حمایت از صنعت نفت یعنی تامین تجهیزات از داخل
سال‌های تحریم برای کشور ما در حالی سپری شد که هر روز شکاف دانش فنی و فناوری‌های نوین بین ایران و کشورهای توسعه‌یافته بیشتر می‌شد. هر چند کارشناسان و متخصصان داخلی تلاش کردند این شکاف عمق زیادی نداشته باشد، اما در واقعیت امروز می‌بینیم ایران به لحاظ دانش فنی با بسیاری از کشورها فاصله‌ای معنادار دارد؛ فاصله‌ای که تحریم‌های شدید ۱۲ و گاه ۴۰ ساله را به رخ صنعت نفت ایران می‌کشد.
به گزارش بازتاب به نقل از صمت، با این حال، متخصصان ایرانی در برخی حوزه‌ها مانند فاز ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی توانستند، ابرپروژه‌ها را مدیریت کرده و در اجرای آنها به خودکفایی دست یابند. این اتفاق‌ها باعث شد برخی‌ها مدعی شوند ایران در صنعت نفت دیگر نیازی به حضور خارجی‌ها ندارد. نباید فراموش کرد، فازهای ۱۷ و ۱۸ که بومی‌ساز هستند، حکایت از تمام تلاش ایرانی‌ها در این حوزه‌ها دارد؛ بر این اساس نمی‌توان انتظار داشت ایران در تمام پروژه‌های نفت و گاز بتواند به‌طور خودکفا عمل کند.
یکی از موضوع‌های مهم صنعت نفت، توان مدیریت و اجرای چند پروژه است که هنوز به این جایگاه دست نیافته‌ایم و مشکلات بسیاری در این حوزه داریم. حضور خارجی‌ها در پروژه‌های صنعت نفت یکی از پرچالش‌ترین بحث‌های دولت دوازدهم در این زمینه است. برخی کارشناسان معتقدند ایران هنوز به شرکت‌های خارجی نیاز دارد و برخی دیگر این ادعا را رد کرده و بر خودکفایی ایران در تمام مراحل اجرای پروژه‌های بزرگ تاکید دارند. سیروس تالاری، رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت درباره توان ایران در اجرای چند پروژه به‌طور همزمان، به پرسش‌های صمت پاسخ داد.یکی از مشکلاتی که سال‌های گذشته به وجود آمده، موضوع الگوی قراردادهای نفتی است. با احتساب پیشینه این موضوع در کشور فکر می‌کنید کدامیک از الگوهای موجود، هم جذابیت لازم برای طرف خارجی را دارد و هم باعث می‌شود ایران بتواند از تمام توان خود در این زمینه استفاده کند؟
شرکت‌های داخلی در سال‌های تحریم توانستند بخش قابل‌توجهی از نیاز ایران در صنعت نفت را برطرف کنند. آنچه اکنون باید مورد توجه مسئولان نفتی کشور قرارگیرد این است که از این ظرفیت‌ها استفاده شود. نباید فراموش کنیم توان داخلی در این زمینه افزایش یافته و برای رشد بیشتر این صنعت در داخل کشور نیاز به حمایت‌های دولتی دارد. آنچه باید در نظر داشت شیوه حمایت دولت از تولیدکنندگان تجهیزات نفتی است. تولیدکنندگان انتظار تسهیلات و حمایت‌های مالی ندارند، آنچه می‌تواند به بخش داخلی در تامین تجهیزات پروژه‌های نفتی کمک کند، تامین تجهیزات از طریق شرکت‌های موجود است. در صورتی که وزارت نفت بتواند در الگوی قراردادهای خارجی این موضوع را به‌عنوان یک برگ برنده در نظر بگیرد، بیشترین حمایت از تولیدکنندگان تجهیزات نفتی را انجام داده و کمک می‌کند این صنعت در کشور رشد تصاعدی خود را حفظ کند.
پس از روی کار آمدن دونالدترامپ برخی قراردادها و تفاهمنامه‌های همکاری ایران با شرکت‌های بین‌المللی در حوزه نفت به چالش کشیده شد که مهم‌ترین آنها توتال است. این موضوع تا چه اندازه می‌تواند بر بهره‌برداری از نفت و گاز در ایران تاثیر داشته باشد؟
یکی از موضوع‌هایی که پس از روی کار آمدن ترامپ در امریکا مطرح شده، ممانعت او از انتقال دانش فنی و تولید کالا بیرون از امریکاست. بر این اساس شرایط جدید امریکا به‌گونه‌ای پیش می‌رود که دانش فنی شرکت‌های امریکایی و غیرامریکایی که با این کشور ارتباط تنگاتنگ دارند، به طور انحصاری باقی بماند. این موضوع برای ایران که بیش از هر چیزی نیاز به دانش فنی دارد، شرایط را تا حد قابل‌توجهی پیچیده کرده است. در شرایط کنونی آخرین تصمیم‌ها نشان‌دهنده این است که امریکا می‌خواهد دانش فنی خود را در صنعت نفت انحصاری کند. این موضوع باعث ضعف در کشورهایی می‌شود که به لحاظ دانش فنی در تولید تجهیزات صنعت نفت از امریکا عقب بمانند و برای رشد این صنعت در کشور خود متکی به این کشور شوند. در این شرایط ایران نباید از امتیازهایی که در قراردادهای خارجی نیاز دارد، دست بردارد.
آنچه مسلم است اینکه دو کشور ایران و امریکا با یکدیگر به‌طور مستقیم وارد مرحله تفاهمنامه و قرارداد در هیچ حوزه‌ای نخواهند شد، با این اوصاف سیاست‌های جدید انحصارطلبانه امریکا تا چه اندازه می‌تواند بر ایران تاثیر داشته باشد؟
«آی‌پی‌سی» یا الگوی جدید قراردادهای نفتی برای شرکت‌های خارجی در زمینه همکاری با شرکت‌های ایرانی الزامی نیست و وزارت نفت هم نمی‌تواند در این زمینه الزامی در شیوه کلی قراردادها به وجود آورد، اما به طور موردی در قراردادها می‌توان منافع شرکت‌های داخلی را در نظر گرفت. از طرفی سیاست‌هایی که مقامات امریکایی به‌تازگی از آنها یاد می‌کنند، هنوز به قانون تبدیل نشده است و نمی‌تواند به ساختار اقتصاد نفتی و قراردادهای ایران آسیبی وارد کند. خوشبختانه در دولت یازدهم و دوازدهم حفظ منافع شرکت‌های داخلی از جمله مسائل ملی در صنعت نفت است.
به‌دلیل سیاست‌گذاری‌های اشتباه در دوره‌های گذشته وابستگی و سرسپردگی صنعت نفت ایران به خارجی‌ها افزایش یافته بود. این اتفاق در حالی رخ داد که صنعت نفت در کشور ما از حدود یک قرن پیش فعالیت خود را شروع کرده بود. با این حال هنوز نیازمند شرکت‌های خارجی هستیم و باید رفته‌رفته با سیاست‌های ملی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت، به بومی‌سازی با درصد بیشتری دست یابیم.همان‌طور که می‌دانید براساس بخشنامه ستاد اقتصاد مقاومتی، دولت دوازدهم در سال ۹۶ باید ۱۰ قرارداد نفتی را درحوزه همکاری‌های مشترک با شرکت‌های خارجی به مرحله نهایی برساند، اما هنوز خبری از این قراردادها نیست. با توجه به مهلت اندک دولت دوازدهم تا پایان سال ۹۶ چه ظرفیتی را برای اجرای این بخشنامه در نظر دارید؟
این بخشنامه از آغاز هم، بستری برای اجرایی شدن نداشت. ایران در کدام دوره توانسته در یک سال ۱۰ قرارداد خارجی در صنعت نفت اجرا کند که انتظار داشته باشیم وزارت نفت در این دوره این کار را انجام دهد؟همچنین باید در نظر داشته باشیم فشار بیش از حد به وزارت نفت برای امضای قراردادهای خارجی ضریب خطا در قراردادها را افزایش می‌دهد. نفت در ایران منافع ملی است و با فشارهای سیاسی نباید این منافع را به خطر بیندازیم. وزارت نفت تاکنون عملکرد ضعیفی نداشته و باید اجازه دهیم این موضوع مسیر خود را ادامه دهد.
