تدوین برنامه پنج ساله سوم شهر تهران در گام‌های پایانی

پس از دو برنامه قبلی شهر تهران که در سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۳ تدوین شدند از آذرماه سال گذشته فرآیند تدوین برنامه پنج ساله سوم شهر تهران آغاز شده است و در شهریورماه سال ۱۳۹۷ مراحل پایانی را طی می کند و در نهایت در شورای اسلامی شهر تهران مورد بررسی و تصویب قرار گیرد تا اولویت‌بندی طرح‌ها و پروژه‌ها در یک افق ۵ ساله با توجه به راهبردهای منابع مالی، انسانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات مشخص شود.

به گزارش ایسنا، برنامه راهبردی بالاترین سطح برنامه‌ریزی در شهر است که جهت‌گیری و مسیرهای بلندمدت دستیابی به اهداف راهبردی شهر تهران را تعیین می‌کند. برای تدوین برنامه راهبردی کلانشهر تهران قوانین و اسناد توسعه در سه سطح ملی، منطقه ای و محلی مورد توجه قرار گرفته است.

حجت الله میرزایی – معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران – در تشریح روند تدوین برنامه سوم شهر تهران با تاکید بر اینکه کار تدوین این برنامه اکنون در مراحل پایانی است، گفت: گام نخست تدوین برنامه شناسایی مسایل شهر تهران به منظور دستیابی به تصویر درست و اولویت‌بندی مسائل این کلانشهر بود. به همین منظور بازخوانی اسناد بالادستی که انعکاسی از دیدگاه قانون‌گذاران است، بررسی سه پیمایش و گفت وگوی عمیق با نخبگان و صاحبان گفتمان انجام شد.

وی افزود: خروجی این یافته‌ها در نشست‌های هم اندیشی تدوین برنامه به بحث گذاشته شد و نهایتا براساس دیدگاه شهروندان تهرانی به ترتیب آلودگی هوا و ترافیک، فاصله طبقاتی میان شمال و جنوب، جمعیت زیاد، بی تفاوتی مردم نسبت به یکدیگر و مشکل جرم و جنایت، آسیب‌پذیری در برابر زلزله، ناامنی هنگام تردد در شهر، کمبود امکانات تفریحی و ورزشی و کمبود وسایل حمل و نقل عمومی از مهم‌ترین مشکلات شهر تهران بوده‌اند که این مسائل در بررسی دیدگاه مدیران نیز تکرار شده است.

میرزایی ادامه داد: بر اساس نظرسنجی در شهریورماه سال گذشته شهروندان به ترتیب ایمن‌سازی شهر تهران در برابر زلزله و آتش سوزی، افزایش وسایل حمل و نقل عمومی، نظافت و زیباسازی و ساخت پارک و مراکز تفریحی را اولویت‌های صرف بودجه شهرداری تهران دانسته‌اند.

به گفته وی بررسی اثر روندهای جهانی بر آینده شهر تهران نیز نشان داد تهران زنانه‌تر خواهد شد، رو به سالمندی پیش می رود، از تنوع بالاتری از سبک زندگی برخوردار و نسبت به امروز خشک تر خواهد شد. همچنین نتایج بررسی تطبیقی براساس شاخص‌های معتبر نشان می‌دهد تهران در شاخص‌های مختلف یکی از ۱۰ کلانشهر آخر در دنیاست.

اگر شهردار تهران باشم نخستین اقدامم برای شهر چیست؟

به گفته میرزایی بر اساس نظرسنجی انجام شده در شهریورماه سال ۱۳۹۶ شهروندان تهرانی در پاسخ به این سوال که اگر شهردار تهران بودید اولین اقدامتان برای شهر چه بود ۱۲.۱ درصد به اقدام برای کاهش ترافیک، ۱۰.۳ درصد به رسیدگی به مناطق فقیرنشین، ۱۰ درصد به مبارزه با فساد اداری، ۷.۹ درصد به ساماندهی متکدیان،معتادان،کارتن خوابها و کودکان کار، ۷.۲ درصد به کاهش آلودگی هوا، ۶.۳ درصد توجه به نظافت و زیباسازی، ۴.۷ درصد به توسعه حمل و نقل عمومی، ۴.۳ درصد به مدیران لایق، برنامه‌ریزی، تغییرات مدیریتی، ۴.۱ درصد به ایجاد شغل و از بین بردن بیکاری و ۲.۵ درصد به افزایش فضای سبز پاسخ داده‌اند.

میرزایی در تشریح اولویت‌ها و مسائل کلیدی مصوب شورای شهر تهران برای برنامه سوم توسعه شهر تهران که در اسفند سال گذشته به تصویب شورا رسید، گفت: در حوزه شهرسازی و معماری ۱- سیما و منظر شهری، ۲-حفاظت از بافت تاریخی،۳- صیانت از باغات و حریم نوسازی بافت فرسوده مورد تاکید قرار گرفته است. در حوزه فرهنگی و اجتماعی ۱- سلامت اجتماعی، ۲- سبک زندگی، ۳- بهداشت روان،۴- آسیب های اجتماعی و ۵- سیاست گذاری فرهنگی مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین در حوزه مدیریت بحران ۱- ایمنی و تاب‌آوری شهری در برابر زمین لرزه و حوادث غیرمترقبه و در حوزه زیرساخت‌های شهری مسائلی همچون ترافیک و توسعه شبکه حمل و نقل عمومی مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در حوزه حکمرانی شهری نیز مسائلی چون برقراری دسترسی عمومی شهروندان به اطلاعات، هوشمندساز، شفافیت اصلاح و بهبود نظام مدیریت شهری و در حوزه محیط زیست نیز مسائلی مثل کاهش و رفع آلودگی زیست محیطی، توسعه فضای سبز و مدیریت پسماند در نظر گرفته شده است. در حوزه اقتصاد و مالیه شهر نیز مالیه شهری، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی، منابع پایدار و کاهش هزینه‌ای شهر مورد تاکید اعضای شورای شهر تهران بوده است.

وی نظام مالیه نادرست و اقتصاد سنتی و وابسته به ساخت و ساز را یکی از مشکلات شهرداری تهران ذکر و تاکید کرد: در دوره‌های گذشته ۵۰۰ ساختمان بلند مرتبه در معابر با عرض کمتر از ۲۰ متر ساخته شده است که از این تعداد ۲۷۰ مورد در معابر کمتر از ۱۲ متر قرار داشتند. شهر تهران باید از اقتصاد سنتی و کلنگی به اقتصاد مبتنی بر دانش حرکت کند. اکنون سند سطح اول برنامه سوم با عنوان سند راهبردهای توسعه شهر تهران تدوین و هشت حوزه راهبردی شناسایی شده است.

معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به شورای شهر تهران، شهرداری، خبرگان، جامعه مدنی و دستگاه‌های اجرایی استان به عنوان مشارکت کنندگان تدوین برنامه سوم توسعه شهر تهران اشاره کرد و گفت: در تدوین برنامه زنان، رسانه و جوانان نیز در نقش ناظران به عنوان مشارکت کنندگان در تدوین حضور داشته‌اند همچنین منابع مالی، فناوری و هوشمندسازی، حکمرانی، نظام حقوقی و سرمایه سازمانی نیز به عنوان منابع راهبردی محسوب می‌شوند.

وی افزود: در تدوین برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران در حوزه تحلیل اسناد بالادستی قانون اساسی، طرح جامع شهر تهران، طرح‌های جامع موضوعی و موردی، سیاست‌های ابلاغی از سوی شورای اسلامی شهر تهران، سیاست‌های کلی مجمع تشخیص مصلحت نظام و برنامه ششم توسعه کشور مورد تحلیل قرار گرفت.

جایگاه تهران در شاخص های بین المللی کجاست؟

معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران با اشاره به انجام مطالعه تطبیقی شاخص‌هایی معنادار میان تهران با سایر کلانشهرها در خلال تدوین برنامه سوم توسعه شهر تهران گفت: ایران در میان شهرهای ایمن از میان ۶۰ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۵۲ را داشته، در زیست پذیری از میان ۱۴۰ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۱۲۷، در شهرهای پویا از میان ۱۸۰ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۱۶۱، در شهرهای برتر از میان ۶۰ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۶۰، در کیفیت زندگی از میان ۲۳۱ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۱۹۹، در نوآوری شهری از میان ۵۰۰ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۴۲۳ و در چشم انداز شهرهای جهانی از میان ۱۲۸ شهر تحت پوشش این سنجش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده جایگاه ۱۱۸ را به خود اختصاص داده است.

وی ادامه داد: الزامات قانونی، شتاب و پیچیدگی تغییرات، خصلت شبکه‌ای تحولات، پارادوکس دانش گذشته – تصمیم برای آینده، عدم قطعیت‌ها و نااطمینانی‌ها، روندهای هشداردهنده، بلایا، حوادث و تغییرات محیطی و تحولات اقتصاد منطقه‌ای همگی از ضرورت‌های برنامه‌ریزی هستند که در تدوین برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران مورد توجه قرار گرفته است اما در تشریح لزوم تدوین و نیاز برنامه سوم شهر تهران باید به مواردی همچون ۱- حل مسائل بلند مدت نیاز به برنامه دارد، ۲- در نبود طرح جامع، به روز رسانی برنامه نیاز ضروری است، ۳- تعهد به مردم درخصوص اصلاحات ساختار شهرداری بدون برنامه ممکن نیست، ۴- مسائل و مشکلات جدیدی در حال ظهور است و اقدامات جدیدی نیاز است، ۵- رویکرد مدیریت شهری جدید با رویکردهای قبلی متفاوت است، ۶- حل مسائل مالی و بدهی‌های شهرداری نیاز به رویکرد متفاوت در برنامه دارد، جهت‌گیری‌های ملی و سیاست‌های کلان نسبت به مسائل تغییر کرده است و سطح و نوع تعامل دولت و شهرداری تغییر کرده است، اشاره کرد.

میرزایی در تشریح تفاوت‌های برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران و برنامه سوم نیز گفت: در برنامه دوم نخبه محوری، تفکر کوتاه مدت، رویکرد جامع، کلان شهر و برون سپاری و بیگانگی در دستور کار بود در حالی که در برنامه سوم شهر تهران مشارکت محور، تفکر بلند مدت، رویکرد مساله محور، یکپارچگی فضایی و مشارکت فراگیر و وفاق انگیز از شاخصه های آن قلمداد می شود.

وی افزود: درحقیقت در تدوین برنامه سوم شهر تهران اصلاحات سیستمی و رویکردی (نظام) مدیریت شهری شامل اتصال نظام مالی به GIS، رقابت پذیری و واگذاری تصدی‌های خدمات شهری، کاهش هزینه‌ها با تمرکز بر ۱۰ مرکز هزینه اصلی، اصلاح نظام مالیه شهری، شفافیت حداکثری و پاسخگویی در همه فرآیندها و تصمیمات و اصلاح نظام بودجه‌ریزی مدنظر قرار گرفته است.

وی ادامه داد: فرآیند تدوین برنامه سوم شهر تهران در ۷ فاز انجام مطالعات و تحلیل آسیب شناسی، شناسایی مسائل و قابلیت های کلیدی، شناسایی و اولویت بندی عوامل، تعیین راه حل‌ها، اولویت بندی راه حل‌ها، تدوین برنامه راهبری-عملیاتی ۵ ساله سوم شهر تهران و تدوین برنامه عملیاتی انجام شده است.

میرزایی تاکید کرد: گزارش بازخوانی برنامه دوم، گزارش‌های راهبردی تخصصی مرکز مطالعات شهر تهران، برنامه مهندس افضانی، گزارش کمیته‌های کارشناسی بخشی منطقه‌ای و فرابخشی، طرح جامع و تفصیلی شهر تهران و گزارش عملکرد و آسیب شناسی برنامه دوم از استاد ورودی کمیسیون های تخصصی برنامه سوم محسوب می شوند. در تدوین این برنامه ۱۰ کمیته تخصصی معماری و شهرسازی، محیط زیست و خدمات شهری، مدیریت انرژی و توسعه شهری، حمل و نقل و ترافیک، اجتماعی، حکمرانی شهری، فنی و عمرانی، مالیه و اقتصاد شهری، حکمروایی شهری و هوشمندسازی با برگزاری ۱۱۵ جلسه حدود ۴۵۰۰ نفرساعت کار فعالیت کرده‌اند.

در تهران چه روی داده است؟

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در تشریح تحولات تهران به مسائلی همچون کاهش تعلق محلی، فروپاشی اجتماعی، از میان رفتن مشارکت محلی، به محاق رفتن هویت محلی، ناامن شدن فضای شهری، خانه به دوشی و جابه جایی سریع محل سکونت، گسیختگی اجتماعی و… اشاره کرد و گفت: امروز در تهران با مسائلی همچون کاهش سلامت شهری، کاهش همبستگی و انسجام اجتماعی، فقر و نابرابری بزرگ فضایی، بی اعتمادی نهادی و اجتماعی، سهم پایین فضاهای فرهنگی شهرداری در تولید و مصرف کالاها و خدمات فرهنگی و اجتماعی، نامولد بودن میراث شهری، افزایش مسائل و آسیب های اجتماعی، تاب آوری پایین مواجه هستیم.