شهری که کم‌کم متروکه می‌شود؛ به داد این شهر برسید
مشکلات اقتصادی و ریل‌گذاری اشتباه مقامات اجرایی سبب شده برخی شهرهای کوچک دچار مشکلات جدی معیشتی باشند، این شرایط مهاجرت از این شهرها را تشدید می‌کند.
به گزارش تسنیم، آشتیان، شهری با مشاهیر و مفاخر پرشمار است که در سال‌های اخیر با بحران اقتصادی مواجه شده است. در گفت‌وگوی تفصیلی پیش‌رو، پای صحبت یکی از منتخبان شورای شهر آشتیان نشستیم. مهدی مسعودی آشتیانی، کارشناس ارشد مهندسی معدن و دانشجوی دکترای علوم سیاسی است. وی علاوه بر سوابق اجرایی در صنعت نفت و گاز کشور، تدریس در گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد شهر آشتیان، مرکز تحقیقات دانشگاه شریف و مرکز پژوهشها و آموزش وزارت صنعت و معدن را در رزومه دارد.
شرایط بحرانی و سخت مردم آشتیان و پیچیدگی و سردرگمی ساختارهای اجرایی سبب شده مسعودی آشتیانی مشکلات و بن‌بستهای شهر را در رسانه مطرح کند. او خود در این زمینه می‌گوید: «شرایط آشتیان از وضعیت عادی خارج است، نمی‌شود انتظار داشته باشیم مثل شهرهای دیگر این شهر هم بتواند خودش را بگرداند. اینجا باید دولت حتماً کمک کند.»
* * * * * * *
* تسنیم: برای ورود به بحث لطفاً معرفی اولیه‌ای از شهر آشتیان داشته باشید.
آشتیان، چه از بُعد مذهبی و چه ملی، شهر فرهیختگان و بزرگان است. سید جلال‌الدین آشتیانی، شهید کاظمی آشتیانی ــ که مورد عنایات رهبر معظم انقلاب قرار گرفت ــ یا از مشاهیر ملی، خانه پدریِ مصدق، مستوفی‌الممالک، هم در آشتیان موزه است؛ یا منزل پدری پروین اعتصامی، اقبال آشتیانی… در تاریخ آشتیان، انسانهای بزرگی داریم؛ هریک از جنبشهای انقلابی در ایران را ببینید دست‌کم یک آشتیانی در آن حضور دارد.
* تسنیم: به نظر می‌رسد منطقه، نخبه‌پرور است؛ فراهان و تفرش هم همینطور است…
اصلاً استان اینطور است، تاج سر استان امام خمینی(ره) است؛ دکتر حسابی در تفرش و قائم‌مقام فراهانی در فراهان؛ از قدیم انسانهای بزرگی داشتیم و در حال حاضر هم هستند؛ منطقه فرهیخته‌خیز است، اما آنچه الآن اتفاق افتاده، دردآور است. یک بازه زمانی از دهه 1360 تا به حال را ببینید، جمعیت شاید کمتر از نصف شده و باز هم این روند ادامه دارد. البته قبل از آن هم در این شهر مهاجرت به سمت قم و تهران وجود داشته اما در این بازه دهه 60 تا کنون یک‌باره زیاد می‌شود. اگر موضوع را کارشناسی ببینید، یک سلسله عواملی موجب شده این شرایط اتفاق بیفتد. چرا به این سمت می‌رود که این شهر به‌مرور از شهرستان بودن خارج می‌شود؟ گرچه اتفاق خوبی در دولتهای گوناگون رقم خورد، برای مثال شهرک صنعتی ایجاد کردند، نکات مثبت دیگری هم وجود دارد، اما مشکل مردم با کارهای جزیره ای حل نمی‌شود و واقعیت این است که بعضی مواقع برخی جاها نیاز به کمک بیشتر دارد؛ در آشتیان یک جاهایی نیاز به امکانات زیربنایی هست.
محل قرار گرفتن آشتیان در نقشه جغرافیایی
* تسنیم: یعنی در شهر از حیث امکانات زیرساختی مشکل وجود دارد؟
ببینید؛ اراک یکی از چهار شهر آلوده ایران است. هم اراک و هم قم حدود 70 کیلومتر و 45 دقیقه با آشتیان فاصله دارند. حالا سؤال این است که چرا همه صنایع استان را در اراک متمرکز کرده‌ایم؟ در شهرهای دیگر این همه ظرفیت داریم، شهرک صنعتی هست، امکانات هست، اما «رشد متوازن» نیست.
البته خیلی از شهرها دچار این مشکل هستند؛ یک شهر مثل اراک، مثل بادکنک باد شده و مشکلات عدیده مثل آلودگی و غیره دارد و یک شهر هم مثل آشتیان، در قهقرای کاستیها. سیاستها باید طوری باشد که صنایع به شهرهای کوچک منتقل شود.
* تسنیم: منطقه کشاورزی است؟
بله؛ کشاورزی و دامداری خوبی دارد، البته صنایع و ظرفیتهای اقتصادی دیگر هم هست، مثلاً آشتیان یک شهر بادخیز است. دولتمردان باید فارغ از مسائل سیاسی توجه کنند، تا چه وقت باید اراک را بزرگ کنیم و آلوده بشود و بعد بنشینیم غصه‌اش را بخوریم؟! خوب کنار شما این ظرفیت هست؛ هم برای احداث و انتقال صنایع و هم ظرفیت باد منطقه برای نیروگاه و … اما طوری چیدیم که انگار مشکلات قرار نیست حل شود.
* تسنیم: چطور؟
سیاستها درست نیست. برای مثال از آن سو شهر و شهرستان آشتیان، منطقه نخبگان و مشاهیر است و از سوی دیگر به تعداد انگشتان دست، مدیر بومی نداریم، این جای گله دارد. آشتیان به روایتی در سال 1303 شهر شده، آثار باستانی خیلی قدیمی دارد…
* تسنیم: یعنی مدیران شهر ضعیف عمل میکنند؟
اتفاقاً بحث این نیست؛ دست مدیران غیربومی را می بوسیم اما چرا مدیران ما بومی نباشند؟ چرا نباید شهری با این قدمت تاریخی، مدیرانش از شهر باشند؟ دوستان خیلی دارند تلاش میکنند، خصوصاً فرماندار و امام جمعه تلاش زیادی میکنند، اما مگر یک نفر جدای از سیستم چه می‌تواند بکند؟ مثلاً فرماندار دارد تلاش می‌کند نیروگاه بادی احداث کند، اعتقاد داریم که دولت هم باید نگاه ویژه‌ای کند. اما جایی مثل آشتیان که بالای 70 نفر مشاهیر دارد، این همه وزیر و نماینده و فرهیخته دارد، مدیرانش باید صبح از قم و اراک بیایند و شب برگردند؟
ضمن اینکه دولتیها می‌گویند مثل شهرهای دیگر امورتان را خودتان اداره کنید؛ نمی‌شود؛ بنیه مالی‌اش در شهر نیست، دولت باید کمک کند تا شهر احیا شود.
* تسنیم: احداث نیروگاه چقدر می‌تواند کمک کند؟
بالاخره برق شهر را می‌توانیم تأمین کنیم و باقیمانده را صادر کنیم و ارزش افزوده بگیریم و در شهر هزینه کنیم.
قصبه آشتیان در سال 1287 شمسی
* تسنیم: به نظرم خوب است ظرفیتهای این شهر را برای ما بشمارید.
غیر از ظرفیتهای کشاورزی و دامداری و صنعتی و باد منطقه، یکی دیگر از ظرفیتها، آثار فرهنگی و گردشگری شهر است، که در بحث توریسم می‌تواند رونق زیادی به شهر بدهد.
* تسنیم: الآن از ظرفیت توریسم در این شهر استفاده می‌شود؟
خیر؛ اصلاً آثار فرهنگی شهر به‌مرور در حال نابود شدن و از بین رفتن است؛ البته صحبتهایی می‌شود، اما واقعیت این است که ظرفیتش در شهر وجود ندارد؛ توریست نداریم. فقط آشتیان جزو شهرهای بلندمرتبه ایران و ییلاقی است؛ مردم اینجا به ندرت کولر روشن میکنند. چون آب و هوای خوبی دارد، بصورت خیلی کوتاه از قم و اراک برای گذراندن یک بعد از ظهر شاید بیایند. اما فایده ندارد، یکی از زیرساختهایی که در شهر وجود ندارد، یک خوابگاه و مهمانسرا و هتل مناسب است. خانه تاریخی و میراث فرهنگی هست، اما جایی نیست گردشگر شب اتراق کند.
* تسنیم: در آشتیان هم خانه تاریخی داریم؟
خانه‌های تاریخی داریم، حتی آشتیان بازاری دارد که ممکن است یک مسیرسازی بشود و حتی توریست خارجی بیاید. مثلاً دو روستا در منطقه داریم به نامهای گرکان و آهو، که زادگاه دکتر قریبهاست، پدر زمین شناسی و پدر زبان فارسی و پدر علم پزشکی در اطفال و … این دو روستا جزو هدفگذاری توریستی دولت است، خوب دولت کمک کند آشتیان محل اسکان داشته باشد لااقل.
* تسنیم: در این شهر ظرفیتهای دیگری هم داریم؟
کشاورزی، باغداری بادام و گردو، صنعت صابون‌سازی معروف و قدیمی آشتیان را با شکل و شمایل جدید می‌شود احیا کرد؛ شهرک صنعتی کوچکی وجود دارد که محدود کار می‌کند…
دکتر محمد قریب، پدر علم پزشکی اطفال و از اهالی گرکان آشتیان
* تسنیم: این شهرک صنعتی را نمی‌شود احیا کرد؟
با این شرایط بعید است. شما سرمایه‌گذار را برای ایجاد و راه اندازی تشویق می‌کنی، طرف می‌رود اراک برای گرفتن مجوزها، مدتی پیدایش نمی‌شود، تماس می‌گیری، می‌گوید حقیقتش جای بهتری در اراک وجود داشت… اینطوری نمی‌شود.
نمی‌خواهم وارد بحثهای سیاسی شوم؛ ولی ببینید؛ تفرش و فراهان و آشتیان یک نماینده دارند، چون مدتهاست آشتیان از دو شهر دیگر کوچکتر است و نماینده ندارد، کمتر هم از قدرت چانه زنی برخوردار است.
* تسنیم: از ظرفیتها می‌گفتید…
در این شهر زمینهای هموار خوب وجود دارد؛ آلودگی محیط زیست حداقل است، باد وجود دارد؛ آرامش دارد و خوش آب و هواست. بهترین شهر برای کارهای فرهنگی و همایشی و ورزشی است. اگر دولت کمک کند، چرخ شهر هم می‌گردد. جامعه المصطفی و دانشگاههای آشتیان سالن و امکانات برای همایشها دارند.
ما انتظار داریم، در همه دولتها، هم در رده وزارت و هم در رده‌های پایینتر آشتیانیها وجود دارند؛ اینها هم باید برای این شهر کمک بیاورند. حرف و کمک فکری نمی‌خواهیم، باید امکانات بیاورند.
شهرداری شهر هم با بحران مواجه است؛ چون چرخ اقتصادی شهر نمی‌چرخد. حتی شعبات بانک ما دارد یکی‌یکی جمع می‌شود، مهر اقتصاد، پست بانک، حتی بانک ملی؛ امام جمعه ما همین جمعه گذشته فریاد زد، مردم واقعاً دارد درد می‌کشند.
آشتیان در تاریخ، ابَراشتِجان (یعنی آتش‌پرستان) بوده، یعنی قبل از اسلام وجود داشته، اما با این قدمت، آشتیان کم‌کم متروکه می‌شود. اداره برق رفته تفرش، پزشکی قانونی نداریم، یک چیزهایی روی روح و روان مردم تأثیر می‌گذارد.
یک نکته جالب دیگر به شما عرض کنم. تیمهای ورزشی برای تمرین دنبال شهرهای بلندمرتبه هستند، اگر دولت کمی کمک کند آشتیان می‌تواند مرکز این تیمها شود. جالب است که در شرایطی که اکثر فدراسیونها می‌گویند بودجه نداریم، خوب، ما حاضریم زمین ورزش بدهیم، اسکان هم می‌دهیم، سه وعده غذای مجانی هم بدهیم، فقط بیایند در شهر ما، اردوها و تمرینات را در شهر ما بگذارند.
یک مشکل اساسی دیگر که باعث شده مردم کوچ کنند گرانی بیش از حد زمین است، چون اجازه توسعه شهر نمی‌دهند؛ قیمت زمین مدام بالا می‌رود. شهر طرح توسعه لازم دارد. داشتن یک خانه مناسب 200 میلیون پول می‌خواهد، خوب طرف می‌رود تهران.
یکی از معضلات اساسی این شهر بیکاری است. یک زمانی بخاطر دانشگاه آزاد شهر کمی رونق داشت؛ الآن جمعیت دانشگاهها کم شده و فقط مربوط به آشتیان هم نیست؛ بنابراین بیکاری بیداد می‌کند. پول گردش ندارد، چرخ مردم نمی‌چرخد.
من قول می‌دهم اگر دولت یک مقدار سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌ها را ایجاد کند، گردشگری خوب جواب می‌دهد. اما افسوس، کسی اعتقاد ندارد؛ شهر با این همه میراث فرهنگی، اداره میراث فرهنگی‌اش در حد یک دفتر کوچک است.
انتظار داریم کمک بیشتری کنند؛ از صندوق توسعه ملی کمک کنند. آیا می‌خواهند تماشا کنند تا رفته‌رفته آشتیان از شهرستان به بخش تبدیل شود؟ شهرک صنعتی ساختند؛ زیرساختهایش هست؛کارخانه‌ها را هدایت کنند و بیاورند.
شهر بحرانی فرق می‌کند؛ این را نمی‌دانیم چطور به دولتمردان برسانیم. شاید رسانه کمک کند. دل انسان می‌سوزد. یک بچه 5 تا 10 ساله در سال ذوقشان این است که پدر و مادرشان ببردشان قم و اراک برای شهر بازی، دوستان نباید دلشان بسوزد؟ چرخ و فلک درست کردن مگر چقدر هزینه دارد؟ شهر بازی و سینما و پارک خوب نداریم.
یک نکته جالب دیگر به شما عرض کنم. تیمهای ورزشی برای تمرین دنبال شهرهای بلندمرتبه هستند، اگر دولت کمی کمک کند آشتیان می‌تواند مرکز این تیمها شود. جالب است که در شرایطی که اکثر فدراسیونها می‌گویند بودجه نداریم، خوب، ما حاضریم زمین ورزش بدهیم، اسکان هم می‌دهیم، سه وعده غذای مجانی هم بدهیم، فقط بیایند در شهر ما، اردوها و تمرینات را در شهر ما بگذارند.
ما در شهرمان صنعتی داریم به نام فتیر پزی، هر 50 متر یک مغازه هست. همین احیا شود خوب است، فتیر آشتیان تعدادی را سرِ کار می‌برد؛ یا فرآورده‌های لبنی آشتیان معروف است.
* تسنیم: کسی نیست که به این حرف‌ها گوش کند؟
چند نماینده آشتیانی در مجلس مثال بزنم؟ نفوذ آشتیانیها در شهرهای دیگر زیاد است، اما آن دوستان کمکی نمی‌کنند؛ مسئولان شهر تلاش شبانه‌روزی میکنند اما خوب چطور جلوی جمع شدن شعبه بانک را بگیرند؟
آشتیان در شرایط بحرانی و خاص است. آقایان طلاق و خودکشی و خودسوزیها در این شهر رو به گسترش است؛ به داد ما برسید. جاده مناسب نداریم، و به همین خاطر آمار تصادفات بالاست. دل پر دردی داریم، من خودم شرایطم در تهران خوب است، اما شرایط مردم خوب نیست.
* تسنیم: من مدتی پیش رفتم قمصر و آنجا هم شرایط همینطور بود. چقدر برای توسعه کشت گل محمدی امکانات و ظرفیت وجود داشت، آب هست، تکنولوژی هست و … منتها چون دولت کمک نمی‌کند چرخ منطقه نمی‌چرخد. مثلاً می‌خواستیم شب بمانیم، شرایط مناسب نبود، یا جاهای دیدنی خوب معرفی نشده بود و ندیدیم، برای اسکان مجبور شدیم بیاییم کاشان… یعنی عرضم این است که شاید درد شما فقط مشکل این شهر نباشد. احتمالاً حتی در سطح قوانین بالادستی دچار ریل‌گذاری غلط و اشکالاتی هستیم که زندگی در شهرهای کوچک روز به روز سخت‌تر می‌شود، درصورتی‌که شهرهای کوچک عموماً مولد هستند، صنایع دستی، فرهنگی، گردشگری، کشاورزی و حتی صنعت در آنها ریشه‌دار است. فکر می‌کنید چه کار ویژه‌ای را دولت انجام دهد، شهر ظرف 10 سال احیا می‌شود؟
دولت به‌عنوان نماد می‌تواند صنایع دستی محلی را پی بگیرد، و آشتیان شهر فرهنگی معرفی شود؛ کار خیلی خاصی هم نمی‌خواهد؛ دولت امکاناتی بدهد که همایشها بیاید اینجا.
می‌دانید؟ ما از سر زبانها افتادیم؛ باید مشکلات به گوش مسئولان برسد؛ من از این بابت از شما ممنونم؛ بعضی رسانه‌ها اصلاً به حرف ما گوش نکردند، چون برایشان مهم نبود. از همه استمداد می‌طلبیم.
نباید به این شهر مثل تبریز نگاه کنیم که خودش می‌تواند گلیمش را بیرون بکشد. آشتیان شهر نیازمند توجه ویژه است.
