چگونه کشورهای توسعه‌یافته آمار کتابخوانی خود را افزایش می‌دهند؟+ عکس
برخی از کشورهای توسعه‌یافته تلاش دارند تا با اجرای طرح‌های ساده هر روز بر تعداد کتابخوانان بیفزایند. طرح‌های استفاده شده پیچیدگی خاصی ندارند. برنامه‌هایی که می‌شود از آنها با عنوان طرح‌های کوچک خواندنی یاد کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، توسعه فرهنگی یکی از شاخصه‌های توسعه در هر کشور است. اگر نگاهی به آمار کتابخانه‌های بزرگ در دنیا که براساس میزان منابع موجود دسته‌بندی شده‌اند، بیندازیم، متوجه می‌شویم که عمده این کتابخانه‌ها در کشورهای توسعه یافته قرار دارند که در این میان سهم ایالت متحده آمریکا بیش از دیگر کشورها است و کشورهای آلمان، انگلستان، اسپانیا، روسیه و … در رده‌های بعدی قرار دارند.
در کنار این، در برخی از کشورهای توسعه‌یافته همواره طرح‌های متعددی ایجاد می‌شود که همه آنها یک هدف دارند: توسعه فرهنگ کتابخوانی. هرچند این نگرانی نیز در کشورهای توسعه یافته درباره کاهش سطح مطالعه کتاب در ماراتن با کتاب‌های الکترونیک و فضای مجازی وجود دارد، اما آنچه که این کشورها را به سمت مطالعه سوق می‌دهد، میل به خواندن و دانستن، به دلیل نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی است. این گزارش تلاش دارد تا کارهای ساده اما هدفمند برای توسعه کتابخوانی در برخی از مناطق جهان را نشان دهد. طرح‌هایی که خیلی پیچیده نیستند، اما تلاش دارند تا از ظرفیت‌های موجود بهره برند تا بتوانند هرچه بیشتر شهروندان را به سمت کتابخوانی هدایت کنند.
یکی از کارهایی که عمدتاً در کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه صورت می‌گیرد، استفاده از ظرفیت‌های فضای شهری برای توسعه کتابخوانی است. در برخی از کشورها که اتفاقاً آمار کتابخوانی آنها بالاست، مسئولین به جای استفاده از بنرهای خشک و بی‌روح که حاوی پیام‌های اخلاقی برای کتابخوانی است، آستین‌ها را بالا می‌زنند تا با اجرای طرح‌های مختلف، به میزان کتابخوانی در کشورشان بیفزایند. موضوعی که کمتر در فضای شهرهای ایران دیده می‌شود.
بیابان‌زدایی کتاب در آمریکا
پژوهشی در سال 2001 در آمریکا نشان داد که در قشر متوسط در ایالت فیلادلفیا برای هر کودک تقریباً 13 عنوان کتاب در دسترس است، اما این تعداد در خانواده‌های فقیر و ساکن حاشیه شهر بسیار کمتر است. همچنین در تحقیق انجام شده که نتایج آن در مجله Urban Education منتشر شده است، مشخص شد که کیفیت کتاب‌ها در مناطق مختلف با هم متفاوت است؛ به عنوان مثال عمده کتاب‌های در دسترس خانواده‌های فقیر کتاب‌های رنگ‌آمیزی است. این پژوهش از چنین وضعیتی با عنوان «بیابان کتاب» یاد کرد و هدفش را تمرکز بیشتر خانواده‌های فقیر برای ارتقای میزان مطالعه در اعضای این خانواده‌ها به ویژه کودکانشان قرار داد.
پژوهش انجام شده که تمرکزش بر سه منطقه دیترویت، لس آنجلس و واشنگتن دی‌سی بود، به میزان دسترسی مخاطبان به کتاب نیز پرداخته است. بنا بر گفته کارشناسان؛ فروشگاه‌های کتاب در مناطق فقیرنشین بسیار کم است و عمده آنها در قبال هر عنوان کتاب، پول دریافت می‌کند. کمبود منابع و مشکلات اقتصادی از جمله مشکلات پیش روی این خانواده‌ها عنوان شده است. همچنین در این تحقیق مشخص شد که تنها هشت درصد خانواده‌های این مناطق از کتابخانه‌های عمومی استفاده می‌کنند و میزان استفاده آنها از سایت‌هایی مانند آمازون نیز به دلیل هزینه‌بر بودن آن، بسیار کم است. محققان به منظور توسعه کتابخوانی در این مناطق اقدام به استفاده از دستگاه‌هایی کردند که کتاب را به صورت رایگان در اختیار مخاطب قرار می‌داد. براساس بررسی‌های انجام شده بعد از نصب این دستگاه‌ها، مشخص شد که در عرض شش هفته، تعداد 27 هزار عنوان کتاب از سوی مخاطبان به امانت گرفته شده است.
اتاقک‌های کوچک
در اقدامی جذاب در شهر تورنتو کانادا فضایی مسقف و چوبی به منظور جذب مخاطب بیشتر به کتاب احداث شد. این اتاقک کوچک که در آن کتاب‌هایی برای گروه‌های سنی مختلف عرضه می‌شود، تلاش دارد تا فضایی آرام و به دور از هیاهو را برای کتابخوانان ایجاد کند.
درب این اتاقک هر روز برای مراجعه‌کنندگان باز می‌شود و هنگام شب، درها به صورت خودکار قفل شده و لامپ‌های کار شده در درون و سقف این اتاقک در شب به صورت خودکار روشن شده و کار یک فانوس را انجام می‌دهد. این چراغ‌ها با استفاده از نیروی خورشیدی انرژی را ذخیره کرده و در شب روشن می‌شوند.
شهری برای تن‌تن و میلو
ماجراهای تَن‌تَن و میلو (به فرانسوی: Les Aventures de Tintin) از معروف‌ترین داستان‌های مصور است که تاکنون به بیش از 70 زبان ترجمه شده و بیش از 200 میلیون نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته‌است. بلژیکی‌ها برای اینکه تن‌تن را به همه مشتاقانش بیشتر بشناسانند، اقدام به راه‌اندازی موزه‌ای با همین عنوان کردند؛ موزه ای که تلاش دارد تا با ارائه تصاویر، طرح‌ها و شخصیت‌های ماجراهای تن‌تن، مشتاقان را بیشتر مجذوب ماجراجویی‌های او کند.
بعد از دو سال که کریستیان دپورتزآمپاک، معمار فرانسوی موزه بر روی آن تلاش کرد، بالاخره در سال 2009 این موزه به روی عموم گشایش یافت. این موزه در جنگلی زیبا واقع شده است که یک پل پیاده آن را به لوون‌لا نویه، جایی که موزه در آن محل قرار گرفته متصل می‌کند. این موزه آثار هنرمند و نویسنده مطرح بلژیکی هرژه را به نمایش درمی‌آورد. این موزه از بخش‌‌های فرهنگی، نمایشگاهای دائمی و موقت از آثار هرژه و همین طور ویدیو پروژکتری که زندگی هرژه را بیان می‌کند، تشکیل شده است.
ژرژ پراسپر رمی با خلق پسری به نام تن‌تن توانست جذاب‌ترین، زیباترین و در عین حال پرفروش‌ترین مجموعه کتاب‌های مصور قرن بیستم را به دنیا معرفی کند. در سال 1929 اولین داستان از این مجموعه، «فرار از شوروی» به صورت سیاه و سفید و هفته‌ای یک صفحه در مجله قرن بیستم کوچولو چاپ شد. هشت کتاب دیگر این مجموعه نیز در ابتدا به صورت سیاه و سفید به چاپ رسیدند و سپس در سال‌های 1945 تا 1955 به درخواست انتشارات کاسترمن که ناشر کتاب‌های تن‌تن بود، رنگی شدند.
گاه شاید نیاز نباشد برای اینکه توجه مردم را به مطالعه جلب کنیم، اقدام به ساخت موزه یا مجموعه‌ای بزرگ کنیم. شاید با ساختن یک نیمکت کوچک اما با طراحی خلاقانه بتوانیم به هدفمان برسیم.
نیمکت‌های کتاب
طراحی مبلمان شهری با طرح‌هایی از کتاب یکی از کارهایی است که در برخی از شهرهای جهان صورت گرفته و از آن استقبال هم شده است. استانبول از جمله این شهرهاست که با طراحی نیمکت‌های این‌چنینی هم تلاش دارد تا نویسندگان را به مخاطبان معرفی کند و هم می‌خواهد عادت کتاب خواندن را در آنها بیشتر کند.
تصویر ذیل نیز نیمکت‌های ایستگاه اتوبوس در شهر کانزاس سیتی، یکی از شهرهای ایالت میزوری در ایالات متحده آمریکا را نشان می‌دهد:
اما ترویج کتابخوانی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته تنها منحصر به دولت‌ها نیست. مردم عادی نیز گاه خود را در قبال این موضوع مسئول می‌دانند. طراحی دوچرخه کتاب یکی از ابتکاراتی است که در تابستان 2015 اجرا شد. Anisha Jeffries، از طراحان این دوچرخه می‌گوید: این دوچرخه شبیه دوچرخه‌های بستنی‌فروشی طراحی شده است. وقتی مشتری به هوای بستنی به سراغ آن می‌آید، با تعدادی از بهترین کتاب‌ها مواجه می‌شود.
به گفته او؛ دوچرخه کتاب قصد دارد تا دسترسی کتاب را برای مخاطب آسان‌تر کند. در هر دوچرخه 30 تا 40 عنوان کتاب در موضوعات مختلف اعم از کودک و نوجوان گرفته تا رمان و آشپزی و … عرضه می‌شود.
