اقتصاد مقاومتی در عرض اقتصاد جهانی است

یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه نظریه رشد درون زا بر آن است که رشد اقتصادی به علت نیروهای درونی اقتصاد و نه عوامل بیرونی رخ می‌دهد گفت: نظام برنامه‌ریزی متمرکز خلاف اقتصاد درون‌زا است.

به گزارش خبرنگاران پویا، اقتصاد مقاومتی مقوله‌ای است که مقام معظم رهبری ابلاغ کرده است. اساس اقتصاد مقاومتی این است که کشور‌ها را در قبال فشارها و شوک‌های اقتصادی که از سوی کشورهای دیگر وارد می‌شود، مصون می‌دارد. از مؤلفه‌های بسیار مهمی که برای اقتصاد مقاومتی مطرح است درون‌زا بودن اقتصاد کشور است در این رابطه با حمیدرضا مقصودی، استاد اقتصاد دانشگاه گفت‌و‌گو‌ کردیم؛

* مقیاس در اقتصاد مقاومتی

وی با اشاره به اینکه در علم اقتصاد منطقه‌ای همواره این بحث مطرح است که سیاست‌گذاری اقتصادی مبتنی بر چه مقیاسی است گفت:‌ به عبارت دیگر سوال این است که واحد اقتصادی خود را برای برنامه ریزی اقتصادی شخص و خانواده در نظر بگیریم یا واحدهای اجتماعی چون محله، روستا، استان، کشور و جهان.

مقصودی با اشاره به اختلاف اقتصاددانان منطقه‌ای در این زمینه گفت: نظریه‌ای که خواستار جهانی سازی است قائل به این است واحد مقیاس برای برنامه‌ریزی را باید جهان در نظر گرفت و برای برنامه‌ریزی توسعه‌ی کشورها هر کدام از آنها را قطعات یک پازل در نظر گرفت که توسعه آنها به یکدیگر ارتباط دارد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اصول اقتصاد مقاومتی چون عدالت‌بنیانی، درون‌گرایی، برون‌زایی و مردمی‌سازی‌ گفت:‌اکنون مقیاس در اقتصاد مقاومتی چیست. برای تحقق اقتصاد مقاومتی بدیهی است نظریه اقتصاددانانی پذیرفته است که بر توجه به ظرفیتهای درونی تأکید دارند اما سوال اینجاست که مقیاس در اقتصاد مقاومتی کل کشور است یا واحدهای اجتماعی کوچکتری همچون شهر و روستا.

*نظریه رشد درون زا : رشد اقتصادی به علت نیروهای درونی اقتصاد و نه عوامل بیرونی

وی با بیان اینکه نظریه رشد درون زا بر آن است که رشد اقتصادی به علت نیروهای درونی اقتصاد و نه عوامل بیرونی رخ می‌دهد گفت: برخی فقدان اقتصاد درون زا را که از اصول اقتصاد مقاومتی است در سطح ملی ناپسند می‌شمارند. برخی اینکه کشور وابسته به واردات از کشورهای دیگر باشد را بد می‌دانند اما اینکه نظام اقتصادی یک استان را برون‌زا تعریف کنیم اشکال ندارد؛ یعنی مثلا اینکه استان اصفهان در بسیاری از موارد وابسته به استانهای دیگر یزد، کرمان و … باشد اشکالی ندارد و با اصول اقتصاد مقاومتی در تضاد نیست چراکه مقیاس ما برای درون زایی ملی است.

مقصودی با بیان اینکه یکی از ابعاد اقتصاد مقاومتی استقلال اقتصادی است گفت:‌ تلقی بسیاری از اصول اقتصاد مقاومتی این است که این اصول، برای نفی هرگونه وابستگی کشور به کشورهای دیگر است اما وابستکی منطقه‌ای یعنی وابستگی استانها به یکدیگر اشکال ندارد.

وی با اشاره به اینکه دیدگاه بسیاری از آنهایی که حتی به اقتصاد مقاومتی معتقدند نیز اینگونه است گفت:‌ اشکال چنین دیدگاهی در برنامه‌ریزی‌ها آشکار می‌شود؛ مثلا زمانی که تهران برای شیراز سیاست اقتصادی تعریف کند این یک تصمیم برون‌زا است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظام برنامه‌ریزی متمرکز خلاف اقتصاد درون‌زا است گفت: مثلا در بنیاد مسکن تصمیم گرفته می‌شود که این سایز از مسکن با این مصالح در همه‌ی شهرهای کشور ساخته شود و بعد مشاهده می‌شود با همان مصالحی که در روستاهای سیستان و بلوچستان ساختمانی ساخته می‌شود با همان مصالح ساختمانی در همدان ساخته شود که این کار صحیحی نیست؛ چرا که شاید با توجه به موقعیت جغرافیایی برخی از روستاها بردن مصالح ساختمانی با توجه به راههای صعب العبور هم هزینه بر باشد و هم با توجه به سرمای شدید هوا کارایی نداشته باشد چراکه باید ساختمان در آنجا با سنگ ساخته شود همانگونه که مصالح خانه‌های همه‌ی افراد آن روستا از سنگ است ساختن مدرسه با هزینه زیاد با آجر ساختمانی به لحاظ اقتصادی هیچ توجیهی ندارد و فقط به جهت آیین‌نامه‌ای که از تهران ابلاغ شده است ساخته می شود.

مقصودی با انتقاد از نظام برنامه‌ریزی واحد برای کشور گفت:‌ نظام مهندسی همان برنامه‌ریزی ساخت وسازی که برای شهرهای مرکزی دارد برای سایر شهرها نیز تعمیم می‌دهد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظام اقتصادی کشور به لحاظ منطقه‌ای به طور کامل برون‌زا است گفت: متأسفانه در برنامه‌ریزی‌های کشور عنصر درون زای منطقه‌ای وجود ندارد. این مرسوم شده است که برای پیشرفت کارهای عمرانی منتظر برنامه، فکر و بودجه از مرکز باشند.

وی با اشاره به اینکه با برنامه توسعه‌ی واحد نقشه مردم یک استان در طرح توسعه آن استان از بین خواهد رفت گفت: هیچ شخصی بهتر از مردم یک منطقه از ظرفیتها و نیازهای یک منطقه با خبر نیست بنابراین هیچ برنامه‌ای بهتر از برنامه‌ای که مردم یک منطقه در آن نقش داشته باشند وجود ندارد.

* رقابت اقتصاد مقاومتی در عرض اقتصاد جهانی

مقصودی با اشاره به اینکه اقتصاد مقاومتی در عرض اقتصاد جهانی رقابت می‌کند گفت: ‌اقتصاد مقاومتی نیز برای تعامل با اقتصاد جهانی طراحی شده است اما با این تفاوت که هر قطعه از این پازل به صورت مستقل و موزاییکی همه‌ی ابعاد توسعه را خود جلو ببرد.

وی با اشاره به ضرورت درون‌زایی مناطق کشور گفت: زمانی که مناطق کشور درون زا شد خود کشور نیز درون زا خواهد شد اما وقتی مناطق کشور برون زا بود بسیار سخت است که برای درون زایی اقتصاد کشور برنامه ریزی کنیم.

مقصودی در پاسخ به این سوال که آیا در نگاه اقتصادی برای کشور درون‌زایی را مطلق می‌دانند گفت:‌ اینگونه نیست همانگونه که دیدگاه مقام معظم رهبری نیز این نیست و در این رابطه می‌فرمایند:اقتصاد مقاومتی درون زا است؛ یعنی از دل ظرفیت‌های کشور و مردم می‌جوشد. رشد این نهال به امکانات کشور متکی است. اما اقتصاد مقاومتی درون گرا نیست. یعنی اقتصاد کشور،‌ محدود و محصور داخل کشور نمی‌شود. این اقتصاد با اقتصاد جهانی تعامل دارد و با قدرت با آن‌ها روبرو می‌شود.

وی با بیان اینکه مقصود از برون‌زایی برای مناطق حتی‌الامکان است گفت:‌منظور این است که مثلا مناطق سردسیری رو به کشت هندوانه برای برطرف کردن نیاز خود بیاورند بلکه برای برطرف کردن نیاز خود می‌توانند از محصول منطقه دیگر استفاده کنند.

مقصودی با بیان اینکه برخی در این مورد ملاحظه ی دیگری دارند گفت: تمدن اسلامی با نظام مصرفی یکسان مخالف است؛ یعنی هر منطقه‌ای باید از محصولاتی که در منطقه خود وجود دارد نیازهای خود را برطرف کند.

* درون‌زا بودن نظام اقتصادی خانواده‌ها در گذشته

وی با بیان اینکه در گذشته نظام اقتصادی حتی در خانواده ها نیز درون‌زا بوده است گفت: اکنون استراتژی حداکثر کردن هزینه حاکم شده است در صورتی که خانواده ها در گذشته حداقل هزینه را داشتند و اکثر نیازها را در خانه خود برطرف می‌کردند. اکنون استراتژی حداکثر سازی درآمد جایگزین استراتژی حداقل سازی نیاز به درآمد و کاهش هزینه در خانواده‌ها شده است و این به مرور زمان به کل جامعه سرایت کرده است.

این استاد دانشگاه با انتقاد از طرح یکسان توسعه بدون در نظر گرفتن بوم شناسی مناطق گفت: فرهنگ و آداب و رسوم در چگونگی طرحهای توسعه‌ای که مرسوم است هیچ جایگاهی ندارد. همانگونه که اکنون بدون توجه به ظرفیتهای منطقه طرحهای توسعه ای برای مناطق ریخته می‌شود مثلا برای منطقه کم آبی طرح استخر پرورش ماهی طراحی می‌شود.

وی با بیان اینکه وقتی ظرفیتهای یک منطقه در نظر گرفته نشود نتیجه عقلی چنین توسعه‌ای برون‌زا خواهد بود گفت:‌ چرا که برای تهیه مواد اولیه آن نیز به بیرون وابسته خواهد بود در صورتی که اگر بررسی دقیقتری صورت می‌گرفت شاید منطقه ظرفیت توسعه در زمینه‌های دیگر را داشت.

مقصودی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان گفت بحث برون‌زایی و درون‌زایی مربوط به نیازها و نه سرمایه‌گذاری است گفت:‌ اتفاقا استراتژی اقتصاد مقاومتی ‌در درون‌زایی روی نیاز تکیه دارد و استراتژی اقتصاد پولی بر روی درآمد تکیه دارد و به همین سبب است که در تحریمهای پولی همواره اقتصاد آنها زمینگیر می شود.

وی با بیان اینکه فرهنگ اشتباه حداکثر کردن درآمد به جای حداقل کردن هزینه، در جامعه تریجا گسترش یافت و فراگیر شد گفت:‌ قراردادهای نفتی نیز بر اساس این الگو طراحی شد چرا که تحلیل های بر اساس برداشت غلط از طرح هزینه- فایده است.

این کارشناس اقتصادی در رابطه با اشکال داشتن نوع این قراردادها گفت: این یک موضوع بدیهی است که هیچ شخصی نمی‌تواند در آن شک کند نوع شرکتهای خارجی به فکر سود کوتاه مدت خود هستند و سود کوتاه مدت شرکتهای خارجی با منافع بلند مدت کشور در تناقض است.

مقصودی با بیان اینکه برداشت از تئوری هزینه و فایده که نتیجه‌اش نگاه برون‌زا برای سرمایه‌گذاری است گفت: این می‌شود که برای پروژه‌ها مدیر وارد کنیم و زمانی که مدیر وارد کشور شد به فکر تجارت خود است و تجارت یعنی به دست آوردن سود در کمترین زمان.

وی در پاسخ به این سوال که آیا دلیل ثبوتی نیز برای این حرف دارید گفت: به صورت مصداقی اگر نیز بخواهیم به این مطلب بپردازیم کافی است که به تاریخچه صنعت نفت در کشور نگاه کنیم چراکه از زمان دارسی به استثناء چند سال یعنی چیزی حدود صد سال است که الگوی صنعت نفت کشور یک نوع بوده است اگر قرار بود انتقال دانشی صورت بگیرد در این سالها باید صورت می‌گرفت.

مقصودی با بیان اینکه بهانه بستن قرارداداهای نفتی وارد کردن سرمایه و دانش خارجی به کشور است گفت: اکنون بعد از صد سال آیا سرمایه خارجی یا دانش خارجی وارد کشور شده است که اکنون در 5 سال به دنبال وارد کردن آن به کشور هستیم.

وی با بیان اینکه اکنون افراد وزارت نفت به فقدان دانش در این زمینه اشاره می‌کنند گفت: ‌سوال این است که چرا قبل از این که الگوی قراردادهای نفتی به شکل کنونی بود دانش به کشور انتقال پیدا نکرد که اکنون قرار است این اتفاق صورت بگیرد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ماهیت یک شرکت این است که انحصارگر باشد گفت: شرکت انحصارگر به هیچ چیز جز سود کوتاه مدت خود همچون محافظت از مخزن نفتی که برای کشور یک سرمایه‌ای است فکر نمی‌کند و به این جهت است که باید گفت شرکتهای خارجی هیچگاه سود مخازن کشور را در نظر نمی‌گیرند و این خلاف قاعده اقتصادی است که آنها به فکر مخازن کشور باشند.