آیا « دولت سایه » ابراهیم رئیسی تشکیل می شود؟
تشکیل دولت سایه. این عبارتی است که فضای سیاست ایران به آن بیگانه است. دولت سایه بیش از هر جای دیگر در ادبیات سیاسی انگلیس کاربرد دارد و حزبی که قدرت را در دست ندارد دولت سایه تشکیل می دهد. با این حال عبارت دولت سایه پس از انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ یک بار دیگر در ایران نیز بر سر زبان ها افتاد.
به گزارش بازتاب ، روزنامه آرمان در این زمینه نوشت : حامیان حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی در روزهای گذشته با برگزاری نشستی با عنوان «حامیان نامزد اصلح»، تشکیل دولت در سایه را به موازات نامزد پیروز کلید زدند. بحث تشکیل دولت در سایه بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری توسط برخی از فعالان جریان اصولگرایی با استناد به رأی 16 میلیونی ابراهیم رئیسی در فضای رسانه‌ای اصولگرایان مطرح شد. آنها تاکید داشتند باید از این میزان رأی استفاده کنند و دولت مستقر نباید آنها را نادیده بگیرد. اما آنچه این اظهارنظرها را هدفمند کرد، فراخوان سعید جلیلی برای تشکیل دولت سایه بود.
بانی دولت درسایه
سعید جلیلی طی بیانیه‌ای پیشنهاد تشکیل دولت سایه را مطرح کرد. او در این بیانیه نوشت: «پس از انتخابات سال 92 تلاش شد تا با کمک کارشناسان،صاحبنظران و متخصصین در عرصه‌های مختلف، با تشکیل کارگروه‌های تخصصی در حوزه‌های گوناگون از جمله در فرهنگ، سیاست خارجی، اقتصاد، کشاورزی، مسکن، صنعت، بانکداری، شفافیت و مبارزه با فساد، دیپلماسی اقتصادی، نظام سلامت، ورزش، فضای مجازی و… مشکلات واقعی مردم شناسایی و در گام بعدی نسبت به ارائه راه حل آنها مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی پاسخ عملیاتی و مناسب تهیه شود.»
این پیشنهاد از سوی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و حامی سیدابراهیم رئیسی در حالی مطرح می‌شود که پیش‌تر برخی چهره‌های اصولگرا نیز اعلام کرده بودند که باید از رأی بالا مردم به جریان اصولگرا در چهار سال آینده استفاده کنند. در این میان عزت‌ا… ضرغامی و محمدباقر قالیباف، از چهرهای سرشناس اصولگرایان، بدون اشاره به ایجاد کابینه در سایه مدعی پیگیری مطالبات مردم و احقاق وعده‌های روحانی در چهار سال آینده شده‌اند. البته پیشنهاد دولت سایه هم طرح دست اول اصولگرایان نیست، زیرا این پیشنهاد را برخی چهره‌های اصلاح‌طلب پس از انتخابات سال 84 مطرح کرده بودند، اما واکنش‌ها نسبت به آن از سوی اصولگرایان بسیار متفاوت بود.
همان روزها اصولگرایان مدعی شدند که اصلاح‌طلبان قصد دارند با تشکیل دولت سایه، براندازی انجام دهند و آنها را متهم به خیانت کردند. در نگرانی‌هایی که به واسطه عملکرد دولت دهم ایجاد شده بود، بخشی از جریان اصولگرا متوجه شد که در چه گردابی گرفتار شده و موضوع تشکیل دولت سایه را مطرح کردند. آن روزها این مساله از زبان محسن رضایی شنیده شد، اما این پیشنهاد رضایی نیز با بی‌مهری اصولگرایان مواجه و عدم استقبال از آن باعث شد محسن رضایی نیز از پیگیری این مساله خودداری کند.
نشستن در سایه
دلایل مختلفی برای شکست پروژه اصولگرایان در مورد تشکیل دولت در سایه وجود دارد. محمد شریعتمداری نیز ضمن اشاره به این مساله در پیامی کوتاه و طنزآمیز شکست این موضوع را از هم اکنون به اصولگرایان مژده داده است. معاون اجرایی دولت و رئیس ستاد انتخاباتی حجت‌الاسلام حسن روحانی در واکنش به تشکیل دولت در سایه آقای رئیسی گفت: همه گروه‌های سیاسی باید کم‌کم در سایه نشستن را به صورت کلی یاد بگیرند. این فکر خوبی است. وی در پاسخ به اینکه آیا این ایده موفق می شود، افزود: اینکه دولت در سایه تشکیل شود، نه. اما در سایه نشستن خودش عالمی دارد.
می‌توان گفت: مهم‌ترین دلیل شکست دولت در سایه اصولگرایان، عدم اجماع این نیرو برای آینده است. جبهه پایداری و همراهان احمدی‌نژاد به‌طور کامل از قطار اصولگرایی پیاده شده‌اند. قالیباف نیز آن‌چنان که مشاوره ارشدش آقای قربانزاده اشاره کرده با اجبار از انتخابات ریاست‌جمهوری کنار کشیده و به همین دلیل نغمه‌های مخالفت و همچنین دور شدن قالیباف از جریان اصولگرایی به گوش می‌رسد. از طرف دیگر سیدابراهیم رئیسی، به‌عنوان رئیس دولت در سایه فاقد کاریزمای لازم و سخنوری برای همراه کردن مردم با اصولگراهاست.
علاوه براین دولت در سایه نیازمند برنامه جامع و منتقد و در عین حال پیشروتر از دولت اصلی است، اما اصولگرایان و رئیس جمهور در سایه نه تنها برنامه پیشروتری نسبت به دولت کنونی ندارند، بلکه در بیشتر موارد نیز فاقد برنامه بوده و بی‌برنامه بودن خود را با سوار شدن بر موج پوپولیسم پنهان می‌کنند. برای نمونه دولت در سایه برای مواجهه با چالش‌های سیاست خارجی چه برنامه‌ای دارد؟ آیا برنامه آنها به‌طور کامل همان برنامه محمود احمدی‌نژاد برای سیاست خارجی کشور است؟
اما مردم در 29 اردیبهشت با رأی خود اعلام کردند به عقب بازنخواهند گشت. ایده دولت در سایه و حتی پارلمان در سایه سعید حجاریان برای اولین‌بار در ایران، از برنامه مترقی گفتمان اصلاحات بیرون آمد. در آن دوران اصولگرایان با هجمه به اصلاح‌طلبان آنان را متهم به بی‌قانونی کردند، اما اکنون چگونه می‌خواهند مردم و بخصوص اصولگرایان را نسبت به این مساله توجیه کنند که می‌خواهند دولت در سایه تشکیل دهند؟ دولت در سایه عنوانی بود که همین افراد پیش از این از آن به‌عنوان دولت آشوب یاد می‌کردند.
همچنین خبرگزاری ایلنا نیز موضوع تشکیل دولت سایه را مورد بررسی قرار داد. این خبرگزاری نوشت : قائم‌مقام حزب اعتماد ملی معتقد است: حامیان آقای رئیسی توان تشکیل دولت در سایه را ندارند؛ زیرا این آقایان با ظرفیت‌های کشور آشنا نیستند و خیلی خوب است که به دنبال برنامه‌نویسی بروند زیرا در این صورت بسیاری از برنامه‌های دولت را به‌جای تخریب موردحمایت قرار خواهند داد.
به گزارش ایلنا، در کشورهای دموکرات پس از برگزاری انتخابات برای بهتر اداره شدن کشور، دولت در سایه تشکیل می‌شود تا نقصان دولت حاکم بدون هیچ تخریبی موردتوجه قرار گیرد و در صورت روی دادن هر اتفاقی بتوانند وارد عرصه شوند.
سعید جلیلی در پیام پساانتخاباتی و عزت‌الله ضرغامی، رئیس اسبق صداوسیما، در کانال تلگرامی‌اش پیشنهاد تشکیل دولت آلترناتیو یا نظارتی داده‌اند. هر دو از یاران ابراهیم رئیسی‌اند و سخنران سفرهای تبلیغاتی او بوده‌اند. سعید جلیلی همچنین روز گذشته مجدد در فراخوانی عمومی در قالب اطلاعیه‌ای از متخصصین و صاحبنظران در جهت شناسایی مشکلات واقعی مردم و ارائه راه‌حل برای آنها خواستار درخواست همکاری با کارگروه‌های تخصصی تشکیل‌شده از سوی وی شد.
در حالی اعضای ستاد ابراهیم رئیسی به دنبال تشکیل دولت در سایه هستند که کاندیداهای موردحمایت آنان بدون هیچ برنامه‌ای در تبلیغات انتخاباتی حاضرشده بودند و وعده‌های آنان برای کسب مقام ریاست جمهوری مورد استقبال از سوی مردم قرار نگرفت.
رسول منتجب نیا، قائم‌مقام حزب اعتماد ملی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ در خصوص هدف از تشکیل دولت سایه از سوی حامیان رئیسی گفت: دولت در سایه مسئله جدیدی نیست و در دنیا معمولاً احزابی که کاندیدای آنها برای کسب مقام ریاست جمهوری موفق نمی‌شوند، تشکیل می‌دهند. به‌عبارتی‌دیگر به‌موازات برنامه‌های دولت حاکم آنها طی یک بررسی جامع و جمع‌آوری اطلاعات، برنامه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای خود تهیه می‌کنند تا با دست‌پر به‌نقد دولت بپردازند و این نقدها را هم در قالب پیشنهاد مطرح می‌کنند، پس از پایان دولت هم برای کسب قدرت با برنامه وارد صحنه می‌شوند.
وی در ادامه یادآور شد: اساساً یکی از نقش‌های احزاب تشکیل دولت در سایه است، اما مدعیان امروز باید توانایی لازم در این رابطه را داشته باشند. تجربه نشان داد که هم در سال 92 که آقای جلیلی وارد صحنه شد وهم در سال جاری که آقای رئیسی با تمام مجموعه اصولگراهایی در عرصه انتخابات به رقابت پرداخت، معلوم شد هیچ برنامه‌ای برای اداره کشور ندارند.
منتجب نیا اظهار داشت: اصولگرایان حامی آقای رئیسی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در طول تبلیغات انتخاباتی هیچ برنامه‌ای ارائه نکردند و بسیار هم بعید است که برنامه‌ای داشته باشند، بنابراین این اشکال عدم برنامه به آنها وارد است زیرا به‌طورمعمول گروه معترض باید ابتدا دارای برنامه باشد سپس دولت را ناموفق بخواند.
