وداع بهاری با چند چهره ادبی/ طلسم دکه‌ها در نوروز ۹۶ شکسته شد
سال ۹۶ با شکسته شدن طلسم انتشار روزنامه‌ها در نوروز شروع شد و چند روزنامه برخلاف روال معمولِ جراید در سال‌های قبل، انتشار خود را در این ایام متوقف نکردند.
بنا داریم از امروز و در ۱۲ نوبت، رویدادهای مهم حوزه فرهنگ را در ۱۲ ماه سال ۱۳۹۶ در قالب گزارش‌هایی موجز، بازخوانی کنیم تا هم امکان مروری ساده بر این اتفاقات برای مخاطبانی که علاقه‌مند به این حوزه هستند، فراهم شده باشد و هم (اگر شد) فضایی برای نوعی خاطره‌بازی در این زمینه به وجود آید.
در نخستین حلقه از این زنجیره، مهمترین اتفاقات حوزه فرهنگ در فروردین ماه سال ۹۶ بازخوانی شده است.
وداع با چند چهره ادبی و فرهنگی در روزهای آغاز سال ۹۶
سال ۹۶ متاسفانه با خبرهای ناگواری برای اهالی ادبیات آغاز شد چرا که در همان روزهای نخست فروردین ۹۶ چند نویسنده و شاعر و هنرمند حوزه صنایع دستی از میان ما رفتند و متاسفانه سال تازه همراه شد با فقدان چند چهره مطرح این حوزه. در روز پنجم فروردین غلامحسن اولاد شاعر مطرح و پیشکسوت شیرازی پس از طی یک دوره بیماری بدرود حیات گفت. «صحرای بایزیدی»، «همین که زلف تو بر باد می‌رود کافی است» و «عاشقانه‌هایم را هیچکس نمی‌خواند» از جمله آثار زنده‌یاد اولاد است.
همچنین در روز ۱۰ فروردین نادر نصیری، استاد پیشکسوت معرق کشورمان بر اثر ضایعه مغزی و پس از ماه‌ها تحمل بیماری درگذشت. در پانزدهم همین ماه نیز دکتر افضل وثوقی، نویسنده و استاد برجسته زبان فرانسه و انگلیسی دار فانی را وداع گفت. وی که در سال ۱۳۱۴ در شهرستان سقز زاده شد، تحصیلات کارشناسی خود را در رشته زبان فرانسه در دانشگاه تبریز گذراند و تحصیلات عالیه را تا دکتری در دانشگاه هفت پاریس (ژوسیو) ادامه داد. تدریس زبان‌های فرانسه و انگلیسی در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های خراسان و عضویت در گروه برنامه‌ریزی دروس علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی، از جمله فعالیت‌های علمی وی به شمار می‌رود.
استاد افضل وثوقی در عمر پربار خود بیش از ده‌ها کتاب و مقاله تألیف و ترجمه کرد که در این میان، کتاب‌های تاریخ ادبیات فرانسه (قرن هفدهم)، تاریخ ادبیات فرانسه (قرن هجدهم) و تاریخ ادبیات فرانسه (قرن نوزدهم) به عنوان اثر ترجمه و کتاب‌های خواندن و ترجمه متون اسلامی و خواندن و ترجمه متون مطبوعاتی، به قلم وی در سازمان انتشاراتی سمت منتشر شده است.
کیومرث منشی‌زاده، معروف به شاعر ریاضی در نخستین ماه سال ۹۶ درگذشت
همچنین در روزهای پایانی نخستین ماه بهار، کیومرث منشی‌زاده، شاعر و طنزپرداز کرمانی معروف به شاعر ریاضی، در سن ۷۹ سالگی در بیمارستان فیروزگر تهران درگذشت. منشی‌زاده در سال ۱۳۱۷ شمسی در جیرفت متولد شد. دوره تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی را در زادگاهش به پایان رسانید. سپس عازم تهران شد و موفق به کسب لیسانس در رشته اقتصاد از دانشکده حقوق گردید. بعد از آن نیز به آمریکا رفت و تحصیلات خود را در زمینه ریاضیات و فیزیک اتمی دنبال نمود. پس از پایان تحصیلات به ایران بازگشت و در سازمان برنامه و بودجه به کار پرداخت.
منشی‌زاده را به‌خاطر به‌کار بردن اعداد و نشانه‌های ریاضی در شعرهایش، به شاعر ریاضی می‌شناسند. وی در قسمت انرژی اتمی سازمان برنامه به عنوان کارشناس و همزمان با آن در دانشگاه هنر به تدریس جامعه‌شناسی هنر پرداخت. از منشی‌زاده کتاب‌هایی مانند سفرنامه مرد مالیخولیایی رنگ پریده، قرمزتر از سفید و گزیده اشعار و کتاب حافظ حافظ به چاپ رسیده است. پیکر او ۲۹ فروردین در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) و در حالی به خاک سپرده شد که بنا به وصیت خودش، مراسم تشییع و خاکسپاری با حضور خانواده و تعدادی اندک از دوستان وی به صورت خصوصی برگزار شد.
بازدید بیش از ۶۲ میلیون نفر از مراکز تاریخی و فرهنگی در نوروز ۹۶
اما نوروز، به هر حال ایام سفر است و آمار جالبی خک از سفرهای ایرانیان به جای جای کشور ثبت و اعلام شد. در روز ۱۲ فروردین، مرتضی رحمانی موحد، رییس ستاد هماهنگی خدمات سفر اعلام کرد: ۶۲ میلیون نفر از مراکز تاریخی و فرهنگی در ایام نوروز دیدن کردند.
در همین حال محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به مهر گفت که بازدید از اماکن تاریخی در نوروز ۹۶ به میزان۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش داشته است و اعلام کرد: تا ۱۲ فروردین دو میلیون و ۵۲۴ هزار نفر از ۲۱ پایگاه جهانی بازدید کرده‌اند.
همچنین به گفته معاون گردشگری همین سازمان، نزدیک به ۶۰ میلیون نفر شب اقامت در نوروز ثبت شد. مرتضی رحمانی موحد گفت: از ۲۷ اسفندماه تا روز ۱۳ فروردین سال ۹۶، ۵۹ میلیون و ۳۴۳ هزار و ۶۷۸ نفر شب اقامت، آمار مجموع اقامت کنندگان بوده است. ۹۴ میلیون و ۵۲۳ هزار و ۳۲۱ مورد نیز آمار بازدید گردشگران از مراکز گردشگری بوده و ۷۰ هزار و ۶۸۳ مورد بازدید نظارتی انجام شده است. یک میلیون و ۱۳۰ هزار و ۷۹۳ خانوار، چهار میلیون و ۷۰هزار و ۸۵۳ نفر و ۱۰ میلیون و ۹۶۳ هزار و ۱۷۷ نفر آمار پذیرش و اسکان موقت آموزش و پرورش بوده است. امسال شاهد اقامت کمتر گردشگران در مدارس بوده ایم. ۴۱هزار و ۳۰۰ تماس با سامانه ۰۹۶۲۹ گرفته شده که از همه این تماس‌ها، ۲۱۹ مورد تماس آن شکایت بوده است.
نیمی از هتل‌ها در نوروز ۹۶ خالی ماند!
در همین حال رئیس جامعه هتلداران کشور از خالی ماندن نیمی از هتل‌ها در نوروز ۹۶ سخن گفت و با بیان اینکه در طول ۱۵ روز نوروز تنها یک میلیون و ۴۵۰ هزار نفر شب اقامت در هتل‌های کشور ثبت شده، گفت: این یعنی ضریب اشغال کمتر از ۵۰ درصد بوده است.
به گفته جمشید حمزه زاده، سازمان میراث فرهنگی درصدد است تا ساختمان‌ها و مهمانسراهای دانشگاه آزاد را نیز برای اقامت در نظر بگیرد که این موصوع نیز نه تنها مشکلات ما را حل نخواهد کرد بلکه مشکل دیگری به آن اضافه می‌کند. این نوع سیاست‌ها زمانی مناسب است که هتل‌ها پر از مسافر باشند و دیگر جایی برای مسافران دیگر نداشته باشیم در آن صورت می‌توان از ظرفیت نهادهای دیگر استفاده کرد.
سالی که طلسم انتشار روزنامه‌ها در نوروز، شکسته شد
اما در نوروز ۹۶ شاهد شکسته شدن یک طلسم در حوزه فرهنگ مکتوب بودیم و آن اینکه تعدادی از روزنامه‌ها برخلاف روال سال‌های قبل، انتشار خود را در این ایام متوقف نکردند و روی دکه، برای مخاطبانشان جلوه کردند.
در حالی که همواره و طی سال‌های قبل، شاهد خاموشی یکباره کل جراید بخصوص نشریات مکتوب طی تعطیلات نوروز بودیم، در نوروز ۹۶ شاهد حرکت جدیدی از سوی برخی از رسانه‌ها بودیم که برای اولین بار فضایی متفاوت را در مطبوعات کشور رقم زدند.
بر این اساس، روزنامه‌های ایران، جوان و صبح نو طی ایام تعطیلی نوروز امسال برای اولین بار ویژه نامه‌های نوروزی خود را به طور روزانه در فضای مجازی منتشر کردند. پیش از این البته روزنامه هفت صبح در تعطیلات نوروز دست به انتشار زده بود که تجربه موفقی نبوده و طی سال‌های بعد ادامه پیدا نکرد. اما این سه روزنامه با تکیه بر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همگام با تغییرات جدید دنیای رسانه قدم‌های تازه‌ای را برداشتند.
این اتفاق را در مطبوعات ایران باید به فال نیک گرفت چراکه باب تازه ای را به روی رسانه‌ها گشوده و می‌تواند پایانی بر سکوت‌های بلندمدت نوروزی در هر سال باشد. بدین ترتیب نشریات به مخاطبان خود احترام بیشتری گذاشته و همچنین با شرایط جدید دنیای اطلاعات نیز خود را وفق میدهند.
فروش ۱۱ میلیارد تومان کتاب در عیدانه کتاب ۹۶
با پایان طرح «عیدانه کتاب» که از ۱۵ اسفند ۹۵ تا ۱۵ فروردین ۹۶ در کشور اجرا شد، بالغ بر ۱۱ میلیارد و ۷۳۲ میلیون و ۲۹۷ هزار و ۹۴۷ تومان کتاب به فروش رفت. بر اساس اعلام خانه کتاب، ۷۴۱ کتابفروشی در این طرح «عیدانه کتاب» ثبت‌نام کرده بودند که از این میان، ۵۷۵ کتابفروشی در مراکز استان‌ها و ۱۶۶ کتابفروشی در شهرستان‌ها مستقر بودند که این میزان در مقایسه با «عیدانه کتاب» سال قبل (۹۵) که با مشارکت ۳۷۶ کتابفروشی برگزار شد، مشارکت دو برابری کتاب‌فروشان را نشان می‌داد.
همچنین طبق آمار، در این طرح ۵۴۴ هزار و ۸۹۶ عنوان کتاب به فروش رسید که از مجموع کل این کتاب‌ها، کتاب‌های حوزه عمومی با ۳۸۲ هزار و ۱۶۴ عنوان و کتاب‌های حوزه کودک با ۱۳۴ هزار و ۱۲۸ عنوان و کتاب‌های حوزه دانشگاهی با ۲۸ هزار و ۶۰۴ عنوان مورد استقبال مردم قرار گرفت. این در حالی بود که در طرح «عیدانه کتاب»، سال قبل (۹۵) تعداد ۲۸۶ هزار و ۵۸۰ نسخه کتاب به فروش رسیده بود.
در این طرح، استان تهران با ۱۴۰ کتابفروشی توانست با ۳۸ هزار و ۴۱۴ خرید در صدر پرفروش‌ترین استان بر اساس تعداد خرید قرار بگیرد و استان اصفهان با مشارکت ۸۷ کتابفروشی و ۲۳ هزار و ۶۵۱ خرید توانست رتبه دوم پرفروش ترین استان‌ها بر اساس خرید را به خود اختصاص دهد. همچنین، استان خراسان رضوی با مشارکت ۶۷ کتابفروشی و ۲۳ هزار و ۳۷۷ خرید رتبه سوم این طرح را از آن خود کرد و قم با ۹۱ کتابفروشی و ۱۹ هزار و ۸۴۲ خرید در جایگاه چهارم این طرح قرار گرفت.
همچنین، استان تهران با «۱۰۰۸۳۴» عنوان کتاب در صدر پرفروش‌ترین استان بر اساس تعداد کتاب‌های فروخته شده قرار گرفت و استان‌های خراسان رضوی با «۶۵۱۹۱»، اصفهان با «۵۷۸۲۱»، قم با « ۴۴۰۶۲»، خوزستان با «۴۲۴۸۳»، فارس با ۲۷۸۶۸» و آذربایجان شرقی با «۲۴۲۹۳» عنوان کتاب در رتبه‌های بعدی پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس تعداد کتاب‌های به فروش رسیده در سطح کشور قرار گرفتند.
همچنین کتاب‌های «ملت عشق» با ۲۷۱۴ جلد، «من پیش از تو» با ۲۶۳۴ جلد، «شازده کوچولو» با ۲۵۹۹ جلد، «جزء از کل» با ۱۹۵۹ جلد، «بیشعوری» با ۱۷۰۸ جلد، «پس از تو» با ۱۶۸۸ جلد، «دختری که رهایش کردی» با ۱۶۳۰ جلد، «یک بعلاوه یک» با ۱۱۶۰ جلد، «دنیای معرکه ی تام گیتس» با ۱۱۳۸ جلد، «سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم‌هادی» با ۱۰۹۸ جلد، «پرونده ی ویژه: فراتر از ترس!» با ۱۰۸۴ جلد، «خانه درختی ۱۳ طبقه» با ۱۰۷۱ جلد و «شرح جامع مثنوی معنوی» با ۱۰۳۰ جلد از جمله پرفروش ترین کتاب‌های طرح «عیدانه کتاب ۹۶» بودند.
انتشارات «قدیانی»، «افق»، «هوپا»، «چشمه»، «ققنوس»، «آموت»، «موسسه انتشارات نگاه»، «نیلوفر»، «نشرمرکز» و «نسل نواندیش» از جمله ناشران پرفروش طرح «عیدانه کتاب» شناخته شدند. همچنین در طرح «عیدانه کتاب ۹۶» داستان‌های فارسی، انگلیسی، آمریکایی، شعر فارسی، شعرکودک و نوجوان، داستان‌های فرانسه پرفروش ترین موضوعات شناخته شدند.
تکیه یک زن بر صندلی ریاست کتابخانه ملی ایران برای اولین بار
در دهه سوم فروردین ۹۶ سیدرضا صالحی امیری که چند ماهی بود کسوت وزارت را به تن کرده بود، رسماً و با برگزاری مراسم تودیع، صندلی خود را در طبقه سوم ساختمان عظیم کتابخانه ملی در تپه‌های عباس آباد به رئیس جدید این سازمان داد و اشرف بروجردی به عنوان سکاندار این سازمان فرهنگی ۸۰ ساله معرفی و معارفه شد.
این مراسم (تودیع و معارفه روسای کتابخانه ملی) با حضور محمد نهاوندیان رئیس وقت دفتر رئیس جمهوری برگزار شد و صالحی امیری در آن، کارکنان کتابخانه ملی را بزرگترین سرمایه این سازمان برشمرد و گفت: من در ابتدای ورودم به این سازمان با خدای خود معامله کردم و آنچه هم در این سه سال انجام شد، زحمات کارکنان و نیروهای عزیز این سازمان است.
اننخاب شعار سی‌اُمین نمایشگاه کتاب تهران؛ «یک کتاب بیشتر بخوانیم»
اما در اواخر فروردین ماه و در آستانه ورود به ماه کتابی سال، شعار سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران انتخاب شد که این عبارت بود: «یک کتاب بیشتر بخوانیم». به گفته همایون امیرزاده سخنگوی سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، این شعار پس از اعلام فراخوان پیشنهاد شعار به اهالی فرهنگ و دریافت تعداد ۱۸۰ پیشنهاد و پالایش آنها، انتخاب شده است.
در همین حال امیرزاده از اختصاص یارانه ۱۶۴ میلیاردی خرید کتاب در نمایشگاه کتاب تهران خبر داد. به گفته وی، ۸۰ میلیارد ریال از این اعتبار برای دانشجویان و طلاب، ۲۴ میلیارد ریال برای دانش‌آموزان، یک میلیارد ریال برای اساتید حوزه و دانشگاه و ۵۰ میلیارد ریال بن مشارکتی مربوط به کتابخانه‌ها، مراکز علمی- فرهنگی، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و مراکز علمی و فرهنگی، کانون‌های فرهنگی مساجد، پایگاه‌های مقاومت بسیج و … است.
یک کاریکاتوریست چهره هنر انقلاب در سال ۹۵ شد
در خبری دیگر مربوط به حوزه فرهنگ، در مراسم اختتامیه هفته هنر انقلاب اسلامی که توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد، سیدمسعود شجاعی طباطبایی کاریکاتوریست و دبیر جشنواره بین المللی کاریکاتور هولوکاست توانست در میان ۵ نامزد با آرای به دست آمده به عنوان «چهره هنر انقلاب در سال ۹۵» معرفی شود.
حمید حسام، بهناز ضرابی زاده، ابراهیم حاتمی کیا و محمدحسین مهدویان نیز از دیگر کاندیداهای چهره سال هنر انقلاب در سال ۱۳۹۵ بودند.
بلخاری جای محقق را در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گرفت
در ادامه تغییرات مدیریتی در حوزه فرهنگ، در روز ۲۷ فروردین ۹۷ حسن بلخاری به عنوان رئیس جدید انجمن آثار و مفاخر فرهنگی معرفی شد و جای مهدی محقق را در این انجمن گرفت.
بلخاری نویسنده، پژوهشگر و مدرس ایرانی فعال در زمینه فلسفه هنر و حکمت شرق، استاد و مدیر گروه مطالعات عالی هنر در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران و نیز عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. وی همچنین در آذر ماه ۱۳۹۴ به عنوان پژوهشگر برتر کشوری در رشته هنر برگزیده شد.
همچنین در مراسم تکریم و معارفه روسای سابق و جدید انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، احکام هیأت مدیره و رئیس جدید این انجمن را ابلاغ کرد که بر اساس احکام صادره از سوی سیدرضا صالحی امیری، آقایان حجت‌الاسلام جوادی آملی، مهدی حجت، علی‌اصغر دادبه، مهدی محقق و حسن بلخاری به عنوان اعضای جدید هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی معرفی شدند.
