کولاک کرونایی «مَل مَل» روی آنتن زنده

کرونا ملاحظات همیشگی خیلی از ما را تعطیل کرده است. دست خودمان نیست، وقتی تلفنی پشت بند هم خبرهای نگران کنده را به آن طرف خط حواله می‌دهیم. وقتی افسردگی می‌گیریم و وسواسی می‌شویم همه این وقت‌ها یادمان می‌رود بچه‌ای بیخ گوش‌مان نشسته و در سکوت، همه این اتفاق ها را رصد می‌کند. در حافظه اش نگه می‌دارد و رفتارش در مقابل بیماری کرونا کپی برابر اصل حرکات آشوب زده ما می‌شود. عوامل برنامه کودک محبوب مل مل این روزها دست به کار شده‌اند تا بچه‌ها درباره این بیماری بیشتر آموزش ببینند و کمتر بترسند.

برنامه دوست‌داشتنی «مل مل» یک روز در میان و از شبکه نهال پخش می‌شد. همیشه خدا یک دو جین بچه قد و نیم قد بازیگوش مهمان استودیوی آن بودند و کنترل کردن همزمان شان کار حضرت فیل بود. بعد از شیوع بیماری کرونا و همزمان با تعطیلی مدارس عوامل این برنامه بدون حضور بچه ها به کارشان ادامه دادند.

دستور آمد که برنامه از این پس نه به شکل زنده که به طور ضبط شده ادامه پیدا کند. تیم 40 نفره تولید و تیم هنری این تصمیم را نپسندیدند.گفتند قرار نیست ما هم بچه ها را بترسانیم. می مانیم و یک برنامه آموزشی درست و درمان درباره کرونا تولید می‌کنیم.

در این گپ و گفت محمد سلامیان تهیه کننده این برنامه و فاطمه امینی مجری مل مل مهمان‌مان شدند و مثل کارشناسان کارکشته از راهکارهای موفقیت آمیزشان برای کنترل روانی کودکان درباره این بیماری و آموزش های پیشگیرانه پیرامون آن برای مان گفتند.

سلامیان: یکی از ویژگی های برنامه مل مل منعطف بودن آن است. اگر خاطرتان باشد در بحران هایی مانند سیل و زلزله های اخیر این برنامه نه تنها متوقف نشد بلکه عوامل تولید برنامه در شهرستان های آسیب دیده هم حضور پیدا کردند تا دل بچه های این مناطق شاد شود و همچنین از طرف مردم کمک هایی به این خانواده ها صورت بگیرد. برنامه طوری طراحی شده که حتی در ایام سوگواری هم پخش آن متوقف نمی‌شود. بعد از شیوع ویروس کرونا در میهن عزیزمان جلسه های هماهنگی برگزار شد. مقرر شد برنامه به یک پایگاه آموزشی غیرمستقیم برای بچه ها تبدیل شود. یکی از تصمیم ها این بود که ادامه تولید برنامه به صورت ضبط شده باشد. اما با همه عوامل به این نتیجه رسیدیم که اگر قرار باشد آموزشی فارغ از ترس و واهمه داشته باشیم این کار تمام آن تلاش ها را به نوعی نقض می‌کند.- این برای نخستین بار نیست که برنامه مل مل همپای بحران هایی که پیشامد کرده پخش می‌شود و سعی می‌کند تاثیرگذاری خود را حفظ کند. چه شد که تصمیم گرفتید در این روزها به طور متمرکز برنامه ای درباره آموزش و پیشگیری پیرامون بیماری کرونا برای کودکان تولید کنید؟

– در آموزش‌های تان از چه راهبرد هایی استفاده می‌کنید که عدم پخش زنده تناقض ایجاد می‌کرد؟

سلامیان: پرهیز از ترساندن بچه ها مهم ترین سیاست آموزشی این برنامه است. به هر حال همان‌طور که می‌دانید الان همه افراد جامعه درگیر تبعات و پیامد های این بیماری هستند. همه جا حرف‌ها درباره نگرانی از این اتفاق است. بچه‌ها همراه ما هستند. الان که مدرسه نمی‌روند زمان بیشتری را با والدین می‌گذرانند و رفتار آن ها بسیار تاثیرگذار است.حتی اگر والدین تصمیم به این کار نداشته باشند نگرانی ها به کودکان منتقل می‌شود. ما تصیمم گرفتیم آموزش های پیشگیرانه صحیح را جایگزین این ترس کنیم.

اگر قرار بود برنامه طبق روال به شکل زنده پخش نشود ارتباط ما با بچه ها قطع می شد و اعتماد از میان می‌رفت.اگر ما می‌گفتیم که لازم نیست نگرانی بیش از حد داشته باشید و تنها باید نکات بهداشتی را رعایت کنید حرف ما دیگر خریدار نداشت و می گفتند این ها خودشان ترسیده‌اند و دیگر پخش زنده ندارند.

از همان ابتدا آموزش ها به طور مستقیم بود؟ یعنی نام و ویژگی بیماری برای کودکان توضیح داده می‌شد؟

فاطمه امینی: یکی از قرارهای ما این بود که شیوع این بیماری را از بچه‌ها پنهان نکنیم. با شیوع این بیماری کودکان هم آرام آرام از فضای خانواده و رسانه های مختلف تاثیر می‌گرفتند و اصلا این درست نبود که به طور کلی منکر وجود این بیماری شویم. به همین دلیل تولید برنامه های آموزشی در قالب نمایش های عروسکی و شعرهایی با آهنگ های شاد در دستور کار ما قرار گرفت.

چرا از این نوع قالب ها استفاده شد؟ دعوت از پزشکان و روانشناسان کودک نمی‌توانست موثر باشد؟

فاطمه امینی: با احترام فراوانی که برای این عزیزان قائل هستیم به این نتیجه رسیدیم که بچه‌ها با شخصیت هایی همراهی بیشتری دارند که با آن ها همذات پنداری می‌کنند.گلی باقلوازاده دختر بچه دبستانی است که مشکلاتش را با بچه‌ها در میان می‌گذارد. مثلا مثل خیلی از بچه ها دوست ندارد شیر بخورد اما در نهایت در روند برنامه، گلی را به این نتیجه می رسانیم که با توصیه مستقیم بچه‌ها شیر بخورد و این روی خود بچه ها بسیار موثرتر است. مل مل و بزباش عروسک‌های برنامه شخصیت هایی با شیطنت هستند و اشتباه های فراوان دارند. بچه ها با کارهای آن ها می‌خندند و خوب و بد را غیر مستقیم آموزش می‌بینند. در برنامه مل مل کسی به بچه‌ها امر و نهی نمی‌کند و همین باعث می شود کودکان آموزش ها را بپذیرند و از آن مهم تر آن ها را انجام دهند.

در زمینه آموزش‌های پیشگیرانه از بیماری کرونا برای کودکان از چه متخصصانی کمک گرفتید؟

سلامیان: خوشبختانه از سه نهاد به ما کمک‌های موثری شد. ما در برنامه مل مل از حضور دوستان سازمان اورژانس، سازمان آتش نشانی و اداره کل آموزش های شهروندی شهرداری استفاده کردیم. برنامه های ما پیش از رسیدن به مرحله تولید و پخش به ارزیابی دوستانی که تخصص های روانشناسی کودک دارند و سال ها به طور مستقیم با کودکان ارتباط داشته اند می‌رسد تا این آموزش ها از مسیر صحیح و با قالبی جذاب در اختیار کودکان قرار بگیرند.

این روزها در برنامه، مل مل و بزباش طبق معمول مشغول شیطنت های همیشگی هستند اما روی صحبت شخصیت ننه نقلی بیشتر با والدین و بزرگ تر هاست.کمتر پیش می‌آمد که وسط برنامه پدر و مادر ها مخاطب قرار بگیرند. چه ضرورتی باعث شده در کنار آموزش برای کودکان صحبت با والدین هم در برنامه قرار بگیرد؟

امینی: درگیری های فکری و رفتاری والدین درباره این بیماری به سادگی به بچه‌ها سرایت می‌کند. اگر آن ها خسته و افسرده باشند، استرس بگیرند و رفتارهای وسواسی از خود نشان دهند ذهن کودک‌شان را از ترس پر می‌کنند. به این ترتیب برنامه یک ساعته ما همه تاثیر خود را از دست می‌دهد. بچه‌ها مدرسه نمی‌روند و زمان زیادی با والدین هستند. لازم است که مدام به آن ها گوشزد کنیم که بچه ها کنارتان هستند. در بحران‌ها و در گیر و دار شایعات بدی که پشت سر هم در فضای مجازی منتشر می‌شود والدین هم متاثر می‌شوند و با صدای بلند با دیگری از نگرانی‌های شان حرف می‌زنند. لازم دیدیم در راستای کاهش استرس های مخرب بزرگ‌تر ها بخشی از برنامه را به آن ها اختصاص بدهیم.

شخصیت ننه نقلی توصیه‌های لازم را به والدین دارد تا بعد از اتمام برنامه آن ها در توضیح به سوال های بچه ها در باره بیماری کرونا در نمانند و بدون ترساندن کودکان آن ها را به سمت رعایت نکات مهم بهداشتی سوق بدهند.

نماهنگ کودکانه «زودتر برو کرونا»که با صدای شخصیت عروسکی بزرگ آقا اجرا شده تعداد بازدیدهای زیادی در فضای مجازی داشته است. تقریبا همه آموزش های این برنامه در شعر این آهنگ شاد خلاصه شده است. فکرش را می‌کردید که این آهنگ تا این اندازه در رساندن پیامش موثر شود؟

سلامیان: یک شب دکتر میرکیانی با من تماس گرفتند و گفتند در زمینه آموزش به بچه ها با قافیه کرونا یک شعر گفته‌اند. ایشان مدت هاست در زمینه آموزش به کودکان و نوجوانان کارهای جدی بی‌شماری دارند.این شعر چند حسن داشت. اول این که به طور مداوم کلمه کرونا را در پس یک ملودی شاد می‌شنویم و همین هول و هراس بی مورد را در ذهن کودک از بین می‌برد. در عین حال مدام در حال گوشزد کردن است.

در هر بیت عروسک بزرگ آقا با تار و تنبک ایرانی می گوید باباجان حواست باشد بهترین کار شستن دست هاست. ماسک و دستکش نباید روی زمین انداخته شود و تا جایی که امکان دارد باید در خانه ها بمانیم. به دلیل همان قافیه کرونا و توصیه های ساده خیلی از بچه ها این شعر را حفظ کردند و آن را برای ما می خوانند و از طریق شبکه های مجازی صدا و تصویرشان را به ما می‌رسانند.

امینی: در واقع خوشبختانه این توصیه‌ها خیلی هم در مرحله شعر حفظ کردن نمانده است.خیلی از والدین با ما در تماس هستند و می‌گویند بچه‌ها با دقت بیشتری دستهای شان را می‌شویند و برای در خانه ماندن کمتر بهانه می‌گیرند. چون از طریق همین عروسک های محبوب شان متوجه شده‌اند که بیماری کرونا بی‌خطر نیست و باید در رابطه با آن بیشتر مراقب باشند.

پس به طور کلی سیاست اجرایی برنامه تان به این سمت رفته که بچه‌ها هم از طریق عروسک های دوست داشتنی شان باید اطلاعاتی در باره این بیماری و پیشگیری از آن داشته باشند؟

امینی: ما با یک بحران ملی روبه رو شده ایم. درک و آگاهی ما در مواجهه با این بحران دارای تفاوت هایی است. بعضی از والدین از فضای مجازی یا تاثیر مخرب شبکه های متعدد برون مرزی تاثیری نمی‌گیرند. اما تعدادی از والدین هم هستند که تعارف نداریم اصلا زندگی شان تعطیل شده است. ما مورد مشورت قرار گرفته‌ایم. با ما تماس گرفته‌اند و گفته‌اند بچه‌هایی هستند که وقتی برای شستشوی دست به سرویس بهداشتی می‌روند دیگر نمی‌توانند بیرون بیایند. دچار وسواس شده‌اند. به دلیل استفاده بیش از اندازه و نادرست از مواد شوینده اگزمای پوستی در آن‌ها بروز پیدا کرده است.

واقعیت این است این روزها به جز این بچه ها والدین‌شان هم به کمک نیاز دارند که بهتر فکر کنند و رفتارهای صحیح تری داشته باشند. همه حرف ما در برنامه مل مل این است که بچه‌ها را مجاب به خانه ماندن کنیم. روش درست شستشوی دست ها و سرفه و عطسه کردن را به آن ها یاد بدهیم. در قالب شعر و نمایش های عروسکی بگوییم که کرونا خودش نمی رود و این ما هستیم که با انجام این کارها باید آن را از میدان بیرون کنیم. همه والدین در شرایطی نیستند که روان راحتی برای توضیح این مسائل به بچه ها داشته باشند. به همین دلیل ما دست به دامن شیطنت‌های عروسک هایی مثل مل مل و بزباش و شخصیت گلی شدیم. بچه ها آن ها را دوست دارند و حرف شان را قبول می‌کنند.

– یکی از توصیه های مداومی که این روزها از رسانه های مختلف می شنویم این است که دور سفر رفتن در ایام نوروز امسال را قلم بگیریم و آن را به بعد موکول کنیم. آیا این توصیه را در برنامه تان که ویژه کودکان هست جدی می گیرید یا از آنجا که فکر می‌کنید در این زمینه ها این والدین هستند که تصمیم می‌گیرند آن را از آموزش های تان حذف کرده اید؟

سلامیان: اتفاقا بسیار هم آن را جدی گرفته‌ایم. (می خندد) الان اهرم فشار ما در خانواده ها همین کودکان هستند. آن ها همه این آموزش ها را به سرعت در خودشان نهادینه می‌کنند و به سرعت می‌خواهند از این عروسک‌های محبوب شان تقلید کنند و گاهی حتی از آن ها پیشی بگیرند. اگر مل مل تصمیم بگیرد به سفر نرود و در خانه بماند آن ها هم می‌روند همین را برای پدر و مادر های شان تکرار می‌کنند.خیلی از والدین الان حریف بچه ها نمی‌شوند. برای همین اصرار می‌کنند که قانون را از کودکی به بچه‌ها یاد بدهید. چرا که اگر کودکان با این قانون های شهروندی آشنا شوند والدین در حضور آن‌ها دیگر نمی‌توانند سرپیچی یا حتی سهل انگاری داشته باشند.

درباره آموزش‌های پیشگیرانه از کرونا هم وضع به همین شکل شده است. خیلی از والدین در تماس‌های خود تشکر کرده‌اند و می‌گویند وقتی پدر خانواده از بیرون می‌آید پیش از آن که مادر حرفی بزند این بچه ها هستند که به او گوشزد می‌کنند زودتر برود و دست‌هایش را با دقت شستشو دهد.

ضروری ترین توصیه عوامل برنامه مل مل به والدین در چه مواردی خلاصه می‌شود؟

امینی: آموزش‌های ما و والدین در کنار هم نتیجه مثبت خواهد داشت. توصیه ما این است که پدر و مادر ها کمتر درگیر شایعات فضای مجازی شوند. بیشتر از گذشته به اخبار نهادهای رسمی اعتماد داشته باشند. در حضور بچه ها نگرانی های شان را بروز ندهند و آن ها هم مثل ما آموزش را جایگزین ترس ها و نگرانی‌های بی‌مورد کنند. نگرانی زمانی باید وجود داشته باشد که ما به توصیه های مطرح شده توجهی نکنیم. اما وقتی بیشتر وقت خود را در خانه‌ها هستیم و تنها برای کارهای خیلی ضروری و به مدت کوتاه بیرون از خانه می رویم چرا باید نگران باشیم. راه‌های سرایت این بیماری الان مشخص شده و ما همه این ها را با زبان کودکانه به بچه‌ها هم آموزش داده ایم.

وقتی به ما از طرف پزشکان محترم گفته می شود که اگر این موارد را رعایت کنیم به کرونا مبتلا نمی‌شویم چرا باید زندگی‌مان را تعطیل کنیم؟ چرا باید از اضطراب شدید افسردگی بگیریم و حوصله جواب دادن به بچه‌های مان را هم نداشته باشیم؟ این روزها که بچه‌ها در خانه هستند توفیق اجباری پیش آمده که از کنار هم بودن بیشتر لذت ببریم. در برنامه‌مان کاردستی های متعددی آموزش داده شده‌اند. بچه ها می‌توانند در کارهای خانه و آشپزی کردن به مادر کمک کنند و بساط بازی های دورهمی خانگی دوباره رونق بگیرد. این روزهای سخت به زودی به پایان می‌رسند.کاری کنیم که بعد از پیامدهای این بیماری با مشکلات روحی و روانی رو به رو نشویم و بچه هایی را در کنار خود داشته باشیم که با آرامش از این به بعد نکات بهداشتی را بسیار جدی تر از گذشته رعایت می کنند.»

منبع : فارس