شما را به اعدام محکوم می‌کنم!
برخی زندانیان را بسته‌اند، اما محمد دست‌هایش باز است. یکی از آن‌ها در حال نمازخواندن است. موصل زمانی مهم‌ترین مقر ستیزه جویان داعش در عراق بود و اکنون بیش از چهار هزار مظنون به اتهامات تروریسمی در حال محاکمه هستند.
در دادگاهی کوچک در شمال موصل، “محمد داد” بیست‌وهفت‌ساله مانند دیگر زندانیان روی زمین و رو به دیوار نشسته است.
دست‌های برخی زندانیان را بسته‌اند، اما محمد دست‌هایش باز است. یکی از آن‌ها در حال نمازخواندن است. موصل زمانی مهم‌ترین مقر ستیزه جویان داعش در عراق بود و اکنون بیش از چهار هزار مظنون به اتهامات تروریسمی در حال محاکمه هستند.
نیروهای عراقی و شبه‌نظامیان مشکوک در خط مقدم موصل؛ 13 ژانویه 2017
به گزارش فرارو، گروه‌های فعال در امور حقوق بشر از دادگاه‌های عراق برای محاکمات شتاب‌زده و توده‌ای بازداشت‌شدگان که اغلب به مجازات اعدام ختم می‌شوند، انتقاد کرده‌اند. اما مقامات عراق می‌گویند هزاران نفر دارند با منابع محدود تلاش خود را می‌کنند که مجرمان را مجازات و بی‌گناهان را آزاد کنند.
داعش تقریباً تمام خلافت خود خوانده‌اش در عراق و سوریه را از دست داد. اما حملات در برخی مناطق همچنان ادامه‌دارند و ده‌ها هزار شبه‌نظامی مشکوک در منطقه‌ای که اخیراً درگیر جنگ بود، باقی‌مانده‌اند.
یک روز پس از آزادسازی محله‌ای در موصل، نیروهای عراقی این مظنون را دستگیر کردند. اهالی غیرنظامی محله درباره ارتباط او با داعش به نیروهای عراق گزارش داده بودند. مارس، 2017
“حمید حسین” قاضی ارشد می‌گوید: “با چالش‌های زیادی روبرو هستیم. آن‌قدر زیاد که نمی‌توان آن‌ها را نام برد. گاهی مظنونان نام‌های جعلی می‌گویند.”
یک مورد رایج
محاکمه محمد یکی از چهار محاکمه‌های آن روز بود که کمتر از سی دقیقه طول کشید. قضات می‌گویند این دادرسی سریع پس از ماه‌ها تحقیق و بازجویی صورت می‌گیرد. محمد مانند بسیاری از دیگر زندانیان می‌گوید در جریان بازجویی شکنجه‌شده و به جرائمی که مرتکب نشده اعتراف کرده است.
او به قاضی‌ها گفت: “بازجو تهدید کرد که من را می‌کشد.”
نه محمد و نه وکیلش هیچ دفاعیه‌ای ارائه نمی‌دهند. او به جنگیدن برای داعش در موصل و رمادی و دریافت حقوق 225 دلار در ماه متهم شد. زمانی که قاضی اعترافات محمد را خواند و خواست پاسخ دهد، محمد سرش را پایین انداخت.
قاضی “جمال داد سنجاری” پرسید: “چرا بازجویی که تو را نمی‌شناسد این‌همه جزئیات درباره تو نوشته؟”
اعتراف محمد دوباره ثبت می‌شود و وکیلش می‌خواهد به دلیل عدم وجود شواهد کافی موکلش آزاد شود. سپس دادگاه خاتمه یافت.
در روزهای آخر نبرد موصل، برخی ستیزه جویان مظنون تسلیمِ شدند و یا توسط نیروهای عراقی بازداشت شدند؛ 5 ژوئیه 2017
حکم
محمد در مقایسه با دیگر زندانیان ظاهر قوی‌تر و مناسب‌تری دارد. پس از ده دقیقه انتظار، یک نگهبان او و وکیلش را به اتاقی راهنمایی می‌کند تا قاضی حکمش را بخواند. قاضی حکم را خواند: “شمارا به اعدام محکوم می‌کنم.”
شاید محمد ترسید و شوکه شد، اما احساسی در چهره‌اش نمایان نبود. او دومین کسی است که آن روز به اعدام محکوم شد. مرد دیگری که به اعدام محکوم شد نیز در حین شنیدن حکم آرام بود. قاضی سنجاری گفت: “بسیاری از آن‌ها شاهد نبردهای زیادی بوده‌اند. قلب‌هایشان مرده و از قبل می‌دانند چه چیزی در انتظارشان است.”
قاضی توضیح داد پس از درخواست تجدیدنظر پرونده به بغداد فرستاده می‌شود تا توسط 30 قاضی مورد بازبینی قرار گیرد. در آنجا تصمیم نهایی برای اجرا یا لغو حکم گرفته می‌شود. ممکن است حکم به 10 تا 15 سال زندان کاهش داده شود. یک نگهبان به‌سرعت محمد را از دادگاه خارج می‌کند.
متهم به عضویت در داعش
سازمان ملل اجرای مجازات اعدام در عراق را محکوم کرده است. سازمان ملل پس از اعدام‌های دسته‌جمعی ستیزه جویان در پاییز اعلام کرد: “سیستم قضایی عراق آن‌قدر ناقص است که صلاحیت صدور مجازات اعدام را ندارد.”
سازمان دیده بان حقوق بشر می‌گوید در قوانین عراق عضویت در داعش به‌تنهایی برای محکومیت متهمان کافی است و به همین دلیل حتی افرادی که دست به خشونت و قتل هم نزده‌اند ممکن است محکوم‌به اعدام شوند.
کودک یک زن عراقی تنها چند دقیقه پس از فرار از دست داعش جان خود را از دست داد؛ موصل، 5 ژوئیه 2017
قاضی سنجاری در دادگاه در دفاع از قانون گفت: “هنگام نزدیک شدن نیروهای عراق، رهبران داعش به تمام اعضای خود دستور مبارزه دادند. پس اگر به داعش سوگند وفاداری خوردند، پس برای آن‌ها جنگیده‌اند.”
هر چه می‌گذرد این تمایز روشن‌تر می‌شود. “محمد هانی” بیست‌ونه‌ساله و دانشجوی سابق رشته پزشکی به درست کردن کامپیوترهای تروریست‌های داعش متهم شد. هانی ادعا نکرد که از او به‌زور اعتراف گرفته‌شده است.
هانی گفت: “ستیزه جویان داعش کامپیوترهایشان را به مغازه من می‌آوردند. سه کامپیوتر را درست کردم. نمی‌توانستم درخواستشان را رد کنم. یک ماه بعد مغازه را بستم. آن‌ها به‌زور وارد شدند، اکثر وسایلم را شکستند و مغازه را آتش زدند.”
قاضی موافقت می‌کند: “ازآنجاکه قبل از ورود داعش مغازه تعمیر کامپیوتر داشتی، شواهدی مبنی بر عضویت شما در داعش وجود ندارد. شما آزاد هستید.”
دو روز بعد، مردی به دلیل فعالیت به‌عنوان پلیس ترافیک برای داعش به 15 سال زندان محکوم شد. از آنجا که مرد قبلاً این شغل را نداشت، قاضی معتقد است شغل جدید و اعترافاتش گواه بر عضویت او در داعش است.
زمانی که متهم با ناباوری خواست به‌حکم اعتراض کند قاضی سنجاری افزود: “30 روز وقت دارید درخواست تجدیدنظر دهید.” یک نگهبان جلو می‌آید و او را به بیرون راهنمایی می‌کند.
سنجاری می‌گوید: “اکثر اعضای سوگند خورده داعش برای این گروه جنگیدند، حتی اگر وظیفه اصلی‌شان نبود.”
