شهر باستانی گرفتار ساخت‌وساز
ساخت شهرک‌های مسکونی برای هفت تپه، از مهمترین شهرهای باستانی فرهنگ ایلام در جنوب غربی ایران، که در کنار شوش به‌عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی اقتصادی در شمال خوزستان به شمار می‌رفته که به تهدیدی برای این شهر تاریخی تبدیل شده است.
علی زلقی – رییس هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم هفت تپه اظهار داشت: اگر چه بیش از نیم قرن از آغاز کاوش‌ها و مطالعات باستان شناختی بر روی هفت تپه، این شهر مهم ایلامی می‌گذرد و در طول این مدت نقشه‌هایی از گستردگی محدوده این آثار تهیه شده، اما متاسفانه هنوز محدوده عرصه و حریم آن تصویب نشده است.
وی با اشاره به بروز مشکلات زیادی نسبت به دخل و تصرف در محدوده عرصه و حریم این محوطه تصریح کرد: به منظور رفع این مشکلات در اسفند 1395 طرح تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی هفت تپه آغاز شد تا هر چه سریعتر نسبت به تصویب محدوده عرصه و حریم هفت تپه اقدام شود.
این باستان شناس، استفاده از نتایج کاوش‌های گذشته و روشهای مختلف و جمع بندی آنها نسبت به تعیین عرصه و حریم هفت تپه را در پیشبرد این طرح موثر دانست و یکی از روشهای به کار گرفته شده را استفاده از نتایج بررسی های ژئوفیزیکی که در بین سالهای 1381 تا 1385 توسط بهزاد مفیدی انجام شده دانست.
به گفته وی، به منظور بررسی دقیق وضعیت توپوگرافی منطقه پیرامون هفت تپه از روش مطالعه عکس‌های هوایی کرونا و مقایسه آنها با عکس‌های ماهواره ای جدید استفاده شده است.
رئیس هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم هفت تپه افزود: همچنین به منظور درک بهتر از وضعیت گسترش شهر هفت تپه، بررسی‌های پیمایشی نیز انجام شد تا از این طریق بتوان اطلاعات جمع آوری شده را با وضعیت کنونی مقایسه و ارزیابی کرد.
زلقی گفت: در کاوش‌های اخیر سعی شد تا با استفاده از روشهای جدید همچون بررسی‌های ژئوفیزیک محوطه در سطح وسیع، وسعت آثار معماری هفت تپه و گستردگی و ارتباط آنها با همدیگر مطالعه و شناسایی شود.
وی افزود: این کاوش‌ها به خوبی نشان می‌دهد که هفت تپه یکی از مهمترین شهرهای باستانی مربوط به فرهنگ ایلام در جنوب غربی ایران بوده و در کنار شوش بعنوان پایتخت ایلامی‌ها، در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد بعنوان یکی از مراکز مهم سیاسی اقتصادی در شمال خوزستان به شمار می‌رفته است.
مداخلات و تهدیدات اصلی
وی با اشاره به تهدیدات پیش روی این محوطه با ارزش افزود: در همان آغاز با شکل گیری کشت و صنعت و کاغذ پارس هفت تپه، منازل مسکونی (کوی ایلام، هاوایی و آوان) و اداری در عرصه محوطه باستانی هفت تپه و تپه ابوفندوا احداث شده است.
زلقی یکی از آسیب رسانترین مداخلات صورت گرفته بر روی محوطه باستانی هفت تپه را ساخت منازل سازمانی کوی ایلام و هاوایی توسط کشت و صنعت هفت تپه دانست.
این باستان شناس با بیان اینکه در واقع کوی ایلام و هاوایی در قلب محوطه باستانی هفت تپه ساخته شده است، تصریح کرد: کوی ایلام به مساحتی حدود 30 هکتار و کوی هاوایی حدود 13 هکتار است که در مجموع، مساحتی حدود 45 هکتار از محوطه باستانی هفت تپه تصرف شده است.
وی با اشاره به ساخت این دو شهرک در 50 سال پیش تصریح کرد: نه تنها باید از هر گونه ساخت و ساز جدید یا گسترش ساخت و سازهای موجود 100 درصد جلوگیری کرد، بلکه ضروری است با تعامل با کشت و صنعت هفت تپه نسبت به آزادسازی و واگذاری این دو شهرک به پایگاه چغازنبیل و هفت تپه اقدام شود.
گفتنی است، حفاری‌های محوطه باستانی هفت تپه به آغاز دهه 1340 شمسی بر می‌شود. در واقع با شکل گیری و توسعه کشت و صنعت‌های بزرگ کشت نیشکر در خوزستان همچون کشت و صنعت هفت تپه بخش وسیعی از اراضی منطقه هفت تپه تسطیح شد.
با تسطیح اراضی بخشی از منطقه، طاق هلالی یک مقبره مشخص شد که این مسئله دلیلی برای شروع کاوش‌های هفت تپه توسط دکتر عزت الله نگهبان شد که به صورت 14 فصل و تا سال 1357 ادامه داشت.
پس از یک وقفه طولانی با ایجاد پایگاه میراث فرهنگی چغازنبیل و هفت تپه در سال 1379، مطالعات باستان شناسی هفت تپه در چهارچوب بررسی و کاوش گسترده در سطح شهر توسط دکتر بهزاد مفیدی از سال 1381 شروع و تاکنون نیز تداوم داشته است.
