شکست ایران در بین هم گروهای خود در تجارت با عراق

داده‌های مرتبط با صادرات کالا میان ایران و عراق از افت مناسبات تجاری این دو کشور در هفت ماه نخست سال جاری حکایت دارد؛ به طوری که ایران در حال حاضر به شریک چهارم عراق بدل شده است.

براساس آمار اعلام شده از سوی اتاق بازرگانی ایران در مدت زمان مورد بررسی نزدیک به 11.5 میلیون تن کالای بدون نفت خام به ارزش 4.02 میلیارد دلار از ایران به کشور عراق صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث مقدار، افت حدود 42 درصدی و از لحاظ ارزش نیز افتی حدود 27 درصدی داشته است.

به نوشته اکوایران؛ با توجه به رابطه دیپلماتیک ایران و عراق این سؤال مطرح می شود که چرا توازن تجاری ایران و عراق از بین رفته است. براساس ارزیابی های صورت گرفته «امارات»، «ترکیه»، «چین» و «ایران» بزرگترین شرکای تجاری در حوزه واردات به عراق هستند. اما آمارهای مرکز تجارت جهانی نشان می‌دهد که عملکرد سه شریک اول تجاری عراق در زمینه صادرات به این کشور طی چند سال گذشته بهتر از ایران بوده و همگی رشد بالاتری نسبت به ایران داشته‌اند.

به گفته فعالان اقتصادی نبود ثبات قوانین یکی از عمده دلایل افت صادرات به عراق محسوب می شود. یکی دیگر از دلایل کاهش صادرات که فعالان این بازار به آن اشاره می کنند به کاهش صادرات گاز و بنزین مربوط می‌شود، براساس آمار صادرات گاز به عراق ۶۰ درصد و در صادرات بنزین به این کشور ۸۰ درصد کاهش داشته و با این شرایط در صورتی که صادرات گاز مجدد به عراق از سرگرفته شود صادرات ایران و عراق به شکل عادی در خواهد آمد.

از سوی دیگر مشکل دیگر صادرات فعالان اقتصادی به این نکته تاکید می کنند که یکی دیگر مشکلات تجاری با عراق مربوط به حمل کالا می شود؛ به گفته فعالان این بخش در این زمینه چالش‌های زیادی وجود دارد چرا که اغلب کالاهای صادراتی ایرانی در پایانه‌ها تخلیه و بارگیری مجدد می‌شود که این امر آسیب بسیاری به کالاهای صادراتی وارد شود.

تجارت با عراق در 7 ماه ابتدایی 1401

بررسی داده‌های مرتبط با صادرات کالایی بر اساس آمار گمرک ایران حاکی از این است که طی 7 ماه نخست سال جاری نزدیک به 11.5 میلیون تن کالای بدون نفت خام به ارزش 4.02 میلیارد دلار از ایران به کشور عراق صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث مقدار، افت حدود 42 درصدی و از لحاظ ارزش نیز نزدیک 27 درصد کاهش داشته است. ایران طی 7 ماهه نخست 146 هزار تن کالا به ارزش 112 میلیون دلار از کشور عراق وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ مقداری کاهش حدود 89 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز حدود 82 درصد کاهش داشته است.

بررسی تجارت میان ایران و عراق طی هفت ماهه نخست 1401 نشان می‌دهد که تبادلات تجاری فیمابین با توجه به برتری صادرات ایران در مقایسه با واردات ایران از عراق، با مازاد تجاری 3.9 میلیارد دلاری به نفع ایران برخوردار است.

علی‌رغم وجود مازاد تراز تجاری، تجارت دو کشور طی مدت مورد بررسی افت داشته است. با توجه به افت توام مقداری و ارزشی صادرات کالایی ایران به عراق و همچنین اهمیت این کشور در میان شرکای تجاری ایران (دومین شریک تجاری)، لازم است دلایل افت مزبور بررسی و تحلیل شود.

مهمترین کالاهای صادر شده از ایران به عراق –از حیث وزن کالا- شامل چه اقلامی می‌شود؟ گزارش منشتر شده از سوی اتاق بازرگانی ایران نشان دهنده آن است که محصولات ساختمانی، سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی، محصولات غذایی، فلزات و مصنوعات فلزی و محصولات شیمیایی، بیشترین اقلام صادر شده به عراق در 7 ماه نخست سال 1401 هستند. براساس آمار بیش از 69 درصد از حجم کل صادرات غیرنفتی ایران به عراق را شکل می‌دهند.

در بین این اقلام و در 7 ماهه نخست سال 1401، صادرات تعرفه مربوط به محصولات سرامیکی با ضریب جذب آب وزنی حداکثر 5 درصد با حدود 207 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشترین رشد مثبت را به خود اختصاص داده و در طرف مقابل گاز طبیعی با کاهش 88.1 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشترین افت وزنی را در میان کالاهای صادراتی داشته است.

20 قلم کالای صادرتی از لحاظ وزن

اما به لحاظ ارزش کدام کالا در میان 20 قلم کالای صادر شده از ایران به عراق قرار دارند. براساس ارزیابی های صورت گرفته صادرات 20 ردیف تعرفه هشت رقمی عمده صادر شده از ایران به عراق حکایت از آن دارد که این اقلام بیش از 42 درصد از ارزش کل صادرات غیرنفتی ایران به عراق را شکل می‌دهند.

میله‌های آهنی و فوالادی با ارزش 479 میلیون دلار مهمترین کالای صادراتی به عراق در میان اقلام صادر شده است که ارزش صادرات آن نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 16.5درصد افزایش داشته است.

گاز طبیعی دومین کالای مهم صادراتی ایران به عراق است که طی مدت مورد بررسی 359 میلیون دلار درآمد صادراتی نصیب کشور کرده است. ارزش سایر ردیف تعرفه‌های صادراتی ایران به عراق از سطوح ارزشی کمتر از 100 میلیون دلار برخوردار هستند.

20 قلم کالای صادرتی از لحاظ ارزش