راز سکوت کنگره در قبال برجام / هژبری: اروپایی ها، وارد بازی آمریکا نشدند

یک کارشناس مسائل بین المللی دلایل سکوت کنگره در قبال برجام و چشم انداز آن را بررسی کرده است.
کنگره علی‌رغم همه گمانه‌زنی‌ها در مورد لغو برجام و برگشت تحریم‌های هسته‌ای، در این مورد سکوت کرد. توپ دوباره به زمین ترامپ برگشته است. ترامپ و نماینده آمریکا در سازمان ملل در این دو ماه گذشته تلاش‌های بسیاری کردند که برگه حضور منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی آن را در چشم رسانه‌ها و شرکای اروپایی خود بزرگ و غیرقابل بخشش جلوه دهند تا شاید فاتحه برجام را از این مسیر بخوانند. آخرین بار آن نیز نمایش نیکی هیلی با ارائه اسنادی ادعایی و نسبت دادن موشک یمنی به ایران بود. سوال این است که کنگره چرا در این باره سکوت کرد و تصمیم آمریکایی‌ها دربارۀ برجام چیست؟ در اینباره با محمد علی هژبری کارشناس مسائل بین‌المللی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه قسمت اول آن را می‌خوانید:

به نظر شما دلیل سکوت کنگره در مورد برجام پس از طی ۶۰ روز فرصت آن چیست؟

ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده روز جمعه ۲۱ مهر ۱۳۹۶(۲۰ اکتبر ۲۰۱۷) استراتژی جدید واشنگتن در برابر ایران را اعلام کرد و با بیان این که نمی‌تواند پایبندی تهران به توافق اتمی موسوم به برجام را تایید کند، از استراتژی جدید علیه ایران خبر داد.استراتژی جدیدی که به تعبیر ترامپ با اعمال تحریم‌های سنگین علیه سپاه پاسداران ایران آغاز می ‌شود.
به تعبیر نیکی هیلی سفیر ایالات متحده امریکا در سازمان ملل: ” کنگره اکنون این فرصت را پیدا کرده است تا توافق اتمی با ایران را از دنیایی فانتزی که دولت اوباما ایجاد کرد به دنیایی واقعی نشان دهد.”
نکته مهم اینکه اوباما برجام را به عنوان مهم ترین توافق کنترل تسلیحات قرن در قالب یک فرمان اجرایی میدانست و نه یک معاهده. این امر، کنگره را به حاشیه می راند. اما ترامپ با عدم تصدیق برجام و معاهده چندجانبه تلقی کردن آن، کنگره را به روند تصمیم گیری در این باره وارد کرد.
با اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته ای از سوی ترامپ، بنا به قانون، کنگره دو ماه فرصت داشت که تصمیم بگیرد که تحریم های هسته ای ایران را بازگرداند و یا قانونی برای تشدید نظارت بر برجام و فشار بر ایران تصویب کند.
همزمان با اعلام نظر کاخ سفید، «کوین مک کارتی» رهبر اکثریت جمهوریخواه مجلس نمایندگان و «اد رویس» رئیس جمهوریخواه کمیته روابط خارجی این مجلس در یک بیانیه مشترک خبر از رای گیری در مورد ” طرح جدید تحریمها علیه برنامه موشکهای بالستیک ایران و فعالیتهای حزب الله مورد حمایت تهران “دادند.
نکته ای مهم بنظر میرسد این است که نمایندگان این مجلس، هدف تمامی طرحهای تحریمی و فشار علیه تهران را برای تغییر رفتار منطقه ای ایران عنوان میکنند، نه تضعیف توافق برجام. بهتر است بگوییم، اتخاذ رویکرد سخت و تنبیهی و غیرهسته ای را در راستای تقویت توافق برجام میدانند تا اینکه انها را خطری برای این توافق بدانند!
چراغ سبزِ استراتژی جدید ترامپ را برخی از نمایندگان ضدایرانی مجلس سنای امریکا به کاخ سفید داده بودند. در این راستا پیش نویس طرحی از طرف «باب کورکر» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و سناتور «تام کاتن» برای طرح در سنا آماده شده بود.کاتن و کورکر، معتقد بودند که توافق برجام باید با گسترش معیارهای پایبندی ایران به برجام و دائمی کردن محدودیت های موقت برنامه هسته ای(که طبق برجام در سال ۱ به پایان میرسد)تقویت شود‌. مهلت ۶۰ روزه ی کنگره برای تصمیم‌گیری درباره برجام در روز سه شنبه(۲۱ آذر/ ۱۲ دسامبر) پایان یافت، اما این نهاد قانونگذاری تصمیمی در این باره نگرفت، تا توافق‌نامه برجام تا اطلاع ثانوی به قوت خود باقی بماند. حال که توپ باز به زمین کاخ سفید برگشته است، ترامپ تا اواسط ژانویه سال آینده میلادی مهلت دارد تا تصمیم بگیرد، آیا کماکان مایل به خروج از برجام و بازگشت تحریم‌های ایران است یا می‌خواهد تحریم‌ ها را لغو کند.

با توجه به مباحث فوق، علت سکوت کنگره چیست؟

اول اینکه؛ وحدت کاملی در کنگره و داخل امریکا در مورد خروج از برجام وجود ندارد. نمایندگان امریکا به تبعات خروج امریکا از توافق بین المللی و چندجانبه برجام که ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل و با قطعنامه ۲۲۳۱ ایجاد شده است و توسط دولت امریکا، تایید شده است، اگاهند.
دوم اینکه؛ کشورهای اروپایی در این رابطه، با امریکا همراهی چندانی ندارند.
طرح باب کورکر و تام کاتن که آینده برجام را به توقف فعالیت‌های موشکی ایران مشروط کرده بود؛ به این دلیل کنار گذاشته شد، که به دلیل فشار کشورهای اروپایی امکان رسیدن به نصاب لازم برای تصویب این طرح وجود نداشت. البته اروپا، ضرورت تحریمهای سیاسی و اقتصادی علیه تهران را در ارتباط با فعالیتهای موشکی و منطقه ای، حضور فعال سپاه در کشورهای منطقه و حمایت از حزب الله را رد نمیکنند!
در این رابطه میتوان به موضع صریح مکرون رئیس جمهور فرانسه در رابطه با برجام موشکی و انتساب موشکهای حوثی ها به ایران و همچنین موضع دوپهلوی بوریس جانسون وزیرخارجه انگلیس اشاره کرد.
سوم؛ همانطور که پیش بینی می شد، و از جانب دموکراتهایی مانند سناتور کاردن هم پیشنهاد شد، امریکا برای جلوگیری از تبعات منفی خروج از برجام و توجه به متحدین اروپایی، فقط به تحریمهای غیرهسته ای و موشکی و نقض حقوق بشر روی می آورد.

نظر آژانس و تایید برجام از آن روی امریکا تاثیری ندارد؟ امکان اینکه آژانس مباحث جدیدی مطرح کنند وجود دارد؟

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ۹ بار پایبندی ایران به تمام تعهداتش در توافق برجام را اعلام کرده است. یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، روز پنجشنبه( ۲ آذر /۲۳ نوامبر) در سخنرانی اخیرش در وین، صریحاً پایبندی تهران به تعهدات برجامی خود را اعلام کرد. و هیئت نمایندگی آمریکا در این نشست و در واکنش به گزارش او،چاره ای جز اختصاص بودجه یک میلیون دلاری برای ادامه نظارت دقیق تر بر ایران نداشتند.
آمانو حتی در گفت‌وگو با روزنامه بریتانیایی فایننشال تایمز در تقابل با نظر ترامپ، اعلام کرد: ” بازرسان آژانس قادر هستند،در صورتی که نیاز باشد، از سایت‌های نظامی ایران بازدید کنند.”
بنابراین بهانه کافی و مشروعی برای لغو برجام یا تغییر ان وجود ندارد و از طرفی، همین اعلام پایبندی از سوی مرجع اصلی بررسی و کنترل و نظارت بر این توافق، نشان میدهد که توافق هسته‌ای کارساز بوده است.
با توجه به تعدد نهادهای تصمیم گیری در امریکا و لابی محوری در ان، دفاتر و مراکز مطالعاتی، با لغو برجام موافق نبوده و نظرات دیگری برای دولت امریکا پیشنهاد میکنند.برای مثال، «بنیاد کارنگی برای صلح» در واشنگتن معتقد است: آمریکا بهتر است توافق اتمی برجام با ایران را حفظ کند و برای برطرف ساختن نگرانی هایش، با متحدان اروپایی خود گفتگو و تبادل نظر کند. کارشناسان در این بنیاد هشدار می‌دهند که بدون دیپلماسی، انزوایی خطرناک در انتظار آمریکاست.
بنا به جدیدترین گزارش بنیاد کارنگی، “برجام با موفقیت توانسته است تاکنون تهدید اتمی ایران را مهار و آمریکا و جهان را امن تر نگاه دارد.”
اعضای این بنیاد،در گزارش جدید خود در اوایل آبان امسال(۲۱ اکتبر ۲۰۱۷) توصیه کردند: ” ترامپ بهتر است بجای تصدیق نکردن عملکرد ایران به توافق، آن را در چارچوب استراتژی درازمدت مربوط به خاورمیانه حفظ کرده و ضمن تاکید بر اجرای دقیق توافق، ایجاد هماهنگی با اروپا برای متقاعد کردن تهران به موافقت با انجام بازرسی‌های بین‌المللی بیشتر، و محدود ساختن برنامه‌های موشکی بالیستیک و دخالت‌های نظامی‌اش در منطقه را پیگیری کند.”
در واقع بنیاد کارنگی هم گوشه چشمی به شکنندگی ائتلاف بین المللی دارد.از این رو “ویلیام برنز”، مدیر بنیاد کارنگی برای صلح میگوید: «ما باید و میتوانیم، بدون از بین بردن توافق اتمی، بدون از دست دادن اهرم دیپلماسی، بدون از هم پاشیده شدن ائتلافی بین المللی، با سوء رفتارهای ایران مقابله کنیم. این توافق حاصل تلاش سخت دو دولت قبلی آمریکا بوده است.»
با همه این تفاسیر، بعد از اتمام مهلت کنگره و اعلام ماندن ایالات متحده در برجام از سوی تیلرسون وزیر خارجه و نیکی هیلی نماینده دائم امریکا در سازمان ملل، “سارا سندرز ” سخنگوی کاخ سفید در همان روز(۲۱ آذر/ ۱۲ دسامبر)در کنفرانس خبری خود گفت:« ضرب‌الاجلی برای اقدام کنگره وجود نداشت و دولت خواستار معرفی مصوبه‌ای برای اعمال مجدد تحریم‌های مرتبط با برجام نشده بود.اگر اصلاحات مناسب برای توافق هسته‌ای در کنگره و توسط متحدان آمریکا انجام نشود،توافق پایان خواهد یافت.”