فریبکاری به نام تولید «تحت لیسانس» مکمل‌های غذایی/ تولید 80 درصدی مکمل‌ها در کشور
چند سال پیش کسی نامی از داروهای و غذاهای مکمل نشنیده بود و استفاده از این مواد محدود به برخی ورزشکاران بدنساز و برخی افراد فعال در این عرصه می شد ولی چندسالی است که این نوع داروهای و مکمل های غذایی برای خود، بازار پر رونقی پیدا کرده‌اند و در مناطق مختلف شهر می‌توانید واحدهای صنفی را پیدا کنید که تمام ویترین مغازه‌های خود را به این نوع مواد اختصاص داده‌اند و کالای دیگری برای عرضه ندارند. هرچند طی سال‌های اخیر شرکت‌های داخلی گام‌های بلندی برای تولید مکمل‌های غذایی برداشته‌اند اما نباید از این موضوع غافل شد که همچنان شاهد ورود مکمل‌های قاچاق به بازار هستیم، مکمل‌های قاچاقی که نفس تولید داخل را بریده‌اند.
هرچند طی سال‌های اخیر حمایت‌های وزارت بهداشت از تولید داخل به صورت چشمگیری افزایش داشته است اما بر اساس اعلام مسؤولان وزارت بهداشت در حال حاضر به مکمل‌ها هیچگونه ارز دولتی تعلق نمی‌گیرد و معمولا برای واردات این نوع مواد خوراکی ارز نیمایی تخصیص داده می‌شود. همچنین وزارت بهداشت واردات هرگونه مکملی که دارای نمونه تولید داخل باشد را ممنوع اعلام کرده است.
برای بررسی وضعیت تولید مکمل‌های غذایی در کشور با عباس کبریاییزاده، رئیس هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های رژیمی غذایی ایران گفت‌وگو کردیم.
در این مصاحبه کبریایی زاده به موضوعاتی مانند وضعیت تولید مکمل‌ها در کشور، کیفیت مکمل‌های تولید داخل، دغدغه‌های تولیدکنندگان، وضعیت خطوط تولید و تقلب در تولید مکمل‌های غذایی اشاره کرد.
*تولید مکمل‌ها طی سال‌های اخیر چقدر افزایش داشته است؟
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های رژیمی غذایی ایران، افزایش توان تولیدی در کشور و خودکفایی در امر تولید است، به گونه‌ای که تا بیش از 80 درصد نیاز بازار در داخل تولید می‌شود و این ره‌یافتی است که به آسانی به دست نیامده و سندیکا سال‌های سال است که برای رسیدن به این هدف تلاش کرده و اکنون که مکمل‌های تولید شده در کشور با این کیفیت تولید می‌شود، رضایت‌مندی مطلوبی را در کشور ایجاد کرده است.
* 80 درصد از نیاز کشور را تولیدات داخلی تامین می‌کند
* بزرگ‌ترین مشکلات و دغدغه‌های تولیدکنندگان مکمل در کشور چیست؟
اگر تاریخچه توسعه خطوط تولید مکمل‌ها را در ایران که بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که حدود سال 1387، بیش از 80 درصد از بازار داخل در اختیار محصولات وارداتی بود و شاهد وجود انواع متنوعی از محصولات مکمل وارداتی در بازار بودیم. با شکلگیری سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های رژیمی و غذایی و با مساعدت وزارت بهداشت، تولید مکمل‌ها در کشور سرعت و شتاب زیادی گرفت و امروزه که ما در خصوص صنعت تولید انواع مکمل در ایران صحبت میکنیم، صنعتی است که بیش از 80 درصد از نیاز کشور را تولیدات داخلی تامین می‌کند و تنها 20 درصد از سهم بازار، محصولات وارداتی است که در این مورد هم بیش از نیمی از ان مشابه تولید داخل است که نیازی به واردات آن نیست. در واقع تنها برای پوشش بخشی از بازار است که اصرار بر مصرف مکمل‌هایی با نام خارجی دارند، به همین دلیل این امکان که نیاز کل کشور با تولیدات باکیفیت داخلی تأمین شود هم وجود دارد.
در تولیدات مکمل بیش از فرمولاسیون بهکاررفته در تولید، کیفیت اجزای تشکیلدهنده محصول اهمیت دارد و به دلیل اعمال نظارتهایی که در وزارت بهداشت و بخش شرکت‌های تولیدی بر روی اجزای مورد استفاده تولیدکنندگان صورت میگیرد و همچنین اطمینان از اینکه اجزای با کیفیتی در این تولیدات استفاده می‌شود، به همین دلیل ما همواره تاکید و اصرار بر استفاده از مکمل‌های تولید داخل داریم چرا که مواد اولیه آنها با اطمینان از منابع معتبر زیر نظر وزارت بهداشت وارد شده است.
در حوزه مکمل‌ها هم مانند سایر صنایع، در سال‌های اخیر تکنولوژیهای جدیدی وارد شدهاست مانند فرمولاسیونهای لیپوزومال و فرمولاسیونهای کنترل ریلیز که برای گروههای سنی متفاوت و زنان باردار هم قابل استفاده است. ما شاهد هستیم که در صنعت داروسازی ایران، ظرفیت استفاده از تکنولوژیهای نوین چه در بخش پروبیوتیکها و چه در بخش فرمولاسیونهای کنترل ریلیز ایجاد شده است و امروزه که ما در رابطه با مکمل‌ها و ظرفیت آنها در ایران صحبت میکنیم، می‌توانیم قاطعانه بگوییم در داخل توانایی و دانش تولید و عرضه مکمل‌های سنتی و مکمل‌هایی با فرمولاسیونهای نوین را با بهترین کیفیت ممکن داریم.
از طرفی دیگر نگرانی همیشگی ما در خصوص مکمل‌ها این است که این محصولات قابلیت آلوده شدن به مواد غیرمجاز از جمله مخدرها را دارند زیرا اصولا ساختار مکمل‌ها به گونه‌ای است که به دلیل تعدد موادی که در آنها استفاده می‌شود و تفاوتهای ماهیتی که این مواد با یکدیگر دارند، امکان تقلب هم در کیفیت آن مواد و هم افزودن موادی که به اصطلاح غیرقانونی هستند، وجود دارد. ما بهعنوان کسانی که خود را مسؤول سلامت مردم میدانیم و همچنین بهعنوان سندیکایی که نمایندگی بخش تولید را در کشور بر عهده دارد اصرار بر این داریم که این فرآوردهها در داخل تولید شوند به این دلیل که نظارت خاصی در روند تولید فرآوردههای خارجی وجود ندارد و ما فکر میکنیم که وزارت بهداشت، سندیکاها و جامعه علمی ما باید در راستای سلامت مردم تلاش کند تا مکمل‌ها را در یک زنجیره تأمین سالم در اختیار مصرفکننده برساند.
*ایران در تولید محصولات پروبیوتیک پیشرو بوده است
* در گذشته انجمنی تحت عنوان انجمن پروبیوتیک وجود داشت، آیا اکنون این انجمن منحل شده یا با سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های رژیمی غذایی ایران ادغام شده است؟
در خصوص منحل شدن این انجمن اطلاعی ندارم اما تقریبا تمام تولیدکنندگان محصولات پروبیوتیک شرکتهایی هستند که عضو سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های رژیمی غذایی ایران هستند و حضورشان بسیار مغتنم و موثر است. ایران جز کشورهایی است که میتوان گفت در جهان در تولید محصولات پروبیوتیک پیشرو بوده است و ما تقریبا تمام محصولات پروبیتویک را از تولیدات داخل تأمین میکنیم.
* آیا در حال حاضر در تولیدات مکمل، تقلب صورت میگیرد؟
همان‌طور که در پاسخ به سوالهای قبلی گفتم به دلیل نوع ساختاری که در مکمل‌ها وجود دارد که عبارتند از انواع ویتامینها، انواع املاح، انواع عصارههای طبیعی گیاهی و عصارههای طبیعی دیگری که در آنها استفاده می‌شود.
این دست از فرآوردهها به نوعی هستند که زمینه افزودن مواد غیرمجاز به آنها وجود دارد و وقتی که این مواد افزوده شدند هم امکان شناسایی آنها راحت نخواهد بود، بنابراین در تولید مکمل‌ها بهدلیل هدفگذاری که از مصرف آنها وجود دارد و همچنین به‌طور کلی تغییراتی که مصرفکننده تمایل به دیدن آنها دارد مانند شادابی، افزایش انرژی، ارتقای سلامت، کاهش وزن، افزایش اشتها و از این قبیل تغییرات در جهت تسریع روند تاثیرگذاری در زمینه مورد نیاز از نظر تمایل و دلیل مصرف و همچنین زمینه مناسب از نظر شکل تولید در این فرآوردهها، احتمال تقلب وجود دارد.
فرض کنید اگر شما یک داروی شیمیایی و بیولوژیک را در نظر بگیرید، به دلیل اینکه این فرآوردهها یک مولکول واحد هستند اگر یک فرآورده غیرمجاز به آن افزوده شود قابل شناسایی است یعنی زمانی که محصول را به دستگاه آنالیز بزنید، پیک اضافه را مشاهده خواهید کرد. اما در مورد مکمل‌ها به دلیل تعدد موادی که به کار گرفته می‌شود معمولا پیکهای اضافه در آنالیزها دیده نمی‌شوند و مخفی باقی میمانند؛ به همین دلیل امکان تقلب در چنین فرآوردههایی بالاست.
یکی از دلایلی که اصرار بر سرمایهگذاری در تولیدات داخل داریم این است که تولیدکنندگان ما انگیزهای برای تقلب در بازار را ندارند به این دلیل که در جهت توابع قانونی کشور فعالیت می‌کنند و کوچک‌ترین انحراف و یا تقلب باعث خواهد شد که اصل سرمایه آنها آسیب ببیند و این در حالی است که تولیدکننده محصولات غیراستاندارد کشورهای دیگر چنین تهدیدی را حس نمی‌کنند.
مسأله دیگر این است که وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بر روی شرکت‌های داخلی فعال در این حوزه نظارت و بازرسیهای مستمر دارند و همچنین تمام موادی که در تولید استفاده می‌کنند را زیر نظر وزارت بهداشت وارد می‌کنند و امکان ندارد مادهای استفاده شود که نظام ثبت و ضبط بر آن حاکم نباشد.
*معتقدیم که صددرصد نیاز جامعه از طریق تولیدات قابل تامین است
* آیا در زمینه تولید مکمل‌های دارویی به خودکفایی رسیدیم؟
هشتاد درصد از بازار سهم تولید داخل است اما ما معتقدیم که صد در صد نیاز جامعه از طریق تولیدات قابل تامین است. این صنعت به مرحله‌ای از رشد و توانمندی رسیده است که شرکت‌های حاضر از تمام ظرفیت‌های خود برای افزایش بهره‌وری و تولید استفاده می‌کنند؛ به همین دلیل است که در هشتمین همایش مکمل‌های غذایی و رژیمی که یکی از همایش‌های تخصصی این حوزه به شمار می‌آید اکثر تولیدکنندگان داخلی مکمل‌ها در آن مشارکت دارند.
* آیا نیازی به واردات مکمل نداریم؟
معتقدم ما نیازی به واردات نداریم، خصوصا در شرایط تحریم که محدویدیت منابع ارزی داریم و مشکلات ارزی در کشور وجود دارد.
* آیا در حوزه مکمل امکان صادرات داریم و درحال حاضر فعالیتی در زمینه صادرات صورت میگیرد؟
به طور سنتی بازارهای صادراتی ایران بازارهای منطقه آسیای میانه مانند عراق، سوریه و افغانستان است و تقریبا عمر شرکت‌های تولید مکمل‌های نوین در ایران کمتر از 10 سال است، چنانچه شرکت‌های قدیمی بیش از چهل سال مکمل‌های سنتی را تولید کرده‌اند. ما شاهدیم که علیرغم مدت زمان کمی که شرکتها از تکنولوژیهای نوین در جهت تولید مکمل استفاده می‌کنند، در دست‌یابی به بازارهای صادراتی موثر عمل کرده‌اند زیرا حضورشان در روسیه و سایر کشورهای آسیای میانه بسیار خوب بوده و ما حتی شاهد این بودیم که به برخی از کشورهای اروپایی مثل اتریش صادرات مکمل‌ها را داشتند. بنابراین بهاعتقاد من این صنعت خیلی زود میتواند تراز تجاری خود را مثبت کند.
*حمایت‌های ارزی در حوزه مکمل‌ها
* تولید مکمل‌های رژیمی و دارویی را در سال‌ها اخیر، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برخلاف دارو که ما آمارنامههای ملی و بینالمللی را بهصورت مستمر داریم، در خصوص مکمل‌ها به این دلیل که در کشورهای مختلف مقرارات متفاوتی حاکم است برای مثال در برخی از کشورها مقررات غذا بر مکمل‌ها حاکم است، بنابراین نظام ثبت اطلاعات مدونی را در بسیاری از کشورها نداریم و نمیتوانیم بگوییم رتبه تولیدات کشور در دنیا و یا منطقه به چه صورت است. اما آنچه که مسلم است ایران جز کشورهایی است که تمام اشکال و فرمولاسیونهای مربوط به مکمل‌ها اعم از انواع شیر خشک برای اطفال تا مکمل برای سالمندان و گروههای خاص استفاده می‌شوند و حتی مکمل‌هایی که در بیماریهای خاص جنبههای درمانی دارند را تولید می‌کند و امروز پس از 10 سال سرمایهگذاری که در حوزه مکمل‌ها در ایران صورت گرفته، شاهد این هستیم که هیچ مکملی در دنیا وجود ندارد که ما امکان تولید آن را در داخل کشور نداشته باشیم.
*در مورد وضعیت حمایت‌های ارزی در حوزه مکمل‌ها برای ما توضیح بدین که وضعیت چگونه است؟
مکمل‌ها به طور کلی از ارز حمایتی استفاده نمی‌کنند و همه اجزای آن از جمله مواد اولیه با استفاده از ارز نیمایی تامین می‌شوند. البته نا گفته نماند که مواد اولیه مکمل‌ها توسط شرکت‌های داخلی تامین می‌شود.
* آماری از واردات مکمل‌ها به کشور دارید؟ وزارت بهداشت در این زمینه شفاف عمل کرده است؟
خیر؛ متاسفانه آمار واردات به طور شفاف در اختیار ما قرار نمی‌گیرد و این مشکلی است که سال‌هاست با وزارت بهداشت داریم، هرچند آقای دکتر شانه‌ساز قول داده است که آمار واردات مکمل‌ها را روی سایت قرار دهند تا شفافی در این زمینه ایجاد شود. ما باور داریم که اغلب مکمل‌های وارداتی تولید مشابه داخل دارند لذا نیازی به واردات این اقلام نیست.
*آماری از قاچاق مکمل‌ها در دست نیست
* آماری درباره قاچاق مکمل‌ها دارید؟ در برخی فروشگاه‌ها شاهد فروش مکمل‌های غیرمجاز هستیم؛ راه حل این معضل چیست؟
مکمل‌های قاچاق در داروخانه عرضه نمی‌شوند لذا به همین دلیل همواره توصیه می‌شود مردم مکمل مورد نیاز خود را از داروخانه تهیه کنند به خصوص مکمل‌هایی که دارای برچسب اصالت هستند. حضور داروساز مسوول فنی باعث می‌شود که شاهد وجود مکمل تقلبی در داروخانه نباشیم. مکمل‌هایی که در بازار غیر رسمی عرضه می‌شوند قاچاق هستند اما آماری در باره میزان قاچاق مکمل‌ها به کشور در دسترس نیست.
* تولید تحت لیسانس به چه معناست؟ صرفا ایجاد شرکت صوری و بسته بندی به معنای تولید تحت لیسانس است؟
در سال‌های اخیر شاهد بودیم محصولاتی از شرکت‌های گمنام یا دست چندم اروپایی یا آمریکایی یا شرکت‌های هندی و چینی محصولات خود را به ایران منتقل کردند و با عنوان تحت لیسانس درحال تولید هستند، این موضوع نوعی فریب است.
متاسفانه گاهی مشاهده می شود شرکت های ایرانی با برندهای خودساخته‌ای که در آمریکا یا کشورهای صرفا برای ایران تولید می شوند، همکاری‌هایی را شکل می دهند و تحت پوشش آن، داعیه دار تولید تحت لیسانس می شوند، این در حالی است که در چنین فرایندی، نه دانش فنی، نه تکنولوژی و نه ارتقای کیفیت محصولات داخلی اتفاق نمی‌افتد و فقط بازار کشورمان و پول‌های مردم به بهانه تولید تحت لیسانس از چرخه صنایع داخلی، بیرون می‌رود.
به گزارش فارس،شرکت‌های معتبری هم در ایران هستند که به درستی فعالیت می‌کنند و اخیرا توانستند بازار منطقه را در اختیار خود بگیرند و من معتقدم شروع مثبت کردن طراز تجاری در این خصوص باشد، به طور کلی تولید تحت لیسانس درخصوص محصولاتی با اعتبار جهانی مفهوم پیدا می‌کند و امیدوارم در نظام سیاست‌گذاری به این نکته توجه داشته باشیم.
