خودزني سعودي ها در نبرد با ايران

عربستان بعد از پانزده سال سياست بيهوده به اين نتيجه رسيده که بايد از باتلاق يمن بيرون بيايد و عادل جبير، وزير امور خارجه اين کشور اخيرا گفته که مردم سوريه بايد خود را براي آينده اي با حضور اسد در مسند قدرت در سوريه آماده سازند.
به گزارش آريا، امير هندجاني، در گزارشي در المانيتور (امريکا)، نوشت:
افشاگري هاي اخير درباره سخنان محمد بن سلطان، شاهزاده سعودي، درباره تحولات منطقه در ديدار خصوصي با مقامات رسمي امريکا مويد نکاتي است که بسياري در واشنگتن در طول چند سال گذشته زمزمه کرده اند: بسياري از سياست هاي سعودي در منطقه- از جنگ در يمن گرفته تا مقابله با ايران- شکست ها و ناکامي هاي مايوس کننده بوده اند. حتي سياست انرژي عربستان سعودي که تا حدودي بر مجازات ايران متمرکز بوده و قصد داشته که بدين شيوه اين کشور را به دست برداشتن از ماجراجويي در خاورميانه وادار نمايد، در عمل کسري بودجه بيسابقه اي براي اين پادشاهي به وجود آورده است. در اين بين، ايران کماکان به پيشبرد برنامه خود در سوريه و عراق ادامه مي دهد. اينک رهبري سعودي بايد به گونه اي دردناک به اين نکته پي برده باشند که سياست تک بعدي آنها در قبال ايران به سياست هايي منجرشده که در داخل و خارج نتيجه عکس داده است.
فعاليت نظامي سعودي در يمن فاجعه اي کامل بوده است.ادعاي رياض مبني بر اينکه حوثي ها تحت تاثير ايران مي خواهند دولت صنعا را سرنگون سازند، همواره ادعاي ترديد برانگيز بوده است. در حاليکه تهران سعي مي کند از هيچ فرصتي براي آزردن رياض دريغ نکند، اما حوثي ها اصلا غلامان حلقه به گوش ايراني ها نيستند.آنها ظاهرا براي حقوق بومي خود در حال مبارزه هستند، حقوقيي که معتقدند از سوي دولت يمن- طرفدار سعودي- ناديده گرفته شده است. اين جنگ براي رياض ميليارد ها دلار هزينه در بر داشته و تقريبا ده هزار قرباني بر جاي گذاشته و بيش از سه ميليون نفر آواره شده اند. همزمان با جنگ، شيوع وبا، اين کشور در آستانه قحطي قرار داده است.
رياض با وجود حملات هوايي خود، که با حمايت امريکا و انگليس انجام مي شوند، به دستيابي به اهداف خود نزديک تر نشده است.حوثي ها هنوز کنترل صنعا را در اختيار دارند و به طور مرتب به داخل عربستان يورش مي برند. وضعيت رو به وخامت امنيتي زمينه مستعدي را براي کسب حمايت و يارگيري داعش و القاعده محلي در يمن پديد آورده است .القاعده در واقع يک چهارم خاک اين کشور را در کنترل خود دارد.
بنابراين، نبايد تعجب کرد که چرا شاهزاده سعودي به گروهي از ديپلمات هاي سابق امريکايي گفته است که او واقعا به دنبال راهي براي خروج از باتلاق يمن مي گردد. اما بايد از او پرسيد که چرا در وهله نخست جنگ را آغاز کرد. حوادث و پيشامد هاي ناگوار بود که حوثي ها را به ايران نزديک تر ساخت، در حالي که پيوند هاي بين آنها قبلا، در بهترين حالت، متزلزل و سست بود.
در وضعيت مشابه ديگري، سياست سعودي در عراق و سوريه موضع راهبردي ايران در اين دو کشور را تقويت کرده است تا تضعيف. رياض از ابتداي جنگ داخلي سوريه در سال ٢٠١١، به جناح هاي مختلف سني در سوريه ميليارد ها دلار کمک کرده که رژيم اسد را سرنگون کنند، وضعيتي که موجب شد اسد براي حفظ قدرت خود به روسيه و ايران نزديک شود. با وجود ادعاهاي سعودي مبني بر اينکه اسد بايد از قدرت کنار برود و تا زماني که در مسند قدرت است، امکان توافق و مصالحه وجود ندارد، اما او هنوز قدرت در دمشق را در اختيار دارد.
در اين بين، ترکيه، ايران و روسيه، رياض را دور زده و آتش بسي را در سوريه برقرار کرده اند و اين در حالي است که امريکا و شرکاي اين کشور به مبارزه خود براي آزاد ساختن شهر رقه، پايتخت خود خوانده داعش، از دست اين گروه ادامه مي دهند. از قرار معلوم، عادل جبير، وزير امور خارجه عربستان، در نشست اخير با رهبر مخالفين رژيم سوريه در رياض گفته است، عربستان علاقه خود به سوريه را از دست داده و مردم سوريه بايد خود را براي آينده اي کشورشان، با حضور اسد در مسند قدرت، آماده سازند. اگر اين گفته واقعيت داشته باشد، تغيير موضع و چرخش قابل توجهي است.
چرا بايد پانزده سال طول مي کشيد تا عربستان به چنين مواضعي برسد؟ رياض سال ها پيش مي توانست، با رقابت با ايران براي قدرت در عراق، نقش سازنده اي در آن کشور ايفاء کند.
نکته اي که تعجب برانگيز هم نيست اين است که رياض نمي خواست با دولت داراي اکثريت شيعه در عراق، که بعد از سرنگوني صدام در سال ٢٠٠٣ به قدرت رسيد، مراوده داشته باشد.اين روايت که شيعيان عراق عوامل ايران هستند، به تقويت جايگاه راهبردي ايران در کشورعراق کمک کرد، چرا که شيعيان عراق احساس کردند که به جز ايران جاي ديگري وجود ندارد که براي درخواست حمايت به آن روي آورند. ديدار اخير مقتدي صدر، شخصيت آشوبگر شيعه عراقي از رياض و بهبود تدريجي پيوند بين عراق و عربستان سعودي بايد مورد استقبال همه در منطقه قرار گيرد. البته، اين پرسش باقي مي ماند: چرا بايد پانزده سال طول بکشد که عربستان به چنين موضعي برسد؟ رياض سال ها پيش مي توانست از طريق رقابت با ايران در عراق، نقش سازنده اي ايفاء کند. رياض به جاي اينکه واقعيات سياسي پديد آمده بعد از ٢٠٠٣ را تضعيف کند، بايد سعي مي کرد، به غير از مخالفين تهران در بغداد، خود را به رهبراني مانند اياد علاوي در عراق نزديک کند.
گرچه ايران و عربستان از دير باز بايد يکديگر براي سلطه در بازار هاي انرژي رقابت کرده اند، اما قابليت هاي توليد رياض به اين کشور توان توليد کننده توازن ساز جهاني را بخشيده است. در سال ٢٠١٠، زماني که تحريم هاي طاقت فرساي هسته اي امريکا و اروپا بخش انرژي ايران را هدف قرار داد، رياض سقف توليد خود را افزايش داد و تلاش براي تضعيف اقتصاد ايران و جذب مشتريان قديمي ايران در آسيا – از طرق عرصه نفت بيشتر با قيمت هاي نازل به آنها را – آغاز کرد. البته، اين اقدامات نتيجه منفي ببار آوردند چون بعد از اجرايي شدن توافق هسته اي ايران در سال ٢٠١٦، ايران به وضعيت دوران توليد پيش از تحريم ها بازگشت و مشتريان پيشين، دوباره به اين کشور مراجعه کردند. اقتصاد ايران در سال گذشته، بر اساس افزايش صدور نفت خام، شش درصد رشد داشته است. بهر روي، عربستان اينک داراي کسري عظيم بودجه است و به دنبال قرض کردن پول در بازار هاي اوراق قرصه بين المللي است. ذخاير خارجي رياض از سال ٢٠١١ تا کنون به پايين ترين سطح خود رسيده است.نتيجه نظر سنجي ها نشان مي دهد که رشد اقتصادي اين کشور براي مدتي کند خواهد شد.با توجه به اينکه جهان بتدريج به نفت ارزان قيمت عادت مي کند و با توجه به اينکه امريکا و روسيه توليد خود را افزايش داده اند، بايد گفت که اقتصاد عربستان همچنان تحت فشار خواهد بود.
اگر عربستان چنين کوته بينانه توجه خود را روي ايران متمرکز نمي کرد، به سادگي امکان جلوگيري از بد اقبالي هاي اين کشور در عرضه سياسي وجود داشت. در واقع، اين رقابت و دشمني موجب شد که نتواند منافع خود را به شکل سازنده و با اطمينان خاطر دنبال کند. عربستان سعودي در مقام متولي خانه خدا، مقدس ترين مکان در اسلام، از امتيازات طبيعي بر خوردار است ولي در عين حال در هر صحنه اي که با ايران مقابله کرده، نتايج بدي عايد اين کشور شده است.
عربستان سعودي در نگاه به پيش روي، بايد در سال هاي آتي با پيامد هاي سياست هاي خود، به ويژه در يمن، کنار آيد. اما همه چيز از دست نرفته است. رياض هنوز فرصت دارد که مسير خود را تغيير دهد و ازا طريق تعامل با ايران، روابط خود را از نو تنظيم کند. ايران نشان داده حاضر است درباره موضوعات اساسي مورد اختلاف با عربستان گفتگو وتعامل کند. رهبري عربستان در گذشته در برخورد با تهران، انعطاف قابل توجه از خود نشان داده است و اخيرا بعد از دوسال به زائران ايراني اجازه داد به شکل موفقيت آميزي به زيارت خانه خدا بروند. در انتها بايد گفت، نه ايران ونه عربستان- ونه منطقه- تاب تحمل تداوم مخاطرات را ندارند.