زلزله ویران کننده؛ به نفع اقتصاد یا ضرر؟
کارشناسان براین باورند، در کشورهای توسعه یافته و شهرهای پرجمعیت پس از بحران های طبیعی، سرمایه گذاری و ساخت و ساز در آن ها افزایش پیدا می کند و به همین ترتیب، رشد اقتصادی و توسعه آن شهر ها سرعت می گیرد.
«بحران های طبیعی بیش از اتفاق های تروریستی بر اقتصاد تاثیر می گذارند.» این را وارن بافت کارآفرین، سرمایه گذاری و فعال اقتصادی آمریکا، می گوید. بحران های طبیعی مانند زلزله، طوفان، سیل و گردباد بیشتر از بقیه اتفاق ها بر اقتصاد تاثیر می گذارد.همیشه پیامدهای اقتصادی زیادی از فجایع مهم به دنبال می آید. این بحران ها می تواند برای صنعت بیمه میلیاردها دلار هزینه داشته باشد.
اگر این بحران ها حاد باشند، می توانند برای دهه ها رشد اقتصادی کشور را کاهش دهد. از طرفی می توانند مسببافزایش قیمت غذا و گاز نیز باشند. به نوعی بلایای طبیعی دارایی های مادی مانند ساختمان ها، تجهیزات و همچنین سرمایه انسانی را از بین می برد و در نتیجه کشور ظرفیت تولید خود را از دست می دهد. این تاثیرات نامطلوب گاه ممکن است برای شرکت ها فاجعه برانگیز باشد و منجر به بسته شدن آن ها شود.
اما تحقیقات علمی که در خصوص تاثیرات اقتصادی بلایای طبیعی انجام می شود نشان می دهد در برخی مواقع بلایای طبیعی امکان دارد، رشد اقتصادی را افزایش دهد.یکی از احتمالات پشت این تاثیر مثبت، افزایش بهره وری از بخش شرکت های اقتصادی است. با این حال به دلیل اینکه در این مطالعات از داده های جمع آوری شده استفاده می شود، نمی توانند به چرا و چه میزان بهره وری شرکت ها پاسخ دهند.
تحقیقات بانک جهانی نشان می دهد، سونامی سریلانکا در سال ۲۰۰۴ دارایی شرکت ها تعییر داده و سود، میزان فروش سهام و سرمایه آن ها را تحت تاثیر قرارداده است. این در حالی است که پس از زلزله کوبه سال ۱۹۹۵ اشتغال و رشد ارزش افزوده در این منطقه افزایش پیدا کرد. گزارش ها نشان می دهد، سرمایه گذاری در بخش زلزله زده در کوبه نسبت به بخش های بیرون بیشتر بوده است. به همین ترتیب پس از سیل شدیدی که در سال ۲۰۰۰ در اروپا رخ داد، میزان افزایش اشتغال و افزایش دارایی در بخش های بحران زده بیش از بقیه بخش های اروپا بوده است. در کوبه نیز با اینکه تاثیرات منفی اقتصادی در کوتاه مدت در ژاپن دیده شد، پس از اندکی این تاثیرات نیز از بین رفت.
اقتصاد ژاپن پس از زلزله ۹ ریشتری و سونامی که در مارچ ۲۰۱۱ رخ داد، ضربه سنگیگی را خرد. تخمین زده می شود که حدود ۲۸ هزار نفر کشته و حدود ۵۰۰ هزار نفر آواره شدند. این سونامی به نیروگاه هسته ای ژآپن صدمه زد و تشعشعات هسته ای وارد اقیانوس آرام شد و به ۴ هزار برابر حد مجاز رسید. بانک جهانی تخمین زده است که این بحران حدود ۲۳۵ میلیارد دلار هزینه برای کشور داشته است.
گری بکر، اقتصاددان آمریکایی در یکی از یادداشت های خود نوشته بود:« تردیدی نیست که ژاپن طی دو دهه گذشته بدشانس بوده است؛این کشور رشد اقتصادی کندی داشته، تقابل با چین که اقتصادی نوظهور داشت و سرانجام بزرگ ترین زمین لرزه ثبت شده در ژاپن را ثبت کرده است.زمین لرزه ای که نه فقط مستقیما خسارت بزرگی به بار آورد، بلکه یک سونامی با قدرت تخریبی عظیم را به راه انداخت.»
وب سایت استاتیستا، ۱۰ کشوری که صدمه های زیادی از زلزله بین سال های ۱۹۰۰ تا ۲۰۱۶ تجربه کردند، را منتشر کرده است. بر اساس این آمار، ایران دهمین کشوری است که طی ۱۱۶ سال گذشته از زلزله ۱۱.۸۳ میلیارد دلار خسارت دیده است. از طرفی بیشترین کشور ژاپن است که طی این مدت ۳۵۹.۶۶ میلیارد دلار صدمه دیده است.
زلزله در گرو رشد اقتصادی
بر اساس گزارش اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا، حدود ۱۹۵ زلزله ۵.۵ ریشتر به بالا از سال ۱۹۸۵ تا ۲۰۱۵ در کشورهای در توسعه یافته رخ داده است.
خسارت های کشورهای توسعه یافته، بیشتر اقتصادی بوده و شامل هزینه های مستقیم می شود. اما کارشناسان براین باورند، بعد از هر حادثه طبیعی در کشورهای توسعه یافته و شهرهای پرجمعیت پس، سرمایه گذاری و ساخت و ساز در آن ها افزایش پیدا می کند و به همین ترتیب، رشد اقتصادی و توسعه آن شهرها سرعت می گیرد.
به عبارتی گزارش بانک جهانی نشان می دهد، در کشورهایی مانند توکیو پس از زلزله شدید، ساخت و ساز و سرمایه گذاری رونق گرفته و به همین ترتیب رشد اقتصادی نیز افزایش پیدا کرده است.
با توجه به تأثیر و نفوذ اقتصادهای جدید در سیستم جهانی، میزان توان این کشورها برای مقابله با بلایا از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. در واقع میزان استقامت و توانایی کشورها برای مقابله با تبعات سنگین بلایای طبیعی عامل تعیین کننده بوده و حتی می تواند جایگاه و بلندپروازیهای آنها در سطح اقتصاد جهانی را تحت تأثیر قرار دهد.
