بی‌آبی مطلق در۸۰درصد ایران
«با ادامه روند موجود در ۲۰سال آینده ۸۰درصد وسعت کشور آب نخواهد داشت.» این اظهارنظر را روز گذشته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در شرایطی انجام داد که بسیاری از کارشناسان یکی از سه بحران مهم چند سال آینده کشور را تنش آبی توصیف می‌کنند.
همزمان با تغییر و تحولاتی که در مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت گرفت، فعالان این حوزه مهم‌ترین اولویت‌های این سازمان در دولت دوازدهم را برشمردند و تقریبا همگی به این امر اذعان داشتند که برنامه‌ریزی برای رفع بحران آب مهم‌ترین اولویت پیش‌رو نه‌تنها برای این سازمان که برای کل دولت و حاکمیت است. این در حالی است که برداشت و مصرف آب در ایران همچنان وضعیت مناسبی ندارد و روزبه‌روز بیشتر منابع آبی ایران به تاراج می‌رود.
به گزارش بازتاب به نقل از آرمان ، بیش از 80درصد از کره زمین را آب فراگرفته، اما تنها حدود سه‌درصد از آب‌های موجود کره زمین قابل‌شرب است. به همین دلیل امروزه کمبود آب شرب و چگونگی تامین آن یکی از مسائل مهم و اساسی کشورهای مختلف جهان مانند کشورهای کمربند خشک زمین مثل ایران است. کمبود آب با توجه به رشد جمعیت یکی از مسائل اصلی بر سر راه جوامع است. این بحران به‌ویژه در شرایط خشکسالی به‌خوبی به‌وضوح نمود پیدا می‌کند. بنابراین نیاز است اقدامات پیشگیرانه به‌ویژه در مناطق کم‌آب و بحران‌زا انجام گیرد. ازجمله این اقدامات توجه به اقلیم، آب‌های سطحی و زیر‌زمینی، مدیریت آب و… در این مناطق است. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین با مشکل کم‌آبی مواجه است. با افزایش تدریجی جمعیت ایران تا دو دهه آینده با کمبود شدید آب روبه‌رو هستیم. در آینده آب در خاورمیانه می‌تواند به سرمایه‌ای ارزنده و حیاتی‌تر از نفت تبدیل شود. بیش از 70درصد منابع آب قابل‌دسترسی در خاورمیانه به آبیاری در بخش کشاورزی اختصاص دارد. اهمیت بخش کشاورزی برای افزایش درآمدهای ملی، کارآفرینی، تامین غذا و درواقع برای تضمین اقتدار، امنیت ملی و هدف‌های اقتصادی – سیاسی کشورها برکسی پوشیده نیست. اما بی‌توجهی به مسائل مربوط به مدیریت آب در بخش کشاورزی باعث مشکلات زندگی شهرنشینی و بازتاب‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی شده است. از سوی دیگر در زمینه صنعت نیز به‌رغم دا‌شتن ذخایر بسیار غنی و حضور فعال در زمینه کارآفرینی به رشد صنعت بی‌توجهی شده و کشور ایران جزو کشورهای صنعتی محسوب نمی‌شود. توجه به صنعت و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا در این حوزه سبب مصرف آب کمتر و مدیریت و بازدهی بیشتر منابع آبی می‌شود. افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی نیازمند تامین آب شرب در راستای افزایش بهداشت و امنیت‌غذایی در جامعه است. با مدیریت یکپارچه منابع آب، نهادینه‌سازی فرهنگ مصرف‌بهینه، تصفیه آب و فاضلاب برای مصارف شهری و صنعتی، کنترل آلاینده‌ها و… می‌توان به خروج از بحران آب کمک کرد. به‌رغم راهکارهای ارائه‌شده در بخش کشاورزی، صنعت و خانگی، همواره شاهد عدم توجه به نوع مدیریت صحیح مصرف، عدم فرهنگسازی مناسب، عدم بینش و دانش کافی در زمینه مصارف آبی هستیم. رشد جمعیت و افزایش احتیاجات غذایی در بخش کشاورزی، افزایش صنایع در بخش‌های مختلف، دود، آلاینده‌ها و مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی هرکدام احتیاج به استفاده از منابع آبی دارند. با توجه به اهمیت موضوع خشکسالی و بحران آب در هر حالتی که فکر کنیم بازتاب آن به مردم و جامعه برمی‌گردد. صرفهجویی و مدیریت درست در استفاده از آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خانگی، می‌تواند چهره شهرها را شاداب کند. توجه به نوع کشت مناسب با توجه به نوع اقلیم در مراحل کاشت، داشت، برداشت و اصلاح الگوی مصرف و نگهداری از آب، از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش مصرف و کنترل بحران آب است.
هشدار درباره خشکی ایران
رئیس سازمان محیط‌زیست در حاشیه بازدید از تالاب هشیلان کرمانشاه، با بیان اینکه بحران آب در کشور فاجعه است گفت: باید مردم را با محیط‌زیست آشتی دهیم تا خودشان برای حفظ محیط‌زیست پای کار بیایند. عیسی کلانتری اولین معضل محیط‌زیستی کشور را بحران آب دانست و گفت: با ادامه روند موجود در ۲۰سال آینده ۸۰درصد وسعت کشور آب ندارد. با وجود بحران آب، متاسفانه بعضا مشغول مسائلی همچون آلودگی هوا یا زباله می‌شویم، درصورتی‌که عمق فاجعه بحران آب بسیار جدی است. او با انتقاد از تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای در کشور گفت: برای مثال تحقق هدفگذاری انجام‌شده در برنامه ششم توسعه برای افزایش تولیدات کشاورزی باعث می‌شود مصرف آب کشور ۳۵میلیارد مترمکعب بیشتر شود و این درحالی است که هم‌اکنون نیز سالانه ۵۰میلیارد مترمکعب اضافه برداشت آب داریم. کلانتری افزود: با این شرایط باید از کمک‌های مردمی استفاده کنیم و به سمتی برویم که ۸۰میلیون ایرانی به ۸۰میلیون محیط‌بان تبدیل شوند. او در بخش دیگری از سخنانش به مشکلات فراروی سازمان محیط‌زیست اشاره کرد و اظهار داشت: سازمان محیط‌زیست سازمانی کوچک با بودجه محدود سالانه حدود ۴۲۰میلیارد تومانی است که این بودجه کمتر از کمک دولت به دو منطقه آزاد تجاری است و با این اعتبارات محدود نمی‌توان محیط‌زیست را حفظ کرد.
لزوم صرفهجویی در مصارف کشاورزی آب
یک کارشناس محیط‌زیست با اشاره به موارد ایجاد‌کننده بحران آب در کشور می‌گوید: برای کمبود منابع آب کار زیادی نمی‌توانیم انجام دهیم، زیرا ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک جهان واقع شده و حدودا کمتر از یک‌سوم معدل جهانی آب دریافت می‌کند. درواقع اگر معدل جهانی دریافت آب 850میلیون لیتر مترمکعب باشد در ایران کمتر از 250میلیون لیتر مترمکعب آب دریافت می‌کنیم. اسماعیل کهرم می‌افزاید: دریاچه ارومیه به عنوان نماد کم‌آبی ایران، 5/7میلیارد مترمکعب در سال آب دریافت می‌کند. بنابراین این دریاچه نباید تشنه و خشک باشد. اما 36 بند سد روی رودخانه‌های مشروب‌کننده این دریاچه ساخته شده و در اوج سال‌های کم‌آبی میزان زمین‌های زیرکشت را از 350هزار هکتار به 750هزار هکتار افزایش دادیم و زمین‌های زراعی و دامپروری‌های فراوان در امتداد دوزچای، زرینه و سیمینه‌رود، تلخه‌چای، شهر‌چای و تلخه‌رود به وجود آمده است. علاوه بر این سدها، چهار سد دیگر هم در مسیر رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه می‌ساختند که به تدبیر وزیر نیرو متوقف شد. او خاطرنشان می‌کند: حدودا 420میلیارد مکعب در سال آب به صورت بارش برف و باران در ایران سرازیر می‌شود که تنها از 120میلیارد مترمکعب آن استفاده می‌کنیم و از این مقدار 30میلیارد مترمکعب آن تبخیر می‌شود. کهرم می‌افزاید: آب در دریاچه‌های ایجادشده بر اثر ساخت سدها به دلیل افزایش تماس سطح آب با هوا با سرعت بیشتری تبخیر می‌شود. 92درصد آب سهم بخش کشاوزی می‌شود. اگر صرفهجویی 100درصدی مصرف آب در منازل داشته باشیم با توجه به سهم سه‌درصدی مصرف آب در منازل تنها 30درصد صرفهجویی کرده‌ایم. او تاکید می‌کند: در حوزه کشاورزی باید از سیستم‌های آبرسانی جدید استفاده کنیم، در حالی‌که روش آبیاری هنوز کرتی و غرقابی است. راندمان آب در این روش‌ها حدود 30درصد است، در صورتی‌که با آبیاری قطره‌ای، بارانی و مه‌پاش، علاوه بر احیای دریاچه ارومیه، دریاچه‌های کافتر، مهارلو، پریشان و ارژن در فارس نیز پرآب می‌شوند. 85درصد از منشأ ریزگردها در اثر عدم مدیریت آب است و صرفهجویی در مصرف آب کشاورزی سبب از بین رفتن پدیده ریزگردها می‌شود.
