ایران تمایلی به آشتی ترکیه و عربستان ندارد/ همکاری دفاعی ترکیه و عربستان کابوس تهران است

آشتی عربستان و ترکیه می‌تواند به شکل‌گیری یک دستور کار منطقه‌ای برای مقابله با ایران منجر شود و نفوذ ایران در عراق، یمن و سوریه را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند. در این میان نتایج مذاکرات ایران و عربستان در بغداد و تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای در وین از اهمیت بسزایی برخوردار است.

بازتاب- وبسایت تحلیلی «میدل ایست آی» در یادداشتی به قلم «علی باقر»، پژوهشگر «مرکز ابن خلدون» و «ایوپ ارسوی»، از دپارتمان روابط بین‌الملل دانشگاه «آهی اوران» ترکیه به بررسی پیامدهای آشتی ترکیه و عربستان برای ایران پرداخته است.

نویسندگان با اشاره به سفر «رجب طیب اردوغان» به عربستان در آوریل گذشته، بر این باور هستند که تحلیل‌گران بیش از اندازه بر عوامل اقتصادی در آشتی میان عربستان و ترکیه تأکید کرده‌ و به عوامل ژئوپلیتیک و شرایط امنیتی منطقه که «به شکل سنتی دست بالاتر را در شکل‌دهی به روابط ریاض و آنکارا دارند» بی‌توجه بوده‌اند.

باقر و ارسوی با تأکید بر اینکه سیاست‌های ایران و آمریکا در پویایی‌های امنیتی منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد، معتقد هستند که با مبنا قرار دادن عوامل ژئوپلیتیک، ایران تمایلی به آشتی میان دو همسایه خود –عربستان و ترکیه- ندارد.

از نظر نویسندگان، رویکرد منفی تهران به آشتی آنکارا و ریاض ناشی از نگرانی از تأثیرات منفی آن بر نفوذ ایران در سوریه، عراق و یمن است.؛ همچنین تهران معتقد است که در نتیجه این آشتی، موضع سعودی‌ها در مذاکرات با ایران تقویت می‌شود.

مطابق یادداشت، بر خلاف روند آشکار تنش‌زدایی میان ایران و عربستان، اختلاف دو کشور به ویژه در خصوص نقش نیروهای حامی ایران در عراق در حال افزایش بوده است؛ در این بستر، آشتی آنکارا و ریاض می‌تواند نفوذ مشترک آن‌ها در عراق را افزایش دهد، «مشروط به اینکه عربستان و ترکیه بتوانند راه‌هایی برای تطبیق منافع خود [در عراق] بیابند و حدی از هماهنگی را حفظ کنند».

یادداشت با اشاره به تلاش‌های مشترک ترکیه و اسرائیل برای آشتی از یک سو و ادعاها در خصوص نقش ایران در تلاش برای ترور دیپلمات‌ها و تجار اسرائیلی در استانبول از سوی دیگر، معتقد است که این اقدامات در راستای ممانعت از نزدیکی آنکارا-تل‌آویو صورت می‌گیرد؛ در واقع تهران نگران است که آشتی عربستان و ترکیه، بازیگران دیگر منطقه را در یک دستور کار مشترک برای محدود کردن ایران جذب کند.

علی باقر و ایوپ ارسوی همچنین با اشاره به سکوت ترکیه در برابر حملات مکرر اسرائیل به خاک سوریه، این موضوع را ناشی همگرایی ضمنی منافع ترکیه و اسرائیل در مقابله با نفوذ ایران می‌دانند و به نقش احتمالی کشورهای عرب خلیج فارس در پروژه‌های ترکیه در مناطق تحت کنترل خود در شمال سوریه اشاره می‌کنند.

در خصوص یمن نیز نویسندگان به محکومیت حملات انصارالله به عربستان از سوی ترکیه و «حمایت حیاتی اطلاعاتی و نظامی» این کشور از عربستان از زمان آغاز جنگ ائتلاف علیه یمن اشاره می‌کنند؛ هر چند تأکید دارند که با آغاز بحران میان قطر و همسایگانش در سال 2017، این حمایت‌ها محدود شده است.

مطابق یادداشت، امکان همکاری‌های دفاعی ترکیه و عربستان در نتیجه آشتی دو کشور برای تهران یک «کابوس» است؛ در این میان تهران به ویژه نگران واگذاری هواپیماهای بدون سرنشین «بیرقدار» به عربستان توسط ترکیه است.

در پایان نویسندگان تأکید می‌کنند که پایداری آشتی ترکیه و عربستان به عوامل متعددی، از جمله عوامل مرتبط با ایران بستگی دارد و از این نظر دو فرایند مذاکراتی در بغداد و وین از اهمیت بالایی برخوردار است.

گفتگوها میان تهران و ریاض برای عادی‌سازی روابط و یافتن شیوه‌ای قابل پذیرش برای دو طرف در خصوص موضوعات منطقه‌ای می‌تواند رقابت‌های شدید سال‌های گذشته را کاهش دهد که به نوبه خود کاهش تردیدهای ایران در خصوص روابط عربستان و ترکیه را در پی دارد.

در خصوص مذاکرات وین نیز، هر چند عربستان و ترکیه نقش و مداخله مستقیمی ندارند، نتایج آن برای سیاست خارجی هر دو کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است.