راهکارهای مقابله با چالش صادرات میعانات گازی

به گفته کارشناسان، طرح پالایشی سیراف که در انتظار جذب سرمایه است، می‌تواند گزینه مناسبی برای مصرف میعانات گازی که به دلیل تحریم‌ها، با کاهش صادرات مواجه شده، باشد.

با بازگشت تحریم‌های نفتی در آبان ۹۷، بسیاری از کشورها از جمله کره جنوبی، چین، هند و ژاپن، واردات نفت خام و میعانات گازی خود از ایران را کاهش داده‌اند. در همین راستا، طبق آخرین گزارش سازمان اوپک در ماه نوامبر ۲۰۱۷ (هفته‌ی نخست آذر ۹۷) میزان تولید نفت ایران از ۳.۹ میلیون بشکه به حدود ۲.۸ میلیون بشکه نفت در روز رسیده است.

در عین حال، کاهش یک‌ میلیون بشکه‌ای تولید نفت خام با توجه ثابت بودن ظرفیت پالایشی نفت کشور در یک سال گذشته، نشان‌دهنده‌ کاهش صادرات نفت خام به این میزان است. از طرفی، ایران در کنار صادرات نفت خام، میعانات گازی را نیز صادر می‌کند؛ به این ترتیب که در سال ۹۶ قبل از اعمال تحریم‌های نفتی، روزانه ۴۳۰ هزار بشکه میعانات صادر کرده است که بیش از نیمی از آن، توسط کره‌ جنوبی خریداری می‌شد.

نمودار ۱- میزان واردات میعانات گازی کره‌ی جنوبی طی سال‌های ۲۰۱۶ الی ۲۰۱۸

با این حال، طبق گزارش اداره‌ اطلاعات انرژی آمریکا، با اعمال مجدد تحریم‌های نفتی، کره‌ جنوبی از شهریور امسال واردات میعانات گازی خود را از ایران متوقف کرده است. در مقابل این اقدام، صنعت پالایش کره‌جنوبی برای جلوگیری از کمبود خوراک میعانات، ابتدا واردات میعانات خود از قطر و استرالیا را افزایش و همچنین واردات نفت سبک، نفتای سبک و سنگین را نیز در دستور کار خود قرار داد. این اقدام کره‌ جنوبی نشان می‌دهد که کشورهای صاحب صنعت پالایش، نسبت به کشورهایی که اقدام به خام فروشی ذخائر خود می‌کنند، دست بالاتری در معادلات نفتی را دارند.

با توجه به قطع واردات میعانات از سوی کره‌ جنوبی، ایران روزانه با ۲۰۰ هزار بشکه میعانات گازی روبرو است که به گفته کارشناسان، نه قادر به صادرات آن است و نه توانایی پالایش آن را دارد. باید گفت میعانات گازی، مایعی سبک، شفاف و ارزشمند است که در کنار گاز طبیعی استخراج می‌شود؛ بنابراین برداشت میعانات گازی در کنار برداشت از گاز طبیعی، اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان تولید یا استخراج آن را متوقف کرد یا کاهش داد، مگر آنکه تولید گاز طبیعی نیز متوقف شود یا کاهش یابد. به همین دلیل برخلاف نفت خام که تولید آن در دوران فعلی تحریم‌ها، تا ۱ میلیون بشکه کاهش یافته است، میعانات گازی به دلیل ضرورت تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور، امکان کاهش تولید ندارد.

​

نمودار ۲- تولید و مصرف میعانات گازی در سال ۲۰۱۸

از سوی دیگر، کوچک بودن بازار میعانات گازی در مقایسه با نفت خام موجب محدود بودن مشتری‌های این محصول در سطح جهان شده است. تعداد پالایشگاه‌های میعانات گازی موجود در دنیا، ۲۶ واحد پالایشی است که با وجود گسترش مصرف گاز طبیعی در سطح جهان در سال‌های اخیر، هنوز بازار ۳ میلیون بشکه‌ای مصرف میعانات گازی در مقایسه با بازار ۹۰ میلیون بشکه‌ای مصرف نفت خام در هر روز، ناچیز است.

به‌ هر حال تنوع پایین و کم بودن تعداد مشتری‌های این محصول در سطح دنیا، باعث شد که فروش میعانات گازی در دوران تحریم‌ها به یک معضل اساسی برای کشور تبدیل شود. دارندگان این نوع از منبع هیدروکربوری پس از برداشت میعانات گازی از مخازن، در صورت عدم فرآورش داخلی یا فروش صادراتی، یا باید آن را انبار کنند یا در محیط رها نمایند یا حتی ممکن است مجبور به سوزاندن آن در مقاطعی از زمان شوند؛ این در حالی است که اگر پالایشگاه ستاره‌ خلیج فارس با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه‌ای نفت خام افتتاح نشده بود، کشور با روزانه حدوداً ۶۰۰ هزار بشکه میعانات گازی روبرو بود که نه قادر به مصرف آن در پالایشگاه‌ها بود و نه توان صادرات و حتی توقف تولید آن را داشت.

ذخیره سازی راه حل کوتاه مدت

کریم صالحی، کارشناس حوزه پالایشی در گفتگو با مهر با بیان اینکه در حال حاضر، ایران در مواجه با تحریم نفتی، میعانات خود را در مخازن خشکی ذخیره می‌کند که در آینده، مجبور به ذخیره‌سازی میعانات روی دریا خواهد شد، گفت: ذخیره‌سازی شاید راه حل مناسبی برای کوتاه مدت باشد، اما راه حل اصلی برای بی‌اثر کردن تحریم میعانات گازی، ساخت پالایشگاه با خوراک میعانات گازی است.

وی افزود: با تبدیل میعانات به فراورده‌هایی همچون نفتا، LPG، بنزین، گازوئیل، سوخت جت و نفت سفید، تحریم میعانات به حداقل اثرگذاری می‌رسد؛ البته در حال حاضر، طرح پالایشگاه سیراف با خوراک میعانات گازی با ظرفیت ۴۸۰ هزار بشکه در روز، به دلیل عدم تأمین مالی یا پیشرفتی همراه نبوده است. این پالایشگاه که در چند سال گذشته به دنبال جذب فاینانس خارجی نیز بود، به دلایلی همچون بازگشت تحریم‌های نفتی و ناتوانی در کسب ضمانت‌نامه دولتی، قادر به تأمین مالی خارجی نشده‌اند. این در حالی است که می‌توان تأمین مالی ساخت پالایشگاه سیراف را با استفاده از سرمایه‌های و مردمی و اعطای تنفس خوراک به مدت یک سال، جهت جذاب شدن پروژه تسهیل نمود.