مناطق آزاد در گذشته “جعبه سیاه” بودند

عبدالرحیم کردی در گفت‌وگویی تفصیلی با ایسنا، در مورد مسائل مختلف مناطق آزاد از جمله تغییر و تحولات مدیریتی جهت جوانگرایی در میان مسوولان این منطقه، احتمالا ابقای ترکان به عنوان دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، وجود نگرش منفی نسبت به عملکرد مناطق آزاد به ویژه در بحث قاچاق و زمین خواری صحبت کرد که در ادامه آورده شده است.

– پس از تغییر و تحولات انجام شده در هیات مدیره مناطق آزاد احکام صادره توسط دبیر شورای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی شاهد جوانگرایی در مدیریت مناطق آزاد بودیم، شما هم به عنوان یکی از این جوانان که اهل تسنن هستید به عنوان مدیرعامل سازمان مناطق چابهار انتخاب شدید.

هرچند که دراین رابطه دبیر شورای عالی مناطق آزاد باید توضیح دهند، اما بنده معتقدم در فرآیندهای مدیریتی یکی از انتقاداتی که همواره وارد بوده سن مدیران است. متاسفانه در حال حاضر متوسط سن مدیران در کشور بالاتر از ۶۰ سال است و فکر می‌کنم یکی از اتفاقات خوبی که در دولت یازدهم رخ داد آغاز فرآیند پایین آمدن سن مدیران منصوب شده بود. شاید شهامت آقای ترکان از سایر مدیران بالاتر بود تا به جوانان فرصت دهد و در پایان سه ساله اول تغییر و تحول مدیریتی را با انتصاب مدیران جوان را آغاز کند.

بنده هم یکی از جوانانی بودم که توسط دبیر شورای عالی مناطق آزاد منصوب شد و به دلیل این که بومی استان سیستان و بلوچستان هستم با توجه به شرایط حاکم بر منطقه و ارتباط موضوعی رشته تحصیلی بنده با مسوولیت منطقه آزاد بنده به عنوان مدیرعامل انتخاب شدم. تصویر می‌کنم طی هفت الی هشت ماهه اخیر سرعت تغییر و تحولات بیشتر شده و در هیات مدیره منطقه ازاد چابهار نیز تغییر و تحولاتی با همان نگاه حاکم بر تغییرات کلان بر مناطق آزاد داشتیم و با در نظر گرفتن تخصص و تجربه و نیز شرایط سنی جایگزینی‌هایی را مدنظر قرار دادیم.

وقتی به شاخص‌های عملکردی خود نگاه و آن را با مدت مشابه قبل از آن مقایسه می‌کنیم متوجه تغییر در سرعت حرکت خواهیم بود و این مساله به ما انگیزه می‌دهد که با انرژی بیشتری توان خود را به کار گیریم و به مجموعه خود تزریق کنیم.

– با توجه به این که در روزهای منتهی به دولت یازدهم قرار داریم و حکم شما نیز سه ساله است فکر می‌کنید در صورت عدم ماندگار شدن دبیر فعلی شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در چهار سال آتی چه سرنوشتی در انتظار شما خواهد بود؟

متاسفانه یکی از آسیب‌های جدی که سرنوشت مناطق را دچار تهدید و آسیب جدی کرد ناپایداری مدیریتی بود و با نگاه کارشناسی در دولت یازدهم این آسیب شناسایی شد و برنامه دولت دنبال کردن پایداری مدیریتی است. اعتقاد دارم اگر همین ساختار را دولت در آینده ادامه دهد و به دلیل این که آقای ترکان در این حوزه متخصص هستند و چند فعالیت ویژه را در مناطق آزاد انجام داده‌اند بهترین اتفاق ماندن وی در دوره بعدی است. ما در مناطق آزاد شاهد ایجاد نظم هستیم و با توجه به انضباط مالی و بودجه‌ای، نظارت و کنترل برای اولین بار به مناطق آزاد وارد شد.

در ابتدای حضور ترکان در مناطق آزاد، سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات تفاهم‌نامه‌ای با مناطق آزاد امضاء کردند و این دو سازمان هم اکنون در مناطق آزاد رفت و آمد دارند. اتفاقی که در دولت یازدهم برای اولین بار اتفاق افتاد تا این دو نهاد نظارتی عملکرد مناطق آزاد را مورد بررسی قرار دهند. یکی از گرفتاری‌های بزرگی که در مناطق آزاد وجود داشته و هزینه آن را دولت یازدهم پرداخت کرده است، این بود که مناطق آزاد همانند جعبه سیاه بودند و کسی به عملکرد و مسائل آنها ورود نمی‌کرد و گزارشی در این رابطه وجود نداشت.

بزرگ‌ترین خدمتی که دبیر شورای عالی مناطق آزاد در دولت یازدهم انجام داد به دستگاه‌های نظارتی اجازه داد تا عملکرد مناطق آزاد را نظارت کند و به صورت شفاف در این رابطه گزارش دهد. این موضوع حلقه مفقوده مناطق آزاد بود که در چهار سال گذشته مدنظر قرار گرفت. به نظر بنده بقاء ترکان در چهار سال آینده موجب خواهد شد که حرکت برنامه‌ای مناطق آزاد در مسیر خود مستحکم و ثابت شود.

علاوه بر این مناطق آزاد در دوره اخیر ماموریت محور شدند و همانند گذشته که باری به جهت حرکت می‌کردند امور خود را پیش نمی بردند. وقتی به گذشته باز می‌گردیم و فعالیت‌های قبلی مناطق آزاد به ویژه در مناطق آزاد چابهار را مرور می‌کنیم می‌بینیم که پروژه‌ها در هر دوره‌ای که اجرا شده‌اند ارتباط مستقیمی با ذهن مدیران وقت منطقه داشته‌اند. یک مدیر مسجد و یک مدیر ورزشگاه و یک مدیر جاده ساخته است. هیچ وقت یک سیاست مشخص در منطقه استقرار پیدا نکرده تا هر مدیری که منصوب می‌شود ماموریت اصلی خود در منطقه را بداند و ماموریت‌های پیش برده شده در دوره‌های قبلی را ادامه دهد.

خوشبختانه در دوره فعلی در هر یک از مناطق آزاد ماموریتی فهرست بار در نظر گرفته شده و به طور مثال در یک منطقه آزاد چند ماموریت اصلی تعریف شده که باید برنامه و توان مسوولان مناطق آزاد نسبت به این ماموریت‌ها متمرکز شود. ماموریت‌هایی که مدیران قبلی بخشی از آن را انجام دادند و مدیران جدیدی که روی کار می‌آیند باید ادامه فعالیت‌های قبلی را در دستور کار خود قرار دهند.

– نگاه منفی که نسبت به مناطق آزاد وجود دارد و نمایندگان دوره قبلی مجلس شورای اسلامی انتقادات فراوانی نسبت به آن مطرح می‌کردند مباحثی همچون قاچاق و زمین خواری بود. این مناطق همانند حیات خلوتی دیده می‌شوند که دور از سرزمین اصلی هر اتفاقی در آنها رخ می‌دهد. به نظر شما این نگاه و ذهنیت منفی نسبت به مناطق آزاد از کجا نشأت می‌گیرد.

در وهله اول بسیاری از انتقادها و مسائلی که در ارتباط با مناطق آزاد مطرح می‌شود ریشه سیاسی دارد و ناشی از برخی از جنجارها و درگیری‌های سیاسی است. طبیعی است که عده‌ای بخواهند در ارتباط با عملکرد دولت برخی نهادها را زیر سوال ببرند و مسائلی را مطرح کنند، اما این که چرا مناطق آزاد مورد هجمه قرار می‌گیرند بنده معتقدم که این مساله به دلیل عدم وجود نظارتی بوده که در دوره‌های قبلی مناطق آزاد وجود داشته است.

به نظر بنده دیگر زمان آن گذشته است که چنین نگاهی ادامه یابد، چرا که فرآیندها در مناطق آزاد اصلاح شده و بسیاری از موضوعاتی که مطرح کرده‌اند نه اثبات شده‌اند نه این که مبانی داشته‌اند. سخت ترین و سنگین ترین هجمه نسبت به مناطق آزاد قاچاق است، فقط کافی است که شما به تعریف قاچاق نگاه کنید می‌بینید هر کالایی که به مناطق آزاد وارد می‌شود مجاز است و مصداق قاچاق پیدا نمی‌کند مگر این‌که این کالا ممنوعه شرعی و یا ساخت کشور رژیم صهیونیستی باشد، بنابراین با این تعریف هیچ کالای دیگری در منطقه قاچاق محسوب نمی‌شود و همین یک تعریف کافی است تا بدانیم در مناطق آزاد قاچاق صورت نمی‌گیرد.

قاچاق زمانی مصداق پیدا می‌کند که یک کالا از منطقه آزاد خارج شود و باید بدانیم که در مناطق آزاد مسوولیت تمامی مبادی خروجی در دست مناطق آزاد نیست و اگر قرار است قاچاقی در مناطق آزاد صورت گیرد متولی آن مناطق آزاد نیستند. متاسفانه این مساله به اشتباه توسط عده‌ای که ممکن است حتی به دلیل نقص اطلاعات هم باشد. متاسفانه به همین دلیل هجمه سنگینی علیه مناطق آزاد و دولت به راه افتاد و زمانی که دستگاه‌های نظارتی وارد عمل شدند دیدند که مساله قاچاق به مناطق آزاد ارتباطی پیدا نمی‌کند.

علاوه بر این تصور بنده بر این است که محدوده مناطق آزاد محل امنی است تا بتوانیم پدیده قاچاق را کنترل کنیم، چرا که در مناطق آزاد قاچاق موضوعیت پیدا نمی‌کند. همچنین پرونده‌های زمین خواری مربوط به دوره‌ای که ناپایداری‌های مدیریتی در مناطق آزاد حاکم بود و کنترل و نظارتی در این مناطق وجود نداشت، بنابراین به منظور واگذاری زمین شیوه‌ نامه‌ای تنظیم شد و اگر هر منطقه‌ای بخواهد واگذاری زمین را در دستور کار قرار دهد باید براساس این شیوه نامه عمل کند.

یکی از مباحثی که همواره در ارتباط با آن شنیده‌هایی وجود دارد قیمت زمین‌های واگذار شده در مناطق آزاد است. در همین راستا کمیته‌ای تشکیل شده است که جهت قیمت گذاری زمین پنج نفر عضو دارد و هر نفر یک قیمت ارائه می‌کند که پس از بررسی‌های انجام شده قیمت پایه به تصویب می‌رسد.