آقای ظریف این را بهتر از همه می‌داند، اما…
دیدارهایی که بین وزیر خارجه ایران و همتای آمریکایی سابقش صورت گرفته، ایران را در کانون تنش‌های سیاسی داخلی آمریکا قرار داده و واکنش‌های تندی از جانب دولت دونالد ترامپ برانگیخته است.
به گزارش فرارو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که ورود او به کاخ سفید شکاف‌ها و اختلافات سیاسی و اجتماعی قابل‌توجهی در آمریکا ایجاد کرده است، از هر رویداد مناقشه‌برانگیزی برای افزایش محبوبیتش و جوسازی علیه دمکرات‌ها استفاده می‌کند.
دیدارهای محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، و جان کری، وزیر خارجه اسبق آمریکا، که هر دو از معماران توافق هسته‌ای بودند، فرصتی در اختیار ترامپ و مقامات دولت او قرار داده تا مجددا ژست دفاع از منافع آمریکا را بگیرند و بر “معایب” برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تاکید کنند.
نخستین دیدار ظریف و کری در دوره ترامپ، در جریان کنفرانس امنیتی مونیخ در فوریه ۲۰۱۸ اتفاق افتاد. در آن زمان بحث بر سر امکان خروج ترامپ از برجام داغ بود. بنا به گفته نشریه نیویورکر، کری در این دیدار ظریف را ترغیب کرده که هر چه دولت ترامپ انجام دهد، ایران توافق هسته‌ای را ترک نکند. از آنجا که این دیدار در جریان فعالیت کنفرانس امنیتی مونیخ، که رهبران جهانی زیادی در آن شرکت می‌کنند، اتفاق افتاد، دولت ترامپ به آن واکنش تندی نشان نداد. زیرا دیدار شخصیت‌ها در حاشیه اجلاس‌های بین المللی معمولا امری بدیهی است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، هم این دیدار را تایید کرد و آن را “در چارچوب تامین منافع ملی” دانست.
اما زمانی که معلوم شد ظریف و کری دیدارهای برنامه‌ریزی‌شده دیگری هم انجام دادهاند، دولت ترامپ به تدریج صبر خود را از دست داد.
قرار بود در ۱۲ ماه می گذشته ترامپ درباره ماندن در برجام یا خروج از آن تصمیم‌گیری کند. با آغاز این ماه، فشار‌های جهانی بر ترامپ برای ماندن در توافق هسته‌ای بیشتر شد. در حالی که رهبران اروپایی یکی پس از دیگری به واشنگتن می‌رفتند تا ترامپ را به ماندن در برجام متقاعد کنند، ناگهان روزنامه بوستون گلوب از یک دیدار دیگر ظریف و کری پرده برداشت.
این روزنامه در چهارم ماه می، در گزارشی اختصاصی مدعی شد که دو هفته قبل ظریف و کری برای بررسی راهکار‌های نجات برجام، در مقر سازمان ملل، بی‌سروصدا با هم دیدار کردند. این گزارش با واکنش تند ترامپ مواجه شد. ترامپ یک روز قبل از اعلام خروج از برجام، یعنی در هفتم ماه می، در توئیتر خود نوشت:” ایالات متحده به دیپلماسی سایه و احتمالا غیرقانونی کری درباره توافق بسیار بدمذاکره شده ایران نیازی ندارد. او کسی است که در وهله اول این افتضاح را رقم زده است”.
در حالی که قرار بود ترامپ در ۱۲ می، درباره برجام تصمیم‌گیری کند، یک روز بعد از این توئیت، آمریکا را به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای خارج کرد و تحریم‌ها را مجددا بر علیه ایران برقرار کرد.
ترامپ سرانجام از برجام خارج شد و حتی بنا به اذعان خودش، رکس تیلرسون، وزیر خارجه سابق، را به دلیل اختلاف بر سر برجام اخراج کرد. تیلرسون و مک‌مستر، مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، از جمله کسانی بودند که مخالف خروج ترامپ از برجام بودند، اما هر دو برکنار شده و افراد تندرویی مثل جان بولتون و مایک پومپئو، جایگزین آن‌ها شده‌اند.
حتی پس از خروج ترامپ و روی کار آمدن تیم جدید و سختگیر او، جنجال دیدارهای ظریف و کری برای نجات برجام هنوز ادامه داشت. کری اخیرا در حین تبلیغ کتاب خاطراتش، گفته از زمانی که او منصب وزارت خارجه را ترک کرده، “سه یا چهار بار” با ظریف دیدار کرده است. این خبر نسبت به اخبار دیدارهای قبلی، واکنش‌های تندتری را در پی داشت.
واکنش تند ترامپ به دیدارهای ظریف و کری. ترامپ، تلویحا کری را به مامور ایران بودن، متهم کرده است
ترامپ که لقب “پدر” برجام پایان‌یافته را به کری داده است، این بار در واکنش به دیدارهای ظریف و کری توئیت تندی منتشر کرد و نوشت:” جان کری، با رژیم بسیار متخاصم ایران، دیدارهای غیرقانونی داشته است. امری که فقط می‌تواند به زیان مردم آمریکا، کار بزرگ ما را تضعیف کند. او به آن‌ها گفته تا آخر دولت ترامپ صبر کنید. آیا او طبق قانون ثبت عاملان خارجی، ثبت‌نام شده است؟ بد است”.
مایک پومپئو، وزیر خارجه، هم تعامل کری با ایران را “ناشایست، بی‌سابقه و ناسازگار با سیاست خارجی آمریکا دانست” و خواستار رها کردن توافق هسته‌ای شد. پومپئو مدعی شد که ”برخلاف آنچه به مردم آمریکا گفته شده، برجام همه مسیر‌های ایران برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای را نبست”.
علاوه بر این، سایر مقامات دون‌پایه آمریکا و رسانه‌های محافظه‌کار این کشور، به شدت از این دیدار‌ها انتقاد کردند و حتی برخی خواستار “حبس” جان کری شدند و او را به “خیانت” متهم کردند.
دلیل عمده این دیدارهای ظریف و کری، نجات برجام عنوان شده است. اما پرسشی که اینجا مطرح می‌شود، این است جان کری اکنون چه صلاحیت و اختیاری در کاخ سفید دارد که بتواند برجام را نجات دهد؟ مضاف بر این، ترامپ مکررا از میراث باراک اوباما انتقاد می‌کند و حتی گاهی اوقات به دروغ، سخانی را به او نسبت می‌دهد. بسیاری از ناظران معتقدند یکی از دلایل اصلی خروج ترامپ از توافقاتی مانند برجام و توافق آّب‌وهوایی پاریس، نفرت او از چیزی به نام میراث اوباما است؛ بنابراین بدیهی است که کسانی که این میراث را رقم زدند، نمی‌توانند تاثیری چندانی بر دیدگاه‌های ترامپ داشته باشد.
این پرسش را هم می‌توان مطرح کرد، چگونه می‌توان به توانمندی کری برای نجات برجام امیدوار بود در حالی که ترامپ، تیلرسون را به دلیل مخالفتش با خروج از برجام اخراج کرده است؟ آیا اساسا با وجود افرادی مانند بولتون و پومپئو، جایی برای تاثیرگذاری کری بر دولت ترامپ باقی می‌ماند؟
علاوه بر این، در اثر کشمکش‌های حزبی در آمریکا، بخصوص در دورانی که انتخابات نزدیک باشد، ممکن است حتی موضوعاتی که اهمیت چندانی نداشته باشند، به دستاویزی برای زدن رقیب تبدیل شوند. کما اینکه اکنون در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره بحث دیدارهای ظریف و کری نیز به مناقشه‌ای حزبی تبدیل شده است. حتی زمانی که ترامپ، نامزد شدن احتمالی کری در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ را به استهزا گرفت، از او به عنوان “پدر” برجام تمام‌شده یاد کرد.
درباره نتایج یا محتوای دیدارهای ظریف و کری جزئیات زیادی منتشر نشده است. اما تاکنون یک نتیجه این دیدار‌ها آشکار شده است. این دیدار‌ها نه تنها تاثیری بر موضع ترامپ در قبال برجام نگذاشته بلکه بر آتش ایران‌هراسی ترامپ و دولتش، بنزین ریخته است.
البته در این باره، نمی‌توان حکم کلی صادر کرد. ظریف، دیپلمات کهنه‌کاری است و از دوران جوانی درگیر فعالیت‌های دیپلماتیک بوده است. علاوه بر این، او در آمریکا، تحصیل کرده و سال‌ها در سازمان ملل حضور داشته است و بنابراین، آشنایی بسیار خوبی با سیاست‌ورزی‌های داخلی آمریکا دارد. او بهتر از همه می‌داند که چنین دیدارهایی تا چه اندازه می‌تواند توسط دولت ترامپ علیه دمکرات‌ها مورد بهره‌برداری قرار گیرد و ایران را به یک موضوع داخلی آمریکا تبدیل کند. اما چرا او چنین دیدارهایی را با کری انجام داده است؟ به هر حال، شاید در ماه‌ها یا سال‌های آینده پاسخ این پرسش مشخص شود و شاید هم نتایج مثبت این دیدار‌ها معلوم شود.
