای نمایش ندارند.
دبیر چند دوره جشنواره موسیقی اقوام و نواحی اظهار کرد: این موضوع به سرمایه‌گذاری نیاز دارد تا این ویترین‌ها جمع‌آوری شوند و چیدمان سازها به شکل استاندارد درآید.
درویشی درباره این‌که موزه‌های موسیقی در ایران چقدر با شرایط استاندارد فاصله دارند؟ توضیح داد: ما نمی‌توانیم بگوییم استاندارد کامل یعنی چه؛ اما کشورهای دیگر سعی می‌کنند درجه استانداردشان را روز به روز بیشتر کنند. موزه موسیقی ایران از روزی که افتتاح شد تا امروز هیچ تغییری در جهت بهبود شرایط نداشته است.
نویسنده کتاب «دایرة‌المعارف سازهای ایرانی» درباره تفاوت آثار نمایش داده‌شده در موزه‌های ایران با دیگر کشورها، اظهار کرد: در حال حاضر در موزه‌های موسیقی فقط سازهای مربوط به ایران نمایش داده می‌شود و بر همین اساس هم بنیان‌گذاری شده است. در حالی که در موزه‌های سایر نقاط جهان، سازهای کشورهای دیگر هم وجود دارند.
این پژوهشگر موسیقی نواحی با بیان این‌که مدتی مشاور موزه موسیقی تهران بودم و خیلی از سازها با مشورت من خریده شدند، گفت: تاکید دارم چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است. بنابراین وقتی هنوز همه سازهای ایران را در موزه‌های‌مان نداریم چه لزومی دارد ویولن را در موزه‌مان بگذاریم؟
