ورود سازمان پژوهش به آموزش «ضمن خدمت معلمان»، قانونی نیست

اوایل خرداد ماه جاری، ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، از ارائه پیشنهادی به وزیر آموزش و پرورش برای در اختیار گرفتن تمام دوره‌های ضمن خدمت معلمان به وسیله این سازمان خبر داده و گفته بود که «با توجه به اینکه شبکه معاونان پژوهشی، مولفان کتاب درسی و کارشناسان سازمان پژوهش را در اختیار داریم، می‌توانیم آموزش‌های ضمن خدمت را به طور یکپارچه در اختیار بگیریم؛ در این مسیر از ظرفیت دانشگاه فرهنگیان و معلمان توانمند هم بهره می‌گیریم.»

حجت‌اله بنیادی، کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش  در واکنش به اظهارات رئیس سازمان پژوهش و پیشنهاد واگذاری ضمن خدمت فرهنگیان به این سازمان اظهار کرد: توانمندی و انگیزه معلمان، دو اصل اساسی در پیشرفت آموزش و پرورش است که توجه دقیق و درست به آنها از وظایف و مأموریت‌های کلان وزارت آموزش و پرورش محسوب می‌شود. توانمندسازی معلمان، مهمترین راهبرد و سریع‌ترین راهکار ارتقاء و رشد نظام تعلیم و تربیت و رشد و توسعه همه جانبه کشور است.

وی افزود: ارتقای دانش، مهارت و شایستگی حرفه‌ای معلمان یکی از محورهای مهم بهبود کیفیت تعلیم و تربیت و آنچنان با اهمیت است که ضعف سایر عوامل آموزشی و پرورشی را می‌تواند تا حد زیادی جبران کند. توانمندسازی و توسعه حرفه‌ای معلمان یک چرخه بی پایان است که با تربیت معلم پیش از خدمت آغاز شده و تا پایان خدمت معلمی و حتی پایان عمر یک معلم ادامه می‌یابد. بنابراین مدیریت و مسئولیت این چرخه با هیچ استدلالی نمی‌تواند در دو بخش مجزا و با دو سازو کار متفاوت صورت پذیرد.

دانشگاه فرهنگیان، مرجع تربیت و بهسازی منابع انسانی آموزش و پرورش

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش با اشاره به حذف مرکز برنامه‌ریزی و آموزش نیروی انسانی در تغییرات اخیر ساختار سازمانی حوزه ستادی وزارت آموزش و پرورش گفت: با این وجود، خیز سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برای اجرای دوره‌های توانمندسازی از یک سو و تعیین دانشگاه فرهنگیان به عنوان مأمور و متولی اصلی بهسازی و توانمندسازی معلمان در اساسنامه این دانشگاه از سوی دیگر، از جمله موضوعات مهم نیازمند تأمل، بررسی و نگرش جامع و فرابخشی است.

بنیادی ادامه داد: بر مبنای نگرش‏‌های نوین مدیریت منابع انسانی و سند تحول بنیادین، مهم‌ترین اصل و اولین گام برای تربیت، بهسازی و توانمندسازی معلمان، احصای شایستگی‌های حرفه‌ای و تدوین الگوی شایستگی معلمان است. دانشگاه فرهنگیان با برنامه ریزی و تلاش چند ساله برای تدوین و تصویب الگوی شایستگی حرفه ای معلمان، بهترین و توانمندترین مرجع برای بهسازی و توانمندسازی معلمان است.

ورود بخش‌های دیگر آموزش و پرورش برای توانمندسازی معلمان، فاقد توجیه علمی و قانونی

وی تاکید کرد که به جرأت می‌توان ادعا کرد مهم‌ترین حسن اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، تعیین مرجعیت این دانشگاه برای تربیت و بهسازی منابع انسانی آموزش و پرورش است. هر چند که این دانشگاه به دلیل تنگنای فضا، بودجه، کمبود اعضای هیئت علمی و برخی نگرش‌های مدیریتی به طور جدی به انجام این مأموریت مهم اهتمام نکرده است، لکن ورود هر بخش دیگری از آموزش و پرورش برای بهسازی و توانمندسازی معلمان فاقد توجیه علمی و قانونی است و ناشی از نگرش نازل و سطح پایین به توانمندسازی معلمان و ارتقای شایستگی حرفه‌ای معلمان است.

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه مطابق اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، مسئولیت آموزش کارکنان وزارت آموزش و پرورش به این دانشگاه سپرده شده است گفت: در ماده (۱) اساسنامه دانشگاه آورده شده است؛ «دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی است برای تأمین، تربیت و توانمندسازی منابع انسانی ‏وزارت آموزش و پرورش، پیشرو در آموزش، پژوهش، … وابسته به وزارت آموزش و ‏پرورش که با اهداف… و قوانین ‏و مقررات مربوط اداره می شود.». ‏

بنیادی ادامه داد: در بند (۲) ماده (۲) مربوط به اهداف نیز یکی از اهداف تأسیس این دانشگاه؛ «تربیت، توانمندسازی و ارتقای شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای منابع ‏انسانی با تأکید جامعه ذکر شده است. همچنین در بند دو ماده (۳) و در وظایف و اختیارات این دانشگاه «توانمندسازی و ارتقای سطح تربیتی، دانشی و مهارتی فرهنگیان ازطریق آموزش‌های ‏کوتاه مدت» ذکر شده است. با وجود چنین تصریح و تأکیدی در اساسنامه دانشگاه فرهنگیان مبنی بر مسئولیت دانشگاه فرهنگیان برای برگزاری (نیاز سنجی، طراحی، اجرا و..) دوره‌های آموزش کوتاه مدت معلمان به اظهار نظر برخی مدیران سازمان پژوهش و ارائه پیشنهاد برای اجرای دوره‌های ضمن خدمت توسط آن سازمان جای تأمل و تعجب دارد. پیشنهاد سازمان پژوهش مبنی بر واگذاری آموزش و ضمن خدمت معلمان در تناقض و تعارض با اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و ورود به حیطه مأموریت های این دانشگاه است.

وی با اشاره به اینکه یکی از مؤلفه‌های مهم در کیفیت و اثربخشی هر دوره آموزشی، استاد و مدرس آن دوره است اظهار کرد: تا کنون به دلایل نبود یک نظام منسجم برای آموزش معلمان، ساز و کار شفاف و معینی برای تأمین استادان توانمند برای دوره‌های ضمن خدمت وجود نداشته است و معمولاً از میان خود معلمان همان رشته درسی که دارای مدارک فوق لیسانس یا دکتری هستند انتخاب می‏‌شوند. تعداد قابل توجه و رو به افزایش اعضای هیئت علمی و استادان دانشگاه فرهنگیان (حداقل ۱۰ برابر سازمان پژوهش) و امکان جذب عضو هیئت علمی متناسب با نیازهای آموزش و پرورش برای بهسازی و توانمندسازی معلمان از نقاط قوت دانشگاه در تأمین اساتید شایسته برای دوره های توانمندسازی معلمان است. علاوه بر اعضای هیأت علمی، فضا و امکانات فیزیکی، برنامه ها و محتوای‌های آموزشی که در دانشگاه فرهنگیان وجود دارد و یا ایجاد خواهد شد، از مزیت‌های دانشگاه فرهنگیان در مقایسه با سازمان پژوهش است.

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه مطابق اساسنامه سازمان پژوهش، این سازمان موظف است در امر تربیت کارشناسان (مرتبط با حوزه برنامه ریزی آموزشی)، اجرای برنامه‌های کارورزی و تعامل و نظرخواهی از معلمان و ایجاد شرایط مشارکت آنان در تدوین برنامه‌ها اقدام کند عنوان کرد: توانمندسازی و بهسازی منابع انسانی آموزش و پرورش، موضوعی گسترده و فراگیر است که نمی‌توان آن را معادل تربیت کارشناس دانست و بر عهده سازمان پژوهش نهاد.

بنیادی افزود: از طرفی وظیفه تربیت کارشناس در اساسنامه این سازمان از سال ها قبل وجود داشته است، ولی هیچگاه مستندی برای واگذاری توانمندسازی معلمان به این سازمان نبوده و نمی‌تواند باشد. ورود این گونه سازمان پژوهش به موضوع توانمندسازی معلمان، حاکی از نگرش محدود و بسته به توانمندسازی معلمان و معادل دانستن آن با برگزاری دوره‌های روش تدریس کتب درسی است.

وی به سابقه تأسیس و راه اندازی دانشگاه فرهنگیان در سال ۱۳۹۱ اشاره کرد و گفت: دو مسئولیت و مأموریت مهم «توانمندسازی منابع انسانی آموزش و پرورش» و «انجام مطالعات و پژوهش های کاربردی و تولید دانش مورد نیاز وزارت آموزش و ‏پرورش» برای دانشگاه فرهنگیان تعریف شده است. از آنجا که وجود واحدهای موازی در یک سازمان یکی از آفت‌های مهم در پیشرفت سازمان و انجام مأموریت‌ها و وظایف است، جانمایی مناسب دانشگاه فرهنگیان در ساختار سازمانی آموزش و پرورش و حذف واحدهایی که به موازات این دانشگاه فعالیت می‌کنند یکی از ضرورت های مهم آموزش و پرورش است که تا کنون به آن پرداخته نشده است.

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش اضافه کرد: جانمایی مناسب دانشگاه فرهنگیان در ساختار اجرایی، پژوهشی و بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش موجب ممانعت از موازی کاری ها و افزایش بهره وری و بخصوص تجمیع امور مربوط به تربیت و توانمندسازی منابع انسانی و پژوهش‌های راهبردی در آموزش و پرروش می‌شود.

بنیادی با اشاره به اینکه علاوه بر اینها، سازمان پژوهش برای انجام وظیفه اصلی خود یعنی برنامه ریزی آموزشی و تهیه و تولید برنامه‏‌های درسی و آموزشی نیازمند مشارکت دانشگاه فرهنگیان و استفاده از ظرفیت استادان این دانشگاه است گفت: قرار گرفتن سازمان پژوهش به عنوان زیر مجموعه دانشگاه فرهنگیان می‌تواند علاوه بر مدیریت یکپارچه امور پژوهشی و حذف فعالیت‌های موازی که در حوزه پژوهش در این سازمان وجود دارد، گامی مهم در ارتقای کیفیت خدمات و انجام بهتر مأموریت‌های این سازمان باشد.