آمریکا تا چه اندازه قادر است خرید نفت از ایران را محدود کند؟

دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده تکه‌های پازل مدنظرش درباره ایران را یک به یک در کنار هم قرار می‌دهد. ابتدا اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، سپس خروج از برجام و این روزها نیز تلاش برای عملی کردن وعده‌هایش مبنی بر بازگرداندن تمام تحریم‌های هسته‌ای ایران موسوم به تحریم‌های ثانویه.

به گزارش بازتاب به نقل از اعتماد، ١٣ آبان یا همان نوامبر مدنظر ترامپ به تاریخی برای وضع شدیدترین تحریم‌های امریکا علیه ایران تبدیل شده است. اختلال در خرید نفت ایران نخستین گام اساسی است که ترامپ به دنبال عملیاتی کردن آن است.

همان سیاستی که باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین امریکا برای تحت فشار قرار دادن تهران برگزید اما یک تفاوت اساسی با استراتژی امروز ترامپ داشت و آن هم این بود که اوباما در یک جدول زمانی مشخص از خریداران نفت ایران خواست که به شکل تدریجی خرید نفت از ایران را کاهش بدهند اما ترامپ از متحدان و شرکای امریکا می‌خواهد که بلافاصله از تاریخ ١٣ آبان هرگونه خرید نفت از ایران را به صفر برسانند.

این خواسته ترامپ در حالی به نقل از یک مقام آگاه دولتش در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است که مشتریان نفت ایران انتظار داشتند بتوانند با برخورداری از معافیت‌های مقطعی از تحریم‌های امریکا علیه ایران در بازه زمانی طولانی‌تری خرید نفت از ایران را کاهش دهند.

گفته می‌شود که برخی چهره‌های کلیدی در دولت ترامپ پیش از این وعده‌هایی برای صدور معافیت مقطعی از تحریم‌های امریکا را به خریداران نفت ایران داده بودند اما اکنون از این وعده خود عقب‌نشینی کرده‌اند و برای جبران کسری نفت از متحدان منطقه‌ای خود که صادرکننده نفت هستند خواسته‌اند که بر حجم استخراج نفت بیفزایند. به گزارش وال استریت ژورنال جدا از مساله تاثیر این فشارهای اقتصادی بر ایران و فرجام برجام، این اقدام رییس‌جمهور امریکا برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها در راستای ممانعت از تجارت با تهران می‌تواند بر شکاف‌های ایجاد شده میان امریکا و متحدانش در سطح بین‌المللی بیفزاید.

این اقدام ترامپ می‌تواند کشورها را وادار به تبعیت از امریکا در تجارت مستقل با ایران کند و از سوی دیگر در حوزه بازار نفت نیز چالش‌های بسیاری به وجود آورد. پس از انتشار خبر مربوط به درخواست امریکا از متحدانش برای قطع خرید نفت از ایران در تاریخ ١٣ آبان، بلافاصله بازار شاهد افزایش قیمت نفت بود. یک مقام دولت ترامپ در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرده که مساله مقابله با تهران و تلاش برای تشدید فشارهای اقتصادی بر این کشور به یکی از اولویت‌های امنیت ملی امریکا بدل شده است.

این موضع مقام‌های امریکایی در حالی اتخاذ شده که دو هفته قبل، یکی از معاونان وزیر خارجه امریکا در حوزه ایران و عراق ادعا کرده بود اگر کشورها روند کاهش تدریجی خرید نفت از ایران را آغاز کنند می‌توانند به شکل مقطعی از معافیت‌های تحریمی امریکا برخوردار باشند. همزمان با این اظهارنظرهای متناقض مقام‌های امریکایی درباره اجرایی کردن تحریم‌های ثانویه امریکا، مقام‌های ارشد وزارتخانه‌های خزانه داری و خارجه سفر به کشورهای مختلف به منظور متقاعد کردن کشورها برای کاستن از خرید نفت از ایران را آغاز کرده‌اند.

مقام‌های امریکایی در این سفرها به مشتری‌های نفت ایران هشدار می‌دهند که اگر به تجارت نفتی با تهران ادامه دهند مورد جریمه‌های سنگین قرار می‌گیرند و البته احتمالا از بازار امریکا نیز محروم خواهند شد. یک مقام ارشد در وزارت خارجه امریکا اعلام کرده که متحدان ایالات متحده در اروپا و آسیا هم‌اکنون هشدارهای لازم را دریافت کرده‌اند و برنامه برای سفر مقام‌های مربوطه به چین، هند و ترکیه هم در دستور کار است. یک مقام کاخ سفید در این باره می‌گوید که دولت ترامپ در مساله تحت فشار قراردادن تهران با کسی شوخی ندارد و به همین دلیل هند و چین که دو خریدار اصلی نفت ایران هستند نیز مستثنی نخواهند بود و اگر به هشدارهای امریکا توجه نکنند جریمه خواهند شد.

دولت دونالد ترامپ پس از خروج از برجام نه تنها به دنبال تحریم نفتی ایران است بلکه بخش‌های بانکی کشتی رانی، بیمه و تجارت با ایران را نیز هدف قرار داده است. هدف ترامپ از تشدید همزمان فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران وادار کردن این کشور به نشستن پای میز مذاکره با امریکا است. برخی منابع خبری می‌گویند که خروج امریکا از توافق هسته‌ای با ایران که در نخسین روزهای ماه مه صورت گرفت تاثیر خود را بر سرمایه‌گذاران گذاشته و امتناع برخی بانک‌ها از کار با ایران در یک ماه اخیر منجر به تشدید فشار برتهران شده و روند فروش نفت ایران را با چالش روبه رو کرده است. این در حالی است که برخی مقام‌های ایرانی می‌گویند اروپایی‌ها در جریان مذاکرات خود با تهران وعده داده‌اند که فروش عادی نفت تهران حتی پس از بازگشت تحریم‌های امریکا را تضمین خواهند کرد. هرچند که دولت ترامپ اعتقاد دارد با تشدید فشارهای اقتصادی برتهران می‌تواند ابزاری برای خود در به پای میز مذاکره کشاندن تهران پیدا کند اما تبعات سیاسی این سیاست ترامپ نیز اندک نخواهد بود و می‌تواند بر اولویت‌بندی‌های امریکا در حوزه سیاست خارجی تاثیر بگذارد. درحالی که هیچ مقام رسمی امریکایی با ذکر نام خود حاضر به تایید سخنان منابع آگاه درباره تحت فشار قرار گرفتن متحدان و شرکای تجاری امریکا برای قطع ناگهانی خرید نفت از ایران نشده اما همین خبر اروپایی‌ها را آشفته کرده است. یک دیپلمات ارشد اروپایی در گفت‌وگو با وال‌استریت‌ژورنال تاکید کرده که ترامپ با این اقدام‌ها به دنبال ریختن بنزین بر هیزم‌های موجود است و اروپا به‌شدت با این سیاست‌های ترامپ که تنش زا به حساب می‌آیند مخالف است. البته یک مقام اروپایی دیگر اعتقاد دارد که احتمالا دولت ترامپ بیش از آنکه درمیدان عمل سیاست‌های خود برای تحت فشار قرار دادن تهران را اجرایی کند شعار می‌دهد. این مقام اروپایی می‌گوید: امریکایی‌ها در مسیر متقاعد کردن اروپایی‌ها برای محدود کردن تجارت در حوزه انرژی با ایران موفق نخواهند شد. از سوی دیگر برخی از مقام‌های اروپایی می‌گویند که در حال تعریف کانال‌های بانکی برای تضمین ایمنی تجارت و سرمایه‌گذاری با ایران هستند. در آسیا، ایالات متحده برای حفظ فشار اقتصادی بر کره شمالی روی چینی‌ها حساب ویژه‌ای باز کرده و برخی تحلیلگران می‌گویند واشنگتن به دلیل نیاز به پکن در پرونده خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی، کاری به کار خرید نفت چین از ایران نخواهد داشت. همزمان روزنامه «ژاپن تایمز»،کازوهیکو فیوجی از تحلیلگران مسائل ژاپن با اشاره به اینکه نفت ایران ارزان است، می‌گوید: این کشور احتمالا با تخفیف، نفت خود را می‌فروشد.