بازار سیاه چند هزار میلیاردی پیرامون یک آزمون ۴ ساعته
بنا به اظهارات رئیس دانشگاه آزاد، آزمون چهار ساعته کنکور ۸ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد. آموزشگاه‌های کنکور و معلمان خصوصی سهم بالایی در این گردش مالی دارند.
میلاد مرادی: کم نیستند تعداد والدینی که در ایران نگران قبول نشدن فرزندشان در کنکور سراسری هستند. بسیاری از خانواده‌ها از همان سنین پایین، کلاس‌های تقویت تحصیلی را برای فرزندان خود در نظر می‌گیرند.
به گزارش بازتاب آموزشگاه‌های مختلف با تبلیغات فراوان خانواده‌ها را تشویق می‌کنند تا برای تقویت پایه تحصیلی فرزندان خود، آنها را در کلاس‌های آموزشی ثبت نام کنند. اما پشت پرده این تبلیغات چیست؟
افزایش نرخ رشد جمعیت در دهه‌های گذشته، باعث شد تا خیل عظیمی از دانش‌آموزان در دهه ۷۰، ۸۰ و ۹۰ وارد سیستم آموزشوپرورش شوند. فضای حاکم بر جامعه عملا این گونه القا کرد: تنها راه خوشبختی و سعادت از راه کنکور و تحصیل در دانشگاه می‌گذرد.
انحصاری کردن خوشبختی و خالی کردن جیب مردم
افزایش تعداد دانش‌آموزان و برجسته شدن کنکور به عنوان تنها مسیر خوشبختی، عاملی شد تا آموزشگاه‌های کنکور با هدف کسب درآمد نگاه مشتری‌مابانه به دانش‌آموزان داشته باشند.
این در حالی است که برخی با انتقاد از کنکور، این آزمون را فاقد صلاحیت کافی برای تشخیص میزان علم دانش‌آموزان جهت ورود به دانشگاه می‌دانند. برخی دیگر نیز به حواشی پیرامون کنکور از جمله کلاس‌های آموزشی مختلف که در این راستا شکل گرفته، انتقاد می‌کنند.
اکنون چند سالی است که دولت و مجلس به دنبال حذف غولی به نام کنکور هستند. اما این تلاش‌ها تا کنون راه به جایی نبرده است. ابتدا قرار بود که نهایتا تا سال ۱۳۹۱ کنکور حذف شود. بعد از آن نیز، براساس سوابق تحصیلی دانش‌آموزان، نسبت به پذیرش آنها در دانشگاه‌ها اقدام شود. اما این قانون هیچ‌گاه اجرایی نشد.
کلاس‌های کنکور و برگزاری آزمون و مسائل این‌چنینی دارای ۸ هزار میلیارد تومان گردش مالی است.
شهریور ماه امسال، رئیس کمیسیون آموزش مجلس با انتقاد از سازمان سنجش، گفت: «طبق قانون باید تا سه سال آینده کنکور حذف شود.» اما فرهاد رهبر، رئیس دانشگاه آزاد اخیرا مبحثی را در مورد پشت پرده عدم حذف کنکور مطرح کرده است.
رهبر ضمن اشاره به گردش مالی بالای صنعت کنکور، می‌گوید: «کلاس‌های کنکور و برگزاری آزمون و مسائل این‌چنینی دارای ۸ هزار میلیارد تومان گردش مالی است. که افرادی اجازه نمی‌دهند، کنکور حذف شود.»
وی در بخشی از اظهارات خود می‌گوید: «ببینید این افراد چه کسانی هستند و چرا نمی‌گذارند کنکور حذف شود؟ چرا به جامعه استرس می‌دهند و اجازه نمی‌دهند نظام آموزش عالی در ایران مانند دنیا عمل کند؟ این طرح را دنیا اختراع کرده و ما می‌توانیم از آن استفاده کنیم»
البته فرهاد رهبر نامی از این افراد نبرده است. اما از کلاس‌های کنکور و برگزاری آزمون صحبت کرده است. در حال حاضر بر اساس قانون، آموزشگاه‌های علمی آزاد می‌توانند کلاس تقویتی برای کنکور برگزار کنند.
در سالیان اخیر برخی از آموزشگاه‌های کنکور با تبلیغات زیاد و القای استرس به خانواده‌ها و فرزندان آنها در پی افزایش تعداد ثبت نامی‌های خود برآمدند. بیلبوردهای تبلغیاتی مختلف در سطح شهر خبر از انواع و اقسام آموزشگاه‌های مختلف می‌دهند. در دو سه سال اخیر با کم شدن تعداد جمعیت دانش‌آموزان، رقابت بین آموزشگاه‌های مختلف تنگ‌تر شده است.
برخی از آموزشگاه‌ها ادعا دارند که با شرکت کردن در کلاس‌های آموزشی آنان، قبولی در کنکور برای افراد تضمینی است. برخی مدرس‌ها در بین آموزشگاه های مختلف اسم و رسم پیدا کرده‌اند. به نحوی که بیان می‌شود اگر فلان درس را با این استاد بگذرانید، درصد بالای آن درس در کنکور تضمینی است.
تمام هزینه‌ها برای کنکور
سمینارهای یک روزه نیز با شعار «کنکور را یک روزه بیاموزید» در چند سال گذشته رشد چشم‌گیری داشته است. از طرفی آموزشگاه‌های بسیاری در کشور وجود دارند که غیرمجاز هستند.
مدیر کل آموزشوپرورش استان تهران در سال ۹۳ از وجود ۹۵۰ موسسه آموزشی غیرمجاز در تهران خبر داده بود. جالب تر آنکه به گفته وی تعداد آموزشگاه‌های مجاز ۸۵۰ عدد است. این آمار کمتر از تعداد آموزشگاه‌های غیرمجاز است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گردش مالی آموزشگاه‌های آزاد مجاز در تهران را ۲۳۰۰ میلیارد تومان برآورد کرده بود. همچنین معتقد است با احتساب گردش مالی موسسات آموزشی غیرمجاز، این عدد به ۴۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.
البته این آمار مربوط به کل آموزشگاه‌های آزاد است که آموزشگاه‌های کنکور بخشی از آنها هستند. با این وجود این حجم از گردش مالی برای آموزشگاه‌های تهران مقدار قابل توجهی است.
آرمین یکی از آن داوطلبان است که در در کنار هزینه‌های نجومی برای کنکور اما رتبه ۹ هزار را کسب کرده است.
مسئله تنها به آموزشگاه‌های کنکور ختم نمی شود. برخی از دانش‌آموزان برای کسب رتبه بهتر حاضر به قبول شهریه‌های هنگفت معلمان خصوصی هستند. با این وجود، برخی از آنان نتیجه خوبی را نیز کسب نکرده‌اند.
آرمین یکی از آن داوطلبان است که در در کنار هزینه های نجومی برای کنکور اما رتبه ۹ هزار را کسب کرده است. وی با بیان اینکه نمی‌تواند در صورت پدرش نگاه کند، می‌گوید: «سال گذشته ۷۰ میلیون تومان هزینه مشاور، حدود ۲۰ میلیون تومان هزینه مدرسه، ۶۰ میلیون تومان هزینه کلاس‌های کنکور و چند میلیون تومان دیگر هم هزینه اردوهای مطالعاتی و کتاب‌های درسی کرده است.»
مینا حیدری، مادر یکی دیگر از داوطلبان که فرزندش در دانشگاه شریف پذیرفته شده است، در مورد شهریه‌های نجومی اساتید خصوصی کنکور، می‌گوید: «نرخ شهریه‌های نجومی اساتید برجسته کنکور که تقریبا زمان آن حدود یک ساعت و ۵۰ دقیقه است، به این شرح است: معارف هر جلسه ۵۰۰ الی ۶۰۰ هزار تومان، جبر و ریاضیات هر جلسه ۶۰۰ هزار الی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، عربی هر جلسه ۴۰۰ الی ۶۰۰ هزار تومان، زیست هر جلسه دو میلیون تومان، شیمی هر جلسه ۸۰۰ هزار الی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است»
قطعا این مقدار هزینه برای تمام معلمان خصوصی یا تمام آموزشگاه‌ها نیست. اما مبالغ نشان می‌دهد که در سایر مناطق نیز قطعا رقم‌هایی بالاتر از حد متعارف وجود دارد.
اما قانون در مورد تدیس خصوصی و آموزشگاه‌های آزاد چه می‌گوید؟
مدیر کل آموزشوپرورش استان تهران در این مورد می‌گوید: «تدریس خصوصی را اساسا قبول نداریم، آن را توصیه نمی‌کنیم و به شدت منع می‌کنیم. در آموزشگاه‌ها داوطلبان با استانداردهای معین تحت آموزش قرار می‌گیرند و نظارت نسبی بر آنها داریم. اما در تدریس خصوصی امکان چنین نظارتی وجود ندارد. لذا نمی‌توان عوارض ناشی از آن را به طور قانونی پیگیری کرد.»
نقص و نقض قانون
قانون برای نظارت بر معلمان خصوصی هیچ استاندارد مشخصی ندارد. اما آموزشگاه‌های علمی آزاد از آییننامه خاص خود پیروی می‌کنند. آییننامه آموزشگاه‌های آزاد در سال ۱۳۸۰ به تصویب وزارت آموزشوپرورش رسیده است. براساس این آییننامه، «شورای نظارت» بر کار آموزشگاه‌های علمی آزاد نظارت خواهد کرد. اعضای این شورا اکثرا متشکل از مسئولان آموزشوپرورش هستند.
براساس این آییننامه «شورای نظارت» وظیفه صدور و ابطال مجوز آموزشگاه‌ها را دارد. همچنین این شورا وظیفه رسیدگی به تخلفات را بر عهده دارد. اختیارات شورای نظارت در آییننامه کاملا مشخص است.
به عنوان مثال در ماده ۲۰ از فصل سوم این آییننامه آمده است که «آموزشگاه به هیچ‌وجه و تحت هیچ عنوان حق دریافت وجوه اضافی غیر از شهریه تاییدشده از سوی شورای نظارت استان را نخواهند داشت.»
همچنین ماده ۱۹ همان فصل در مورد تبلیغات آموزشگاه‌ها، می‌گوید: «آگهی‌های تبلیغاتی آموزشگاه باید با تایید اداره آموزشوپرورش منتشر شود.»
با وجود چنین ماده قانونی، اما شاهد عدول برخی آموزشگاه‌ها از این ماده قانونی هستیم. به عنوان مثال، بارها مشاهده شده است که یکی از رتبه‌های برتر کنکور با حضور در برنامه‌های تبلیغاتی چندین موسسه ادعا می‌کند که از منابع و کلاس‌های آموزشی آنان استفاده کرده است.
تعجب‌آور است که یک آزمون چهار ساعته چگونه می‌تواند این حجم از منابع مالی را به گردش در بیاورد.
یکی از رتبه‌های برتر کنکور در این زمینه می‌گوید: «بعد از اعلام نتایج ، آموزشگاه‌ها و چاپ‌کنندگان کتاب‌های کنکور مدام با شماره تلفن منزل که مدرسه در اختیارشان قرارداده بود، تماس می‌گرفتند و پیشنهادات مختلفی ارائه می‌کردند.»
این موارد نشان می‌دهد که نظارت بر آموزشگاه‌های کنکور آنطور که باید باشد، پیگیری نمی‌شود. با وجود آنکه در این رابطه قانون همه چیز را براساس آییننامه آموزشگاه‌های علمی مشخص کرده است.
تعجب‌آور است که یک آزمون چهار ساعته چگونه می‌تواند این حجم از منابع مالی را به گردش در بیاورد. حذف کنکور یا نظارت بهتر بر فعالیت‌های آموزشی آموزشگاه‌ها و معلمان خصوصی دو راهکاری است که باید انتخاب شوند. آموزشوپرورش به عنوان نهاد اصلی که وظیفه سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری در این عرصه را بر عهده دارد، باید راه چاره را دریابد.
