تداوم ماجراجویی های سعودی ها در منطقه

احضار سعد حریری به ریاض، اعلام استعفای وی از طریق شبکه العربیه و بی خبری چند روزه از سرنوشت وی حاکی از آغاز دور تازه ای از ماجراجویی های سعودی ها در منطقه خاورمیانه است.

عربستان در حال پوست اندازی و گذار است؛ظاهر امر نشان می دهد که مقامات سعودی تلاش می کنند این کشور را از یک جامعه مذهبی و بسته به سمت یک جامعه مدرن به تغییر دهند. اینکه این گذار به کجا ختم می شود چندان روشن نیست با این حال جان بولتون نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل مشابهت هایی میان محمد بن سلمان امروز با محمد رضا شاه ایران یافته است.
در سال های اخیر بسیاری از اندیشکده ها و اغلب تحلیلگران مسائل خاورمیانه عربستان را یکی از مشکلات و چالش های پیش روی جامعه جهانی عنوان می کردند.مشکلاتی که ریشه در ترکیب دلارهای نفتی و ایدئولوژی وهابی داشت. به طوری که اغلب فعالیت های تروریستی در اقصی نقاط جهان همچون عملیات تروریستی 11سپتامبر از این آبشخور ریشه می گرفتند.
تصویب قانون جاستا در آمریکا زمینه را برای برخورد جدی با عربستان در فضای سیاسی آمریکا غرب ایجاد کرده بود،علاوه بر این توافق هسته ای ایران و 1+5، عربستان را در مخمصه بی سابقه ای قرار داده بود. با این حال راهیابی ترامپ به کاخ سفید به صورت مقطعی از این مخمصه خلاص کرد.
حضور ترامپ در ریاض و عقد قرارداد 450 میلیارد دلاری ، همزمان با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران نقطه عطف روابط واشنگتن- ریاض به شمار می رود. ریاض که از انتقادهای گاه و بیگاه آمریکای اوباما خلاص شده بود با حضور ترامپ با فراغ بال بیشتری به دنبال پس زدن ایران در منطقه و تحکیم موقعیت محمد بن سلمان در داخل است.
با این حال عربستان با چالش های بیرونی و درونی گسترده ای مواجه است و شاید بتوان عمده ترین چالش پیش روی این کشور را خالی شدن فضای سیاسی عربستان از چهره های مجرب و کارکشته سیاسی و نقش آفرینی بلامنازع محمد بن سلمان عنوان کرد.
عربستان سعودی در عرصه منطقه ای و با وجود صرف هزینه های هنگفت عملا موفقیت چندانی به دست نیاورده است؛ با اتحاد ایران،روسیه و ترکیه و ابتکار در نشست آستانه از سوی این کشورها ریاض عملا از معادلات سوریه کنار زده شد. ریاض که سرمایه گذاری زیادی برای بحران آفرینی از طریق داعش صرف کرده بود این روزها و با شکست های اخیر داعش تمام این سرمایه گذاری ها را «بر باد رفته» می بیند. با این حال در رویکرد مزورانه ای نسبت به ملت های منطقه به دنبال جدا کردن ایران از عراق و سوریه است.
گذشته از بازگشایی سفارت این کشور در عراق، حضور شخصیت ها و مقامات عراقی در عربستان و ارائه پیشنهادهایی همچون بازسازی مناطق آسیب دیده در ازای فاصله گرفتن از ایران، ریاض در سوریه هم این سیاست را دنبال می کند به طوری که اخیرا در دیداری که شاه عربستان از مسکو داشته با عبارت « اسد بماند و ایران برود» سیاست خود در قبال روابط ایران و سوریه را اعلام کرد.
عربستان سعودی هر چند در سال های گذشته با هیاهوی زیاد در صدد ائتلاف سازی منطقه ای بر علیه ایران برآمده است با این حال علنی شدن اختلافات در شورای همکاری خلیج فارس و محاصره قطر عملا شکست دیگری بر این سیاست ضد ایرانی به شمار می رود. به طوری که امروز شورای همکاری خلیج فارس با اختلافات موجود عملا دیگر موضوعیت خود را از دست داده است.
به گزارش ایرنا،علاوه بر این با وجود بمباران گسترده و محاصره بی سابقه مردم یمن، ریاض نتوانسته درعمل موفقیت قابل اعتنایی در مرزهای جنوبی خود کسب کند.
آخرین ماجراجویی منطقه ای ریاض بحران آفرینی برای لبنان است، لبنانی ها یکی – دو سال است که توانسته اند با عبور از «بن بست سیاسی» در مسیر همگرایی،ثبات و رشد حرکت کنند. ارتش لبنان و حزب الله سال گذشته توانستند تروریست های تکفیری را از منطقه عرسال بیرون برانند و از تبدیل شدن لبنان به جولانگاه تروریست ها جلوگیری کنند.
با این حال در هفته های اخیر سعد حریری نخست وزیر و رهبر حزب المستقبل لبنان به ریاض فراخوانده شد و در یک اتفاق بی سابقه از طریق شبکه العربیه با طرح اتهاماتی علیه ایران و حزب الله استعفای خود را اعلام کرد.
همزمانی استعفای حریری با موج بازداشت های شاهزادگان سعودی و عدم بازگشت وی به لبنان این گمانه زنی را قوت بخشیده است که ریاض به دنبال بحرآن افرینی جدیدی در عرصه منطقه ای است.
طرح اتهامات اقتصادی به حریری و ناتوانی وی از برآورده کردن اهداف ریاض درعربستان از دلایلی است که احتمال بازداشت وی در ریاض را قوت بخشیده است. رایزنی های امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه در ریاض، اظهار نظر تیلرسون وزیر خارجه آمریکا درباره سعد حریری و اظهار نظرهای احزاب و شخصیت های لبنانی -حتی وابسته به جریان 14 مارس- حاکی از دخالت آشکار وخلاف شئونات دیپلماتک سعودی ها در امور داخلی لبنان است.
از سوی دیگر و در عرصه داخلی طی هفته های اخیر محمد بن سلمان در اقدامی بی سابقه آزادی های اجتماعی گسترده ای را به زنان این کشور اعطا کرد، اقدامی که در امارات هم با حضور 9 زن در کابینه کپی برداری شد. با این حال موج بازداشت های شاهزادگان سعودی در هفته گذشته نشان داد که آزادی های اعطا شده بیشتر برای مساعد کردن محیط سیاسی و اجتماعی برای حذف رقبای قدرتمند محمد بن سلمان و رسیدن وی به مقام « ملکی» در عربستان است. این که محمد بن سلمان در این مسیر چه اشتباهات دیگری مرتکب می شود چیزی است که باید منتظر ماند و با تدبیر رفتارهای وی را نظاره کرد.
در شرایط کنونی معلوم نیست سعودی ها پروژه ای که کلید زده اند را چگونه به سرانجام خواهند رساند اما می توان حدس زد که که این پروژه هم همچون ماجراجویی های قبلی ریاض راه به جایی نخواهد برد و جایگاه عربستان را بیش از پیش متزلزل خواهد کرد.

** رایزنی های برجامی اروپایی ها در نیویورک
به گزارش ایرنا، هفته گذشته دور تازه ای از تلاش های دیپلماتیک در عرصه بین الملل برای حفظ برجام کلید زده شد.
فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی و بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در کنگره آمریکا حضور یافتند تا با ذکر مزایای برجام کنگره را از تبعات و عواقب کنار کشیدن از این توافق بین المللی آگاه کنند.
این سفرها و گفت و گوها با اعضای با کنگره از آن رو اهمیت دارد که ترامپ در سومین باری که قرار بود پای بندی ایران به توافق هسته ای را تایید کند از این کار سرباز زد و تصمیم گیری درباره این توافق را به کنگره احاله کرد. آن طور که رسانه ها اعلام کرده اند باب کورکر و تام کاتن دو سناتور جمهوری خواه که به گفته ترامپ طی طرحی به دنبال اصلاح و رفع معایب برجام –به زعم آمریکا- بودند، بعد از رایزنی های اروپایی ها در کنگره گفتند که این طرح کنار گذاشته اند.
این در حالی است که موگرینی بعد از سفر به نیویورک و گفت و گو با سناتورهای آمریکایی اعلام کرد که در گفت و گو با اعضای کنگره آمریکا نشانه های روشنی از تمایل آنان برای حفظ برجام مشاهده کرده است.
وی همچنین درباره مواضع مطرح شده از سوی ترامپ درباره مذاکره دوباره برجام با یادآوری این که در سیاست داخلی آمریکا و مسائل مربوط به آن دخالت نمی کند، تاکید کرد: مذاکره مجدد در میان گزینه های اتحادیه اروپا نیست.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه هم در کنفرانس بین المللی امنیت و توسعه پایدار در آسیای مرکزی که در سمرقند برگزار شد، حضور یافت و تاکید کرد که اتحادیه اروپا مصمم است توافق هسته‌ای ایران را حفظ کند.
وی که در حاشیه این کنفرانس بین المللی با محمد جواد ظریف وزیرامور خارجه ایران هم دیدار کرد، برجام را یک دستاورد بزرگ برای اروپا و دیپلماسی چندجانبه بین‌المللی عنوان کرد که در حال ثمر دادن است.
این در حالی است که طی هفته های اخیر یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی هم تلاش های دیپلماتیک برای حفظ برجام را افزایش داده است. آمانو طی هفته های اخیر بعد از سفری که به تهران داشت، راهی امارات شد و اواخر هفته گذشته هم در آمریکا حضور یافت تا بار دیگر بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی خود تاکید کند.
برجام و توافق هسته ای امروز تبدیل به محل آزمون فنی و بی طرفانه بودن عملکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی شده است و هر گونه خلل در این توافق برای حیثیت این نهاد فنی و تخصصی مخرب خواهد بود. از این جهت رایزنی های آمانو علاوه بر حفظ برجام متوجه حفظ جایگاه آزانس به عنوان یک نهاد تخصصی بین المللی است.

**نگاهی به ایران تمدنی
به گزارش ایرنا، هفته گذشته محمد جواد ظریف به آسیای مرکزی رفت تا هم در دوشنبه با مقامات تاجیکستان دیدارهایی داشته باشد و هم در کنفرانس بین المللی امنیت و توسعه پایدار در آسیای مرکزی در ازبکستان سخنرانی کند.
آسیای مرکزی همواره از اهمیت زیادی برای ایران برخوردار بوده است؛ سمرقند و بلخ و بخارا و بسیاری از شهرهای آسیای مرکزی از خاستگاه های فرهنگ و تمدن ایرانی و زادگاه بسیاری از ادبیان و شعرای بزرگ فارسی زبان است. پیوندهای ایران و کشورهای واقع در این منطقه به قدری عمیق است که می توان از عبارت یک «ملت فرهنگی» برای مردمان ساکن در این حوزه های استفاده کرد.
جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که فردای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال جمهوری های واقع در این منطقه را به رسمیت شناخت. با این حال و باوجود وابستگی های عمیق دولت ها و ملت های واقع در این منطقه روابط سیاسی – اقتصادی طرفین آن طور که باید و شاید گسترش نیافته که بعضا نقارهایی هم بین برخی از همسایگان ایجاد شده است.
واقع امر این است که بخش زیادی از ظرفیت های دستگاه دیپلماسی در سال های اخیر برای به سرانجام رساندن پرونده هسته ای صرف شده است.گذشته از این منطقه خاورمیانه هم بخش زیادی از ظرفیت های دستگاه وزارت مور خارجه را به خود اختصاص داده است. با این حال می توان امیدوار بود با آزاد شدن بخش هایی از این ظرفیت ، دستگاه دیپلماسی توجه ویژه ای به حوزه تمدنی و فرهنگی خود در منطقه آسیای مرکزی داشته باشد. کم توجهی به این منطقه باعث حضور نامبارک برخی رقبای ایران شده است که نه تنها هیچ قرابتی با این منطقه ندارند، بلکه حضورشان صرفا با هدف مقابله با جمهوری اسلامی ایران است کما اینکه اخیرا سفیر عربستان سعودی در تاجیکستان با افتخار از بیرون راندن ایران از یکی از این کشور سخن گفته بود.
این در حالی است که بذرهایی که سعودی ها طی سال ها و دهه های اخیر در اقصی جهان کاشته اند،با عملیات های تروریستی و انتحاری گاه و بیگاه در حال ثمر دادن است.در چنین شرایطی فقر عمومی حاکم بر این کشورها بستر مساعدی برای ترویج خشونت و تروریسم در آسیای مرکزی فراهم کرده است.
در سال های اخیر ترکیب دلارهای نفتی و ایدئولوژی مذهبی تکفیر و افراط در سوریه، عراق و یمن آنها را به مرز نابودی کشاند و اکنون که با ملت های خاورمیانه با همراهی جمهوری اسلامی ایران توانسته اند این آتش خانمان سوز را خاموش کنند، بعید نیست کسانی که از آسیای مرکزی به گروه های تروریستی و تکفیری پیوسته بودند با بازگشت به سرزمین های مادری خود دور تازه از خشونت افراط و تخریب را در این منطقه کلید بزنند و همین امر لزوم نزدیکی همفکری و همراهی این کشورها و ایران را – که تجارب ارزنده ای در مبارزه با این بلیه جهانی داشته است – بیش از پیش نشان می دهد. از این جهت حضور محمد جواد ظریف در تاجیکستان و ازبکستان را می توان به فال نیک گرفت و می توان امیدوار بود هم جلو رشد و گسترش تروریسم و افراطی گری در این منطقه گرفته شود و هم روابط ایران با همسایگانش در مسیر رو به رشد قرار گیرد.