سهم یک‌درصدی اقتصاد دیجیتال از بازار ۱۴۵‌هزار میلیاردی

اقتصاد دیجیتالی که از آن به عنوان اقتصاد اینترنتی نیز یاد می‌شود، فرصت‌های چشمگیری برای ارتباطات میان افراد و جامعه و همکاری میان گروه‌های اجتماعی و سازمان‌ها ایجاد کرده است.

این نوع اقتصاد همچنین فرصت طلایی در اختیار جوامع کمتر توسعه‌یافته قرار می‌دهد تا آنها از این طریق وارد چرخه اقتصاد جهانی شوند و به رشد اقتصادی و شیوه زندگی جامعه خود کمک کنند. از آنجا که اقتصاد دیجیتال همچون سایر حوزه‌ها دیر وارد ایران شده است، جایگاه و شرایط متفاوتی از کشور‌های توسعه‌یافته دارد که علت این شرایط متفاوت را می‌توان در نبود زیرساخت‌های مناسب ارتباطی و تا حدودی شرایط اقتصادی کشور جست‌و‌جو کرد.

به گزارش  بازتاب به نقل از آرمان ، اقتصاد دیجیتال که از آن به‌عنوان اقتصاد اینترنتی، اقتصاد مبتنی‌ بر شبکه،‌ اقتصاد مبتنی ‌بر وب و اقتصاد جدید هم نام برده می‌شود، به صورت ساده، اقتصادی است که قسمت اعظم آن بر پایه فناوری‌های دیجیتال شامل شبکه‌های ارتباطی، رایانه‌ها، نرم‌افزارها و سایر فناوری‌‌های اطلاعاتی قرار دارد و انواع تجارت الکترونیک، بازارهای الکترونیک، کارت‌های هوشمند، پول الکترونیک و تراکنش مالی را شامل می‌شود. به بیان دیگر دیجیتالی شدن فرایندی است که انسان از طریق ابزارها، فنون و رسانه‌های دیجیتالی مانند شبکه اینترنت به تولید، تکثیر، اشاعه و انتشار نمادها و معانی می‌پردازد و از طریق آنها زندگی خود را را سامان و معنا می‌بخشد.اقتصاد دیجیتالی بسیار پویا ست. این اقتصاد به مرور کل اقتصاد جوامع را تحت الشعاع قرار می‌دهد و جامعه را متحول می‌کند. اقتصاد دیجیتالی فرصت‌هایی را برای کاهش فواصل فیزیکی و ارتقای ارتباطات ملی و بین‌المللی فراهم می‌آورد و به گشایش بازارهای جدید برای رشد اقتصادی کمک می‌کند. همچنین فرصت‌های چشمگیری برای ارتباطات میان افراد و جامعه و همکاری میان گروه‌های اجتماعی و سازمان‌ها در این نوع اقتصاد وجود دارد که تاثیر قابل ملاحظه‌ای نیز بر شیوه زندگی جامعه دارد. رشد فناوری همواره فرصت‌هایی را برای ارتقای شرایط موجود جامعه و حرکت به سمت بهره وری بالاتر و نوآوری فراهم می‌آورد. جوامع کمتر توسعه‌یافته فرصت می‌یابند تا از این طریق به چرخه اقتصاد جهانی وارد شده و نقش خاصی را به عهده گیرند و از فرصت‌های حاصل از این اقتصاد بهره مند شوند و به رشد اقتصادی و شیوه زندگی جامعه خود کمک کنند. در نگاه جهانی، اقتصاد کشورهای مختلف به تدریج با مزایای فناوری اطلاعات و فرصت‌های حاصل از به‌کارگیری آن در سیستم‌های تولید و خدمات آشنا شده و قادرند تا نقش آن را در ارتقای کارایی و بهره‌وری اقتصاد و توسعه بازارهای خود کشف کنند.

بررسی مزایای اقتصاد دیجیتال

می توان مزایای مختلف و متنوعی را برای اقتصاد دیجیتالی مطرح کرد. در این بین به باور کارشناسان و صاحبان فن، کاهش هزینه‌ها از مهم‌ترین مزایای این نوع از اقتصاد است. در همین رابطه یک استاد دانشگاه با بیان اینکه در نظام بانکداری الکترونیک بیشتر امور بانکی را می‌توان از طریق اینترنت و گوشی همراه انجام داد و نیاز به مراجعه مستقیم، صرف وقت و هزینه نیست، گفت: از آنجا که در اقتصاد دیجیتالی فروشگاه‌های اینترنتی گسترش می‌یابند بسیاری از خرید و فروش‎ها از طریق اینترنت انجام می‌شود و رقابت بین فروشگاه‌ها در سطح جهانی اتفاق می‌افتد. مسعود سعادت‌مهر یادآور شد: خدمات بانکی، جابه‌جایی و انتقال پول، خرید و فروش‌های اینترنتی و ارائه خدمات در سیستم اقتصاد دیجیتال با سرعت بیشتری انجام می‌شود و این مزیت سبب شده که انجام بسیاری از کارهای اقتصادی به صورت دیجیتال باشد. او افزود: تغییر شکل پول از کاغذی به الکترونیکی از دیگر مزیت‌های اقتصاد دیجیتال است. این دکترای اقتصاد تصریح کرد: در اقتصاد دیجیتال مردم کمتر پول نقد نگهداری می‌کنند و بیشتر خریدها از طریق کارت‌های اعتباری و یا اینترنتی انجام می‌شود لذا به تدریج شکل پول تغییر کرده طوری که ممکن است در آینده بانک‌های مرکزی پولی چاپ نکنند و تنها حساب افراد و شرکت‌ها را بستانکار و بدهکار کنند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر حتی فروشگاه‌ها بر اساس شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته و با استفاده از امکانات موجود در این شبکه‌ها و بدون صرف هزینه‌ای، کاربران را تبدیل به مشتریان خود می‌کنند و در همین زمینه نمونه‌های ایرانی موفق را هم در زمینه‌های پوشاک و لوازم زینتی و دیگر صنعت‌ها می‌توان یافت. در کنار مزایای فراوان اقتصاد دیجیتال می‌توان افزایش بیکاری نیروی کار را از معایب این نوع اقتصاد دانست. به تعبیری در اقتصاد دیجیتال،‌ عمده کار‌ها از طریق ماشین انجام می‌شود،‌ استفاده از نیروی کار کمتر شده و به عبارت دیگر سرمایه جایگزین نیروی کار می‌شود و در نهایت بیکاری افزایش پیدا می‌کند.

تاثیر دیجیتالی شدن بر امور بنگاه‌ها

فعالیت شرکت‌ها را می‌توان به چهار حوزه کسب‌و‌کار، راهیابی به بازار، تولید و عملیات که دیجیتالی شدن تاثیر عمیق و سریعی بر این چهار حوزه می‌گذارد تقسیم کرد. در حوزه کسب و کار، دیجیتالی شدن باعث بازسازی مدل‌های کسب و کار می‌شود و موانع را برای ورود شرکت‌ها به بازار و توسعه بازار کاهش می‌دهد. همچنین در حوزه راهیابی به بازار دیجیتالی شدن به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا محصولاتی را مطابق سلیقه مصرف‌کنندگان عرضه کنند و نحوه ارائه محصولات، برقراری ارتباط و ارائه خدمات به مشتریان را تغییر دهند. برای نمونه مشترکان بسیاری همه روزه نظرات خود را درباره خرید‌هایشان به صورت آنلاین ابراز می‌کنند، حتی در مورد خرید‌هایی که حضوری در مغازه‌ها انجام می‌دهند. علاوه بر این موارد، دیجیتالی شدن نحوه تولید محصولات شرکت‌ها را نیز تغییر می‌دهد. برای نمونه فرایند دیجیتالی شدن این امکان را فراهم کرده که شرکت‌ها بتوانند برخی فعالیت‌های مربوط به فرایند تولید محصول نهایی را به اقتصاد‌های در حال توسعه که از نیروی‌کار ارزان تر برخوردار هستند، انتقال دهند. در نهایت در حوزه عملیات نیز، دیجیتالی شدن تاثیر بسیاری بر نحوه سازماندهی و عملیات شرکت‌ها گذاشته است تا فضای رقابتی ایجاد کنند. دیجیتالی کردن موقعیت‌های جهانی بیشتری به شکل نامحدود در کلیه قاره‌ها ایجاد کرده و مفهوم فضای دفتر کار را از نو تعریف کرده است. در ایران البته بازیگران فضای کسب‌وکار تقریبا به شیوه سنتی و فیزیکی عمل می‌کنند، در حالی که برای ورود به این عرصه بنگاه‌ها باید فعال همراه با ابتکار عمل باشند تا بتوانند به موفقیت برسند. از آنجایی که در اقتصاد دیجیتالی و برخورداری از فضای مجازی، ابزار کلیدی دانش محسوب می‌شود، لازم است نگرش‌ها کاملا تغییر پیدا کند و افراد و به ویژه بنگاه‌ها به دانش به عنوان یک منبع اصلی در رقابت نگاه کنند و بر روی دانش در فرایند رقابت متمرکز شوند. به عبارت دیگر در فرایند شکل‌گیری اقتصاد دیجیتالی و توسعه آن، شیوه‌های تولید سنتی (کاربر و سرمایه‌بر بودن) کمرنگ ‌می‌شود و بنگاهی در بازار برنده‌تر است که بیشتر مبتنی بر دانش باشد. از این رو در حوزه فرهنگسازی مهم‌ترین کاری که در بنگاه‌ها باید شکل گیرد تغییر رفتار مدیران و سرمایه‌گذارانی است که در آن محیط فعالیت می‌کنند.

جایگاه اقتصاد دیجیتال در ایران

بنا به گفته دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان،‌ با توجه به اینکه جمعیت کشورمان حدودا یک‌درصد جمعیت جهان است، باید بتوانیم سهم یک‌درصدی خود را از بازار تولید محتوای دیجیتال که رقمی معادل 145‌هزار‌میلیارد تومان است، کسب کنیم. پرویز کرمی با بیان این مطلب گفت: اکنون درآمدهای حاصل از این بازار 35‌هزار‌میلیارد تومان است که حدودا صدهزار‌میلیارد تومان کمتر درآمد داریم. در نگاهی اجمالی به جایگاه اقتصاد دیجیتال در ایران باید گفت که اقتصاد دیجیتال همچون دیگر حوزه‌ها با کمی‌ ‌تاخیر وارد کشور شده و اوضاعی متفاوت‌تر از کشورهای پیشرفته دنیا دارد که این متفاوت بودن شرایط نیز به نبود زیرساخت‌های مناسب ارتباطی و تا حدودی شرایط اقتصادی ایران باز می‌گردد. نبود زیرساخت مناسب در حوزه پهنای باند اینترنت کشور، نبود سیستم فرهنگسازی و آموزش به شهروندان، نبود امنیت کافی در شبکه و‌ نبود ارتباط منسجم با اقتصاد جهانی و نبود قوانین حقوقی مناسب برای به رسمیت شناختن تجارت الکترونیک را می‌توان از جمله چالش‌های پیش رو در توسعه اقتصاد دیجیتالی در کشور اعلام کرد.