جایگاه راهبردی سودان برای مصر؛ نقش رود نیل در روابط دوجانبه

بررسی روابط میان سودان و مصر نشان می دهد که قاهره بیش از خارطوم به از بین بردن تنش های موجود و تقویت روابط دوجانبه نیاز دارد.

روابط دیپلماتیک میان مصر و سودان طی دوره اخیر شاهد تنش و عدم ثبات بوده به طوریکه بسیاری از تحلیل گران معتقدند سودان رویکرد جدیدی را در قبال مصر در پیش گرفته و واکنش ها و تصمیمات شدیدتری علیه این کشور اتخاذ می کند.

اخیرا عمر البشیر رئیس جمهور سودان در سفر خود به اتیوپی اعلام کرده بود که امنیت ملی این کشور بخش جدانشدنی از امنیت ملی سودان است و هر تهدیدی علیه امنیت اتیوپی تهدید مستقیم علیه امنیت سودان است؛ روی این سخنان در واقع مصر بوده است.

نیروهای هوایی سودان و عربستان به تازگی مانور مشترکی در نزدیکی مرزهای جنوبی مصر اجرا کردند و یکی از مقامات نظامی سودان اعلام کرد که این مانور با هدف افزایش توان رزمی دو کشور و مبارزه با هر تهدید مشترکی انجام می شود.

اقدامات سودان علیه مصر ابعاد فرهنگی و اقتصادی را نیز در برگرفته به طوریکه احمد بلال وزیر اطلاع رسانی سودان طی سخنانی گفت که اهرام سودان قدیمی تر و اصیل تر از اهرام مصر است و فرعون زمان حضرت موسی(ع) مصری نبوده بلکه در واقع سودانی بوده است.

همچنین سودان از وارد کردن سبزیجات و میوه جات از کشورهای سوریه، لبنان، اسپانیا و آفریقای جنوبی به جای مصر خبر داد. سخنگوی پلیس سودان نیز اعلام کرد که مصری هایی که بین ۱۶ الی ۵۰ سال سن دارند باید برای ورود به این کشور ویزا تهیه کنند.

به نظر می رسد که سودان تلاش می کند تا خود را به دیگر کشورهای عربی به غیر از مصر نزدیک کند. در این خصوص نمی توان به سخنان عمر البشیر رئیس جمهور سودان علیه مصر از طریق شبکه العربیه اشاره نکرد.

البشیر، مصر را به مداخله در امور سودان و حمایت از مخالفان این کشور به ویژه سالواکر رئیس جمهور سودان جنوبی و ایجاد تنش در خصوص منطقه مورد نزاع «حلایب و شلاتین» متهم کرده و این کشور را به مراجعه به شورای امنیت در صورت عدم موافقت برای رایزنی درباره این منطقه مورد نزاع تهدید کرد.

عمر البشیر حتی سفر به اتیوپی برای شرکت در جشن های قومی این کشور را به دعوت عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر برای شرکت در نشست سرمایه گذاری در شرم الشیخ با حضور چهار رئیس جمهور آفریقایی و تعداد زیادی از مقامات این قاره ترجیح داد. در جریان سفر البشیر به اتیوپی تعداد زیادی از مسئولان این کشور وی را همراهی کردند در حالیکه البشیر تنها به اعزام معاون نخست وزیر برای شرکت در نشست شرم الشیخ اکتفا کرد.

یک سایت آمریکایی با نام «افریکن اینتلیجنس» نیز به تازگی گزارش داده بود که بعد از سفر مایک پنس معاون رئیس جمهوری آمریکا به قاهره دستوراتی به سازمان اطلاعات آمریکا داده شد تا برای آرام کردن تنش میان سودان و مصر وارد عمل شود. بر این اساس، سازمان اطلاعات آمریکا باید برای آرام کردن اوضاع به عمر البشیر رئیس جمهوری سودان فشار آورد تا تنش میان دو طرف از بین برود.

سایت مذکور گزارش داد که سازمان اطلاعات آمریکا میان سازمانهای اطلاعات سودان و مصر رایزنی انجام داده تا دو طرف به مسائل مشترک خود مانند حضور اعضای اخوان المسلمین در سودان و مسأله منطقه حلایب و شلاتین و بحران سد النهضه اتیوپی بپردازند.

این در حالیست که دولت سودان به تازگی در نامه خود به شورای امنیتی تأکید کرد که منطقه حلایب متعلق به سودان است و شهروندان سودانی در این منطقه در معرض بازداشت و نقض حقوقشان از سوی مصر قرار دارند.سودان از سال ۱۹۵۸ تا کنون هر سال شکوائیه‌ای علیه مصر به شورای امنیت ارائه می‌کند. از زمان استقلال سودان در سال ۱۹۵۹، مثلت مرزی حلایب و شلاتین به منطقه مورد منازعه مصر و سودان تبدیل شده است و در حال حاضر ارتش مصر در این منطقه حضور دارد.

مصر نیز به صورت بی سابقه ای پایان سال گذشته اقداماتی را در خصوص شکایت علیه سودان و ساخت صد واحد مسکونی در حلایب و سد و بندر برای صید در شلاتین اتخاذ کرد.

با وجود تمام این تنشها و اختلاف اما سودان در نگاه مصر یک کشور استراتژیک و راهبردی به شمار می آید. اما سؤال اصلی این است که چرا سودان برای مصر مهم است؟

«سد النهضه»

سودان تنها به همین حد از اقدامات علیه مصر بسنده نکرده و در مسأله ای که قاهره آن را مسأله مرگ و زندگی می داند یعنی سد النهضه جانب آدیس آبابا را می گیرد. این سد بروی رود نیل ساخته میشود؛ رودی که از کشورهای اوگاندا، سودان و مصر و از شهرهای مهمی چون خارطوم، پایتخت سودان، و قاهره، پایتخت مصر، می‌گذرد و سرانجام به دریای مدیترانه می‌ریزد.

سودان اعلام کرده که این سد با سیاستهایش سازگاری دارد اما مصر نسبت به ساخت این سد و تاثیر آن بروی میزان سهمیه اش از رود نیل بسیار نگران است.

این حمایت از اتیوپی و عدم حمایت از مصر شدیدا باعث تضعیف موقعیت قاهره شده است. به همین دلیل قاهره به تقویت روابط خود با خارطوم نیاز دارد تا در خصوص مسأله سد النهضه تنها نماند.

قاچاق سلاح از سودان به مصر

مسأله دیگر مسأله قاچاق سلاح از سودان به مصر است. نیروهای امنیتی مصر در اکتبر گذشته توانستند محموله بزرگ سلاح که از سودان به مصر می آمد کشف و ضبط کنند. تحقیقات انجام شده نشان داد که این نخستین محموله قاچاق سلاح نبوده و قبل از آن هم این روند ادامه داشته است.

تشدید تدابیر امنیتی در مرزهای مصر و لیبی گروه های قاچاق سلاح را بر آن داشت تا از طریق سودان این کار را انجام دهند. به وجود آمدن تنش در روابط سودان و مصر باعث می شود مقامات خارطوم نسبت به قاچاق سلاح به مصر بی توجه باشند که این مساله احتمال اقدامات تروریستی در مصر را افزایش می دهد.

بحران محصولات غذایی و زمین های کشاورزی

مصر در حال حاضر با بحران خودکفایی در زمینه تولید محصولات غذایی و کمبود زمین های زراعی رو به رو است. این در حالیست که سودان زمین های زراعی گسترده ای دارد که البته باید در آنها برای تولید محصولات زراعی سرمایه گذاری شود.همین زمین های کشاورزی بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس نظیر امارات، کویت و عربستان را جذب خود کرده است و اگر مصر می خواهد که از غافله عقب نماند باید روابط خود را با سودان بهبود بخشد.

بنابراین به نظر می رسد که در تنش میان روابط سودان و مصر بازنده اصلی قاهره است و هر چقدر که سودان تمایلی به تقویت روابط با مصر ندارد قاهره نیاز مبرم به این روابط دارد.