سلامت جنسی سالمندان؛ موضوعی مهم که نادیده گرفته می‌شود
اول اکتبر، دهم مهر ماه، روز جهانی سالمندان نامگذاری شده است. با پیشرفت‌های پزشکی و افزایش امید به زندگی جمعیت سالمند جهان رو به افزایش است، اما جنبه‌هایی از زندگی سالمندان از جمله سلامت جنسی این جمعیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش روابط عمومی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، هاله ملکی مسوول کلینیک سلامت جنسی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در گفت و گویی به رشد جمعیت سالمند جهان اشاره کرد و افزود: جمعیت سالمندان جهان از ۲۰۵ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به ۹۶۲ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است که دو سوم این جمعیت در کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط (مانند ایران) زندگی می‌کنند.
وی افزود: طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان جهان ۲ برابر می شود که نشان دهنده سالخوردگی جمعیت جهان است. افزایش جمعیت سالمندان تأثیر مستقیم بر راهبردها و سیاست‌های کشوری، از جمله در زمینه سیاست‌های بهداشتی و درمانی دارد و سلامت جنسی و سلامت روان سالمندان نیز بخش مهمی از حوزه بهداشت و درمان را تشکیل می‌دهد.
مسوول کلینیک سلامت جنسی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا برخورداری از سلامت و رفاه را حق همه افراد در همه سنین دانست و خاطرنشان کرد: جمعیت سالمندان بسیاری از کشورها از جمله کشورهای کم درآمد از دسترسی به خدمات سلامت محروم هستند و صحبت درمورد نیازهای جنسی آنها نوعی منع اجتماعی تلقی می‌شود.
ملکی یادآور شد: در اغلب جوامع تصور بر این است که سالمندان نیاز جنسی ندارند و اگر هم دارند نباید درباره آن صحبت کنند. حتی مراقبان بهداشتی، اغلب این مقوله را نادیده می‌گیرند و هر نوع شکایت و یا تقاضای سالمند در امور جنسی را امری عادی می‌دانند و به فرآیند پیری نسبت دهند. چنین رویکردی با هدف سلامت باروری و جنسی که از قبل از دوره بارداری تا سال‌های پس از دوره باروری را شامل می‌شود، مغایرت دارد.
وی تصریح کرد: سلامت جنسی در هر سنی اهمیت دارد و تمایل به برقراری رابطه صمیمی، منحصر به زمان خاصی نیست. با افزایش سن، عملکرد جنسی تغییر می کند ولی می تواند همچنان رضایت‌بخش باشد. شناخت تغییرات ایجادشده، به تطابق بهتر افراد با شرایط جدیدشان کمک می‌کند.
وی ادامه داد: این تغییرات در زنان و مردان سالمند به دلیل کاهش ترشح هورمون‌های جنسی اتفاق می‌افتد و شامل تغییرات جسمی و روانی است البته، نگرش‌های فرهنگی نیز در این زمینه نقش مهمی دارد برای نمونه در بعضی فرهنگ‌ها، یائسگی برای زنان تجربه خوشایندی است ولی در برخی دیگر، به عنوان یک پدیده غم‌انگیز و ناتوان‌کننده در نظر گرفته می‌شود.
مسوول کلینیک سلامت جنسی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا به افزایش بیماری‌های زمینه‌ای و غیرواگیر در دوره سالمندی اشاره کرد و افزود: بیماری‌های زمینه‌ای و غیر واگیر وابسته به سن و داروهایی که برای کنترل این دسته از بیماری‌ها تجویز می‌شوند بر عملکرد جنسی مردان و زنان سالمند اثرات قابل ملاحظه‌ای دارند
ملکی یادآور شد: البته، بیماری‌های غیرواگیر در زنان سالمند شایع‌تر از مردان سالمند است و نتیجه بارداری‌ها و زایمان‌هایی است که در سنین باروری داشته‌اند.
وی افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را از جمله چالش‌های سلامت جنسی سالمندان دانست و افزود: برقراری رابطه جنسی حفاظت نشده و رضایت‌بخش نبودن رابطه جنسی با همسر، افراد سالمند را نیز در معرض ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله ایدز قرار می‌دهد.
وی به شواهد و ارزیابی‌های موجود در زمینه فعالیت جنسی سالمندان، اشاره کرد و گفت: شواهد حاکی از آن است که بیش از ۸۰ درصد مردان و ۶۵ درصد زنان در دوره سالمندی از نظر جنسی فعال هستند و به ترتیب ۲۸ و ۳۹ درصد آنها، حداقل یک اختلال عملکرد جنسی را گزارش کرده‌اند. همچنین شمار زیادی از سالمندان، مشکلات جنسی دارند که بیش از ۳ ماه طول کشیده و سبب نگرانی آنها شده است البته، مشکلات مرتبط با زندگی جنسی سالمندان، ثبت و گزارش‌دهی منسجمی ندارد، بنابراین از میزانی که تخمین زده می‌شود بیشتر است.
مسوول کلینیک سلامت جنسی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا خاطرنشان کرد: در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط که پژوهش های اندکی درباره حقوق باروری و جنسی سالمندان انجام شده است، تخمینی از شیوع این مشکلات وجود ندارد باید در نظر داشت که تفاوت‌های فرهنگی چشمگیری در گزارش کردن این دسته از مشکلات وجود دارد.
ملکی ادامه داد: فرهنگ هر جامعه تعیین‌کننده نقش‌های جنسیتی است و عموماً زنان نسبت به مردان، کمتر مشکلات جنسی خود را مطرح می‌کنند و بیشتر تحمل می کنند بنابراین، به‌ویژه در جوامعی که موانع متعدد فرهنگی در برابر بیان مشکلات جنسی وجود دارد، سیاست‌گذاری‌های بهداشتی با چالش گزارش‌دهی و آمارهای نادرست مواجه هستند.
وی به نامگذاری «سالمندی سالم» برای این دهه میلادی از سوی سازمان جهانی بهداشت اشاره کرد و توضیح داد: این نامگذاری بر توانمندسازی سالمندان و برخورداری آنها از امکانات رفاهی تأکید می‌کند. طبیعی است که افرادی که جدید به دوره سالمندی می‌رسند، نسبت به گذشتگان، ارزش بیشتری برای کیفیت زندگی خود قائل باشند.
وی یادآور شد: کیفیت زندگی مقوله‌ای چند بعدی است و با داشتن زندگی جنسی سالم و رضایت بخش، ارتباط تنگاتنگ دارد. ابعاد کیفیت زندگی شامل رضایت‌مندی از زندگی، داشتن رفاه و سلامتی، شادکامی، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، مثبت‌اندیشی، ارزشمند دانستن خود، خود کارآمدی، احساس کنترل بر زندگی، داشتن اختیار در تصمیم‌گیری و استقلال است. بنابراین کیفیت زندگی، فرایندی پویا در تمام عمر است نمی‌توان داشتن فعالیت جنسی سالم و رضایت‌بخش را از مؤلفه‌های کیفیت زندگی در دوران سالمندی کنار گذاشت.
ملکی به تلاش‌های انجام‌شده در سه دهه گذشته برای احقاق حقوق باروری و جنسی سالمندان اشاره کرد و گفت: در دهه‌های گذشته بسیار تلاش شد تا مسایل جنسی سالمندان از حالت تابو خارج شود و به مجامع علمی راه یابد و این قشر از جامعه که به حاشیه رانده شده‌اند جزو اولویت‌های سیاست‌گذاری جوامع در نظر گرفته شوند.
وی ادامه داد: اما همچنان در این زمینه در ابتدای راه قرار داریم؛ در حال حاضر، هنگامی که افراد مسن به مراکز بهداشتی- درمانی مراجعه می‌کنند، با مجموعه‌ای روبه‌رو می‌شوند که برای مشاوره و درمان مشکلات جنسی آنها، آموزش ندیده‌اند و آمادگی ندارند.
به گزارش ایرنا، این متخصص تصریح کرد: در حالی که با نگاهی به آمار فزآینده جمعیت سالمندان در سال‌های اخیر و نیز تخمین شتاب گرفتن این روند در سال‌های آتی، می‌توان دریافت که تمرکز بر ارتقای کیفیت زندگی سالمندان باید در زمره اولویت‌های سیاست‌گذاری کشور قرار گیرد.
